Çağdaş Türk Yazı Dilleri 2

Yanıt Açıklaması: Kırgız Türkçesi tarihî olarak üç gelişim devresi içerisinde ele alınır: Eski Kırgız Türkçesi (VII.-IX. yüzyıllar): Konuşulduğu alanda eski Uygur ve Oğuz Türkçeleri ile sürekli ilişkide bulunmuştur. Bunlarla birçok ortak yönleri vardır. Orta Kırgız Türkçesi (X.-XV. yüzyıllar): Bu dönemden elde belge bulunmaz. Kırgız boyları arasında sıkı bir bağ vardır. Göçebe bir halkın dili olarak, halk arasında ve halk edebiyatında işlenmiştir. Yeni Kırgız Türkçesi (XV. yüzyıldan sonra): XVIII. yüzyıl ortalarından sonra Kırgız Türkçesine Arapça ve Farsça kelimeler girmeye başlar. XVIII. yüzyıl ortalarından Ekim devrimine kadar ağızlar arası ayrılıklar oluşur. Son dönemde ise, ağızlar arası ayrılıklar azalır. Ortak yazı dili arama çabaları başlar. Kırgız Türkçesi son dönemlerde edebiyat dili özelliği kazanır. Günümüzde Kırgız Türkçesi toplumun her alanında kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kırgızlarda yazılı edebiyat 1920’lerden sonra gelişmeye başlamıştır. Kırgız Türkçesi ile yazılan ilk eser 1911’de çıkan Moldo Kılıç Şamırkanuulu’nun “Zilzala” adlı ırlar kitabıdır.

Yanıt Açıklaması: Yukarıdaki cümlenin Latin alfabesindeki karşılığı “Mende qağaz joq.” şeklindedir. Türkiye Türkçesindeki karşılığı ise “Bende kâğıt yok.” şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: “Nasrettin Hoca, senin kaç arkadaşın var?” cümlesinin Kırgız Türkçesindeki doğru karşılığı “Aпенди, сенин кaнчa досуң бaр?”dır.

Yanıt Açıklaması: Şıbıra- fiili fısıldamak anlamına gelir.

Yanıt Açıklaması: Kança zamiri kaç anlamına gelir ve soruda “kaç som ederdim” anlamına gelir. Dolayısıyla soru zamiridir.

Yanıt Açıklaması: Kırgız halk şairlerine “akın” denir. Bu şiirlerden, defin törenlerinde okunanlara “koşok”; hasret ve şikâyet konulu olanlara “koştoşu”; medhiyelere “moktoo”; taşlamalara “korgoo” denir.

Yanıt Açıklaması: "Sen bügin tüste bizdiñ üyge qonaqqa kel." seçeneğinde verilen qonaq kelimesi qon- fiilinden -aq ekiyle türetilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Kazak Türkçesi en çok Rusça olmak üzere Arapça ve Farsça dillerinden de etkilenmiştir.

Yanıt Açıklaması: Metinde geçen bilmey “bilmeden, anlamadan” kelimesi bil- (f.k.) -mey (zarf-fiil eki) biçiminde oluşmuştur.

Yanıt Açıklaması: +çak/+çek: Küçültme işlevi vardır ayrıca nesne adları türetir: xatınçak (hanımcık), kilånçek (gelin), kolınçak (tay), muyınçak (tasma), borınçak (burunluk), ıñgırçak (eyer yastığı).

Yanıt Açıklaması: “Tavda” kelimesi “dağda” anlamına gelmektedir ve”-de/-da” bulunma hal ekini almıştır. Kazak türkçesinde de tonlu ünsüzlerden sonra +dA; tonsuzlardan sonra +tA şekliyle kullanılır.

Yanıt Açıklaması: “Adın” kelimesinin Kazak Türkçesi Kiril alfabesindeki karşılığı “aтын” şeklindedir. Son seçenekte “aтым” yani “adım” yazmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kırgız Türkçesi Kiril alfabesiyle yazılmış ? ?  harfinin  Latin alfabesindeki karşılığı Ts, ts ‘dir.

Yanıt Açıklaması: Reşit Rahmeti Arat’a göre de “kazak” sözü, “hür, serbest, evsiz barksız, bekâr, mert, yiğit, cesur anlamındadır. Kelime, aynı anlamı ile Slavcaya da geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: Qutuluş yolida sudek aqtı bizniñ qanimiz Sen ucun ey yurtimiz bolsun fida bu canimiz. (Kurtuluş yolunda su gibi aktı bizim kanımız, Sen icin ey yurdumuz feda olsun bu canımız.)

Yanıt Açıklaması: Latin alfabesinde karşılığı Y y olan harfin Kırgız Türkçesi Kiril alfabesindeki karşılığı Й й ‘dir.

Yanıt Açıklaması: Yukarıda bahsedilen yazar Abay Kunanbayılı’dır.

Yanıt Açıklaması: Mereke, Türkiye Türkçesinde bayram anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kazak türkleri önce Ebu’l Hayr’a baş kaldırmış sonra Ebu’l Hayr’ın Moğol saldırılarını önleyememesi sınucu kuzeye çekilmiş, daha sonra Kasım Han’ın boyundurluğu altına girmişlerdir. Kasım Han’ın boyundurluğu altına girdikten sonra birlik ve düzen sağlanamamaış bu nedenle de Kazak Türkleri üçe ayrılmıştır.