Genel Dilbilim 1

Yanıt Açıklaması: Chomsky’ye göre dile özgü ve doğuştan gelen varsayımsal dil edinimi yetisidir. Bu düzenek, Evrensel Dilbilgisi kurallarıyla etkileşerek dile maruz kaldığımızda dil edinimini tetikler. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Eklemeli türetmenin ilginç bir boyutu, olası her sözcüğün gerçek dilde türetilmediğidir. Bu durum tıkama kuralının varlığıyla açıklanır. Bu kural, karmaşık bir sözcüğün üretimini dilde aynı anlamı karşılayan başka bir sözcüğün var olduğu durumlarda engeller. Dolayısıyla Türkçede kurallı oldukları halde çalıcı, yaşsız, hızsız, güzelsiz gibi sözcükler türetilmez çünkü bu anlamları karşılayan hırsız, genç, yavaş ve çirkin sözcükleri zaten kullanımdadır. Dolayısıyla cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Kip konuşucunun eylemin gerçekliği ya da gerçekleştirilmesine ilişkin düşünce ve tutumunu yansıtan bir dilbilgisel ulamdır. Cümlede fiile eklenen - malı eki de, bu bağlamda gereklilik kipidir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Üretici Dilbilgisi, konuşucunun anadiline ilişkin bilgisini ve dil kullanımını insan bilişinin bir yansıması olarak görür. Dolayısıyla Üretici Dilbilgisi kuramında en üst düzeydeki hedef insanların anadili bilgisi ve kullanımında ortaya çıkan bilişsel süreçleri modellemek ve açıklamaktır. Doğru seçenek E' dir.

Yanıt Açıklaması: Diller arasında kopyalama biçiminde gerçekleşen alıntılama süreci, dilbilimde ödünçleme olarak adlandırılmaktadır.  Askı, ödünçleme ile dilimize girmemiş türetilerek oluşturulmuş bir sözcüktür. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkçe'de çeşitli sesbilimsel süreçler mevcuttur. Bunlar ses benzeşmeleri, ses düşmeleri, özellik değişmesi ve seslerin yer değişimidir. Özellik değişmesi, sesbilimsel sürecinin içinde soluklanma ve ünlü yükselmesi durumlarını kapsar. Soluklanmada, soluksuz ötümsüz patlamalı sesler sözcük başındayken özellik değiştirerek soluklu olurlar, ünlü yükselmesinde ise değişim ünlülerde görülür. Gelecek zaman eki -(y)AcAk soneki bir eyleme geldiğinde sonekteki /y/ sesi kendinden önce gelen açık ünlüyü kapalı ünlüye dönüştürür. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: İran dili olan farsça hariç, diğer dillerde varlıkları sınıflandırırken cins ayrımı yapılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Akustik sesbilgisi, ses dalgalarının frekansı, formantları ve hızı gibi fiziksel özeliklerini inceler.

Yanıt Açıklaması: Eklemeli türetme, basit sözcüklere türetim ekleri ilave edilerek karmaşık sözcükler oluşturma sürecidir. Türetim ekleriyle tabanları arasındaki anlamsal bağ türetim, biçimbilimsel bağ ise ekleme olarak adlandırılır. Ov-ala : Ovmak kelimesi eylemdir.

Yanıt Açıklaması: Cümlesel koşullanma diye bir kavram olmadığı için doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Kökün son sesi kapalı düz ünlü olan yer belirteçlerine {-DA}/{-DAn} durum ekleri ya da iyelik eki {-sI} gibi ünsüz ile başlayan bir ek eklendiğinde, kökün son ünlüsü düşürülmekte ve sözcük üç seslemli olarak söylenmektedir. Buna ünlü düşmesi denir. Örnekte de [i] sesi düşmüştür. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Dilbilim dilleri değişik açılardan inceleyen bilim dalıdır. Bir bilim dalını diğer alanlardan ayıran özellik, o alanda yapılan çalışmaların bir yöntem çerçevesinde yürütülmesidir. Dilbilimin inceleme alanı dildir. Dilbilim insan dili denilen olgunun özelliklerini araştırır ve onun niteliğini ortaya çıkarmayı amaçlar. Dilbilim insan dili denilen olgunun her yönü­nü inceleyen bir bilim dalıdır.

Yanıt Açıklaması: Kendileri kelimesi, dönüşlülük adılıdır ve bir uyum örneğidir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Üretici dilbilgisinin yanıtlamayı hedeflediği sorular şunlardır: İnsanlar anadillerini nasıl öğrenirler? Anadilleri hakkındaki soyut bilgilerinin yani edinçlerinin kapsamı ve sınırlılıkları nedir? Bu soyut dil bilgisi nasıl kullanılır?

Yanıt Açıklaması: Dilbilgisel biçimbirimler ise kendi başlarına anlamları olmayan ama sözlüksel biçimbirimler arasındaki ilişkileri gösteren yapılardır. En tipik örnekleri, işlevsel sözcük olarak da sını andırılan adıl, ilgeç, bağlaç ve belirleyicilerdir. A seçeneği haricindeki seçeneklerin hepsi sözlüksel biçimbirimlere örnektir zira sözlüksel biçimbirimler, adlarından da anlaşılacağı üzere sözlük anlamı taşıyan içerik sözcüklerinden oluşan biçimleri içerir. En tipik örnekleri, ad, eylem, sıfat ve belirteçlerdir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Dilbilimde tek bir sözlük maddesinin sözlükçede listelenmeyen değişik biçimleri sözcükbiçim olarak tanımlanmaktadır. Sözcükbiçimler somut oluşumlardır. Bunlar sözlükbirimleri dilde birebir kullanılan sesler ya da harfler biçiminde gerçekleştirip onları duyulabilir ve/ya görülebilir kılarlar. Sözlükçede listelenen her bir madde, örneğin nobran, birden fazla biçim içerebilir, örneğin nobranlar, nobranlardan. Öyleyse, nobranlardan sözcükbiçimi; nobran sözlükbirimin bir biçimidir denilebilir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Her şeye rağmen çok karmaşık bir dizgesi olan insan dili kısa bir zaman içinde edinilir. Oysa benzer karmaşıklıkta olan bir geometri problemini, bilişsel yetkinlik kazanmayan ve gerekli eğitim almayan bir çocuk çözemez. Çocuk dil dışında bu kadar karmaşık bir dizgeyi, örneğin matematiği, bu kadar kısa sürede öğrenemez. Chomsky’ye göre bunun nedeni, dili öğrenmek için doğuştan var olan varsayımsal bir dil edinim modülünün uyaranla etkinleştirilmesiyken, diğer karmaşık olguları öğrenmek için genel bilişsel yetilerin kullanılmasıdır. Dil modülü diğer bilişsel süreçlerden ve zekâ becerilerinden tümüyle bağımsızdır çünkü başka zihinsel işlemleri yapamayacak kadar zekâ problemi olan insanlar bile dil öğrenebilirler. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Dil palasının yükseltilmesi ile oluşturulan seslerdir. [?] [?] gibi dişsil, [?] [?] [?] [?] [n] gibi dişyuvasıl, [?] [?] [t?] [d?] gibi dişyuvasılardı sesler ve [l] [r] akıcılar palasıl seslerdir.

Yanıt Açıklaması: Verilen tanım, "sözdizim" kavramının tanımıdır.

Yanıt Açıklaması: Bir ekin üretkenliğinin kısıtlı olmaması ve yeni türetimlere açık olması haline işlevsellik denir.