Çağdaş Türk Yazı Dilleri 2

Yanıt Açıklaması: Uygur Türkçesinde toplam sekiz ünlü bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: “Xudayim buyursa men seniñ eriñ, deptu.” cümlesinde “deptu” kelimesi “demiş” anlamındadır, “eriñ” kelimesi “kocan” anlamındadır. “Xudayim” kelimesi ise “Hüdam, Tanrım, Allah” anlamındadır.

Yanıt Açıklaması: “Aldamçi” kelimesinin Türkiye Türkçesi karşılığı “hilekar” dır.

Yanıt Açıklaması: Türk diliyle yazılan en eski yazma hatıralar “Runik” yazısı, kısmen de Uygur yazısıyla yazılmıştır. Runik yazı ilk kez Orhun nehri boyunda bulunan Kültigin ve Bilge Kağan adına konulan kabir taşlarındaki yazıların esasına dayanır. O yazılardan anlaşıldığı kadarıyla, V. asırlarda Türklerin büyük ve güçlü devletlerinin olduğu, anlaşma dili olarak da Türkçenin sayıldığıdır.

Yanıt Açıklaması: “Yelpünüp ötken tañ şamalliri” ifadesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı “Esip geçen seher rüzgârları” şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: Tatar Türkçesinde dokuz ünlü vardır. Tatar Türkçesindeki “a, u, ü, ı ve i” sesleri Türkiye Türkçesindeki gibidir. “? – ?” harfi kelimedeki ünlülerin kalınlık-incelik durumuna göre “yu, yü” şeklinde okunur.

Yanıt Açıklaması: Bu soruda sorulan cümle Uygur Türklerince “Akıllı düşününceye kadar, ahmak suyu yüzerek geçer.” anlamında kullanılan bir atasözüdür.

Yanıt Açıklaması: Seçeneklerdeki layaqetlik (a-a-e-i), qolida (o-i-a), Xenzuçe (e-u-e) ve béliqlarni (é-i-a-i)  kelimelerinde kalınlık-incelik bakımından uyumsuzluk vardır. Ancak keltürüş (e-ü-ü) kelimesindeki tüm ünlüler incedir ve büyük ünlü uyumuna uymaktadır.

Yanıt Açıklaması: “Kelgüsige uruq terer” cümlesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı “Geleceğe tohum eker.” şeklindedir. Dolayısıyla “kelgüsige” kelimesinin karşılığı “geleceğe”dir.

Yanıt Açıklaması: Yazmayasınız anlamındaki “yezmiğaysiler” kelimesinde istek kipi ve çokluk 2. şahıs eki bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: xever: haber.

Yanıt Açıklaması: "Qutuluş yolida sudek aqtı bizniñ qanimiz" cümlesinin karşılığı; "Sen üçün ey yurtimiz bolsun fida bu canimiz” dır.

Yanıt Açıklaması: Metin bir Nasrettin Hoca fıkrasının giriş kısmıdır. Nasrettin Hoca, Uygur Türkleri arasında Ependi adıyla bilinir.

Yanıt Açıklaması: Şerh-i Şikeste Destanı’nı yazan Seyid Muhammed Kaşi’dir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye Türkçesiyle karşılaştırıldığında Tatar Türkçesinde kullanılan ünsüzler ile ilgili şu özellikleri tespit edebiliriz: 1. Türkçe asıllı sözlerin başındaki bütün g’ler Tatar Türkçesinde k’ dir: kil- (gel-), kür- (gör-), köl- (gül-), kül (göl), kilån (gelin). 2. Türkçe kelimelerin başındaki d’ler Tatar Türkçesinde t’dir: tav (dağ), tuy- (doy-), timår (demir), tål (dil), tugız (dokuz). 3. Kelime başındaki b’ler bazı sözlerde m’dir: miñ (bin), min (ben), min- (bin-), muyın (boyun), mıyık (bıyık), minçål (bencil), moñ (bun- sıkıntı). 4. “var-, ver-, var” sözlerindeki kelime başı v- sesi, Tatar Türkçesinde b-’dir: “bar-, bir-, bar”. 5. İki ünlü arasında kalan p’ler b olur: yabış- (yapış-), tibåş- (tepiş-), übåş- (öpüş-).

Yanıt Açıklaması: Çokluk eki diğer Türk lehçelerinde olduğu gibi Tatar Türkçesinde de +lAr’dır: kitaplar, bolıtlar (bulutlar), başkalar. Tatar Türkçesinde çokluk eki -lar, -ler burun ünsüzleri m, n ve ñ’den sonra gelirse -nar,-ner biçimine girer: urmannar (ormanlar), kiyimner (giyimler), tañnar (tanlar). Bu metinde  урыннaрындa kelimesi şöyle oluşmuştur: urın+lar+ı+n+da. Görüldüğü gibi burada benzeşme söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: Bu cümledeki “yeş” kelimesi türkçede genç olarak kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Tatar Türkçesinde ilgi hali için +nIñ biçiminde kullanılır. Buradaki verilen metinde ikinci kelimenin sonunda ilgi hali eki bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye Türkçesinde iç sesteki b ünsüzü, Uygur Türkçesinde v’dir: çivik (çubuk), çiviş (çebiş), sevir (sabır), elvette (elbette), etivar (itibar).

Yanıt Açıklaması: “? ? – B b” , “? ? – E e” ve “? ? - Z z” şeklindeki eşleştirmler doğrudur. Ancak Uygur Türkçesi Kiril alfabesindeki “? ?” harfinin Latin alfabesindeki karşılığı “N n” harfidir.