Orta Asya ve Kafkaslarda Siyaset

Yanıt Açıklaması: Pragmatik Avrasyacılık, Rusya’nın Avrasyacı kimliğini Batı’da ve Asya arasında dengelenmiş bir politik tutum olarak ifade etmektedir. Yeni Avrasyacılık, Batı karşıtlığı çerçevesinde Rus kimliğinin inşasını hedeflemektedir. Medeniyetlerarası Avrasyacılık ise Asya’daki diğer uluslarla ilişkilerin geliştirilmesi gerektiğini savunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Gürcistan, 1992’de BM, AGİK, IMF ve Dünya Bankasına üye oldu.

Yanıt Açıklaması: Şanghay Beşlisi: Şanghay Beşlisi; Rusya, Çin, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan ile 1996’da kuruldu. Özbekistan üye olarak 2001’de katıldı. Şanghay Beşlisi girişiminin uluslararası örgüt hâline gelmesi 2001’de gerçekleşti.

Yanıt Açıklaması: BDT’nin kurucu antlaşması, 8 Aralık 1991 tarihinde Belarus’un Minsk kentinde; Ukrayna, Rusya Federasyonu ve Belarus Devlet Başkanları tarafından imzalanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Rusya'da uzun tartışmalar ve itirazlardan sonra, 1861’de serfliğin kaldırıldığı ve köylülerin hürriyetine kavuştuğu ilan edildi. Bu reformla birlikte iki temel problem gündeme geldi: (1) Daha önce serflerin yaptığı ağır işler ve (2) hürriyetine kavuşan köylülerin toprak meselesi. Her iki sorunun çözümü de Türkistan ve Türk halkları olmuştur. Rusya’da serfliğin kaldırılması ile Türkistan’da işgalin başlaması aynı yıllarda gerçekleşir. Kazakistan’dan başlayarak Türk toprakları Rus köylülerine verildi. Ruslar Türkistan’ın verimli bölgelerine hatta şehirlerdeki Türklerin evlerine zor ile sahip kılındı.

Yanıt Açıklaması: Rusya’nın Kafkaslar ve Türkistan’a karşı politikaları ile Osmanlı ilişkilerinde genellikle paralellik izlenmiştir. Kuzeyden Osmanlı aleyhine genişleyen Rusya ile 1774’te Küçük Kaynarca Antlaşması yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Azerbaycan 1828’de Çarlık Rusya’sı ile İran arasında taksim edilerek Kuzey-Güney olarak ikiye bölünmüştür. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: 1 Kasım 1945 tarihinde, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, TBMM 3. Dönem açılışında bir konuşma yaptı.

Yanıt Açıklaması: Batı Türkleri: Türkiye, Azerbaycan, Ahıska, Batı Trakya, Güney Azerbaycan, Kerkük, Kıbrıs, Kaçar... dan oluşmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Atlantikçi görüş, Avrasyacıların sıklıkla atıf yaptığı “uluslararası ilişkilerin jeopolitik ve stratejik boyutlarını” gözden kaçırması yönüyle eleştirilmektedir. Salt ekonomik değerlerin yüceltilmesini ön plana alan bu yaklaşım, Rusya’nın güvenlik eksenli dış politikasından farklı bir yöne ağırlık verilmesi sonucunu doğurmaktadır (Arbatov, 1993).

Yanıt Açıklaması: Sovyet Rusya’nın aracılığıyla üç Sovyet Cumhuriyeti; Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan ile Kâzım Karabekir’in temsil ettiği TBMM Hükümeti arasında 13 Ekim 1921’de Kars Antlaşması imzalandı. Buna göre: Üç Cumhuriyet de, Moskova Antlaşması’nı kendileri için de geçerli sayıyordu. Böylece Türkiye’nin doğu sınırı kesinleşti ve Ermeni Sorunu da sona erdi.

Yanıt Açıklaması: Başkent Petersburg’daki yöneticiler, hemen her dönemde, Rus İmparatorluğu’nu çok milletli bir devlet olarak görmemiştir. Fakat bir Rus veya Ortodoks devleti olarak görmüş ve öyle göstermiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’deki Sovyet Büyükelçisi S. Vinogradov, toprak taleplerinin, Ermeni halkı için birşeyler yapmak gerektiği nedenine dayandığını açıklayarak V. Molotov’un tekliflerini teyit etti

Yanıt Açıklaması: Orta Asya’nın ikinci fakir ülkesi olan Kırgızistan’ın önemli bir bölümü dağlarla kaplıdır. Tarım ve hayvancılığın ağırlıklı olduğu ülkede pamuk, tütün, yün ve et sektörüne dayanan üretim tesisleri bulunmaktadır. İhracat kalemleri arasında altın, civa, uranyum, doğalgaz ve elektrik enerjisi de bulunmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Rusya Federasyonu-Ukrayna-Beyaz Rusya (Belarus), 8 Aralık Minsk Antlaşması çerçevesinde SSCB yönetimi ile ilişkilerin sona erdiğini açıklamıştır.

Yanıt Açıklaması: Sovyet sisteminin kasıtlı olarak kurduğu devletlerin karşılıklı bağımlılığı sistemi, cumhuriyetlerin bağımsızlık ilanlarının felaketle sonuçlanmasına yol açabilirdi. Bu yüzden mevcut ilişkileri herkesin kabul edeceği şekilde yürütmek ve ortadan kaldırmak üzere bir zemin arandı. 8 Aralık 1991’de Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya arasında Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) anlaşması imzalanarak Sovyetler Birliği’ne son verildi.

Yanıt Açıklaması: Rusya, 1917’den sonra Kafkasya’dan çekildi. Bölgede Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan bağımsızlığına kavuşmuş ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti adıyla üç devlet kurulmuştur. Fakat Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti iki yıl sonra Kafkasya’yı yeniden işgal etmiştir. Bölgedeki üç devlet Sovyetler Birliği ismini alan yeni Sovyet rejiminin idaresine girdi. Sovyet Rusya’nın aracılığıyla üç Sovyet Cumhuriyeti; Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan ile Kâzım Karabekir’in temsil ettiği TBMM Hükümeti arasında 13 Ekim 1921’de Kars Antlaşması imzalandı. Buna göre: Üç Cumhuriyet de, Moskova Antlaşması’nı kendileri için de geçerli sayıyordu. Böylece Türkiye’nin doğu sınırı kesinleşti ve Ermeni  Sorunu da sona erdi. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 1991’de dağıldıktan sonra bağımsız olan Ermenistan Kars Antlaşması’nı tanımadı. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Erivan bağımsız bir Türk hanlığı değildir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından kurulan Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) alanında dış tehditlere karşı güvenliği sağlamak amacıyla, 15 Mayıs 1992’de Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya Federasyonu, Tacikistan ve Özbekistan arasında Kolektif Güvenlik Anlaşması (KGA) imzalanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Konum olarak Orta Asya’nın en doğusunda yer alan Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’tir (Frunze).