XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili

Yanıt Açıklaması: İnsana ne gelirse,dilinden gelir;dili yüzünden kimi iyi,kimi kötü olur.Dinle ve bu söze inan “vücut her sabah kalkıp eğilerek dile yalvarır”

Yanıt Açıklaması: 12. yüzyılda yazıldığı tahmin edilen Atebetü’l-hakâyık eserinin adı "Hakikatlerin Eşiği" anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: kedim “giyecek, elbise” < ked-

Yanıt Açıklaması: Ulaç eki almış asıl eylemin üzerine iktidarlık çatısını kuran u- yardımcı eyleminin gelmesiyle iki eylem birleşerek büzüşür ve olumluda -u-, olumsuzda ise, -uma-/-üme- biçimini oluşturur: yiyümedi ‘yiyemedi’ < yiy-ü u-madı (KB, 2031, AH 274).

Yanıt Açıklaması: Kazka yönelme durumundadır, diğerleri belirtme durumunu örnekler.

Yanıt Açıklaması: Firdevsi^’nin S¸eh-na^me’sini, Fa^ra^bi^’nin ve İbn-i Sina^’nın Arapça felsefe kitaplarını okuduğunu, efsanelere, aruza, belagat sanatına, İsla^mi^ bilgilere, Türk atasözlerine, devlet örgütüne, felsefeye, matematiğe, astronomiye, düş yorumuna, hekimliğe ve toplumbilimine merak saldığını ve bunlar hakkında bilgi sahibi olduğunu eserinden anlamaktayız.

Yanıt Açıklaması: Karahanlıların hangi Türk boyundan çıktığı konusu tarihçiler arasında tartışma konusu olmuştur. Bu konuyla ilgili olarak kaynaklarda çeşitli teoriler ileri sürülmüştür. Bunların en önemlileri şunlardır: 1. Uygur teorisi, 2. Türkmen teorisi, 3. Yağma teorisi, 4. Karluk teorisi, 5. Karluk-Yağma teorisi, 6. Çigil teorisi, 7. T’u-chüe teorisidir

Yanıt Açıklaması: Topluluk Sayıları: Sayı isimlerine +egü(n) eki getirilerek yapılır: bir+egü “her birisi”, üç+egü “her üçü”, üç+egün “her üçü”

Yanıt Açıklaması: D seçeneğindeki yasın kelimesi ya+sı+n biçiminde oluşmuş olup buradaki +n 3. teklik şahıs iyelik ekinde sonra gelen belirtme durumu ekidir.

Yanıt Açıklaması: Gelecek Zamanın Şartı: ayġu ėrse “söyleyecekse” (KB 3886), bulġu ėrse “bulacaksa” (KB 6566), kalġu ėrse “kalacaksa” (4739), biçiminde örneklenmektedir. Sorunun doğru cevabı D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Orta Asya’daki Karahanlı yazı dilinin, İslami Dönem Doğu Türk edebiyatının başlangıç döneminin devamını ise Harezm-Altınorda Türkçesi (XIII-XIV. yüzyıl) ve Çağatay Türkçesi (XIV-XVI. yüzyıl) ile yazılmış eserler oluşturur.

Yanıt Açıklaması: Doğu rüzgarı doğudan eserek geldi, dünyayı süslemek için cennet yolunu açtı.

Yanıt Açıklaması: Karluk teorisi

Yanıt Açıklaması: “Temiz bir kızın gönül verdiğini çağırdığı gibi keklik sesini ezgilendirdi, eşini çağırır” “ular kuş ünin tüzdi ünder ėşin/silig kız okır teg köŋül bėrmişin” dizesinin çevrisidir.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesiyle verilen cümlenin Türkiye Türkçesine doğru çevirisi; ‘Temiz bir kızın gönül verdiğini çağırdığı gibi keklik sesini ezgilendirdi, eşini çağırır’ şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: B seçeneğinde tuta bilmedim kelime grubunda tut- fiili -e zarf-fiil eki yardımıyla bil- fiiline bağlanmış ve bu yapı yeterlik ifadesi taşıyan tasvir birleşik fiilini oluşturmuştur.

Yanıt Açıklaması: +la/+le: Belirteç türünde adlar türetir +lAg·: Genellikle yer adları türetir +kıya/+kiye,+ kına: Küçültme adları türetir: +g·ıl/+gil: Bu ek, renk adları ve geometrik şekillerle ilgili adlar türetir +gey: Niteleme sıfatları türetir:

Yanıt Açıklaması: Kaşgarlı Mahmud eserinde ifade ettiği şu sözle böyle bir sözlüğü yazmaktaki amacını dile getirmiştir: “Türk dili ile Arap dilinin atbaşı beraber yürüdükleri bilinsin diye Halil’in Kitabü’l-ayn’ında yaptığı gibi, kullanılmakta olan kelimelerle bırakılmış bulunan kelimeleri bu kitapta birlikte yazmak, arasıra yüreğime doğar dururdu……”. Yukarıda bahsi geçen Kaşgarlı Mahmut'un yazdığı eser Dîvânu Lugati’t-Türk'tür.

Yanıt Açıklaması: İçinde /n/ ve /?/ seslerini bulunduran sözcüklerin başındaki /b/ sesi, gerileyici benzeşmeyle /m/’ye değişir: OrhT. be?gü ‘ebedi, sonsuz’ > me?gü OrhT. bu? ‘ihtiyaç, yokluk, dert, sıkıntı’ > mu? , Uyg. buyan ‘sevap’ > muyan OrhT. be?iz ‘beniz’ > me?iz

Yanıt Açıklaması: İç-gey men yani “içeceğim” gelecek zamanı ifade etmektedir.