Orhon Türkçesi

Yanıt Açıklaması: Yeryüzündeki dillerde olduğu gibi dil aileleri konusunda da kesin bir sayı vermek mümkün değildir. Günümüze kadar üzerinde en çok araştırma yapılan ve akrabalığı kesin olarak ortaya konulan dil ailesi, Hint-Avrupa dil ailesidir. Ondan sora Ural-Altay, Hâmi-Sâmi ve Çin-Tibet dil aileleri gelir. Bu yüzden doğru cevap A şıkkındadır.

Yanıt Açıklaması: Bir dil ailesine giren diller arasında ses (=fonetik), yapı (=morfoloji), sözlük (=leksikoloji) ve cümle bilgisi (=sentaks) bakımlarından ortak özelliklerin olması beklendiğinden doğru cevap D şıkkındadır.

Yanıt Açıklaması: Türk yazı dillerinin, lehçelerinin ve ağızlarının dil özelliklerini belirleyen, söz varlığını derleyerek bir araya getiren Kâşgarlı Mahmud bu bilgileri yazıya geçirerek ortaya koyduğu eserine Dîvânu Lugâti’t-Türk adını vermiştir.

Yanıt Açıklaması: Alexander Castén (1813- 1852) aynı zamanda kendisinin doktora tezi olan bu çalışmada, Ural-Altay dillerinin hepsine birden ‘Altay’ adını verir ve 5 gruba ayırır: 1. Fin-Ugor 2. Samoyed 3. Türk-Tatar 4. Moğol 5. Tunguz dili

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Seçeneklerdeki kısıl, yana, erig ve takı sözcüklerinin üzerinde fiilden isim yapma eki vardır. Edgü sözcüğünün üzerinde ise < ed ‘mal, değerli şey’ köküne getirilmiş isimden isim yapma eki vardır.

Yanıt Açıklaması: Nuri Yüce, 1987 yılındaki çalışması ile Orta Türkçe dönemini, 1. Yazı dili olma (XI-XV. yüzyıllar) 2. Gelişme dönemi (XVI-XX. yüzyıllar) olarak iki alt döneme ayırmış, ikinci alt dönem için şu açıklamayı yapmıştır: “Orta Türkçe devrinde yazı dili hâline gelmiş olan şivelerin eserler vererek edebî bir dil olması, bu döneme rastlar. Osmanlı, Çağatay, Kıpçak, Türkmen vb. şiveler Orta Türkçe devrinde yazı dili hüviyetini kazanmışlar ve birçok eserler vererek bu devrede edebî dil hâline gelmişlerdir.” Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Gh. I. Constantin

Yanıt Açıklaması: Emgek sözcüğü, < emge- ‘eziyet çekmek, acı çekmek’ kökünün üzerine gelen -(U)k fiilden isim yapma ekiyle türetilmiş bir sözcüktür.

Yanıt Açıklaması: Schott, Ural- Altay dillerini 1. Çud Dilleri: Fin-Ugor Dilleri 2. Tatar Dilleri: Türk, Moğol, Tunguz Dili olmak üzere iki grupta toplar ve bu dillere Altay ya da Çud-Tatar Dilleri adını verir. Bu nedenle doğru cevap B şıkkındadır.

Yanıt Açıklaması: Fin Arkeoloji Cemiyeti, 1887-1888 yıllarında Johan Aspelin başkanlığında Abakan ve Altay bölgelerine iki sefer düzenler. Heyet, eski ve yeni 32 taşın mükemmel kopyalarını 1889’da Helsinki’de yayımlar. Bu atlas, Yenisey vadisinde yer alan, o güne kadar bilinen yazılı taşların tamamını içermektedir.

Yanıt Açıklaması: Wilhelm Radloff, Türkolojinin kurucularından olan ve dört ciltlik karşılaştırmalı sözlüğünde Yakutça ve Çuvaşçaya yer vermeyen araştırmacıdır.

Yanıt Açıklaması: Ural dilleri arasında Fince, Ugorca, Macarca ve Samoyed dilleri yer alır. Moğolca, dilleri arasında yer alır.

Yanıt Açıklaması: 13. yüzyıl İlhanlı tarihçisi Alauddin Ata Melik Cuveyni, dünya tarihi ile ilgili Târîh-i Cihângüşâ adlı eserinde Türklere ait yazılı taşların varlığından haber verir.

Yanıt Açıklaması: Tonyukuk yazıtı, F. Klementz tarafından 1897’de Moğolistan’da, Tola Irmağı kenarında bulunmuştur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap A şıkkıdır. Keşif ile Türkoloji araştırmaları yeni bir yöne evrilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Ramstedt; Ana Türk dili ve Ana Kore dilinin Ana Altaycanın güney, Ana Moğolca ve Ana Mançuca-Tunguzcanın ise Ana Altaycanın kuzey kısmını oluşturan dört diyalektiği olduğunu ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Bunun üzerine Fin Arkeoloji Cemiyeti ve Fin-Ugor Cemiyeti, bölgeye hemen Heikel başkanlığında yeni bir heyet gönderir. 1892’de heyet, Helsinki’de rapor, açıklama ve araştırmalarla birlikte yeni anıtların mükemmel bir atlasını yayımlar (Inscriptions de l'Orkhon, recueillies par expédition finnoise 1890 et publiées par la Société finno-ougrienne, Helsingfors 1892). Bilim dünyasında Fin Atlası olarak bilinen bu yayın ile Köl Tigin ve Bilge Kağan anıtları ilk defa bilim dünyasına sunulmuş olur. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Eski Türkçe dönemi, Türk dilinin yazıya geçirildiği Köktürkçe,, Uygurca ve Karahanlı yazı dillerini kapsar. XIII. yy’a kadar Türk dünyasının doğu kolunda iki ayrı bölgede iki ayrı yazı dili oluşmuştur. Bunlardan biri Ötüken’de ve daha sonra Doğu Türkistan’daki Tarım Bölgesi’nde kullanılan Köktürkçe ile Uygurca, diğeri de Kaşgar’da ortaya çıkan Karahanlı Türkçesidir.

Yanıt Açıklaması: Strahlenberg, eserinde Kuzey Avrupa ve Sibirya arasında Ural-Altay kavimlerinin konuştuğu 32 dili “Tatar” adı altında toplamış ve bu dilleri konuşan halkların isimlerini vererek Tabula Polyglotta (=çok dilli tablo)’da altı gruba ayırmıştır: 1. Fin-Ugor 2. Türk-Tatar 3. Samoyed 4. Moğol-Mançu 5. Tunguz 6. Karadeniz ve Hazar Denizi arasındaki halklar. Bu altı grup, ilk beş grupta 60, altıncı grupta ise 55 olmak üzere sayı, akrabalık, tabiat, organ, hayvan, renk ve sıfat adlarından oluşan 115 kelime kullanılarak birbiriyle karşılaştırılmıştır. Bu yüzden doğru cevap E şıkkıdır.