Türkçe Ses Bilgisi

Yanıt Açıklaması: Uzunluk, Türkçe ve alıntı sözcüklerde sesli harfin farklı söylenildiğinde farklı anlamlara gelmesidir. Vurgu, sözcükte bir hecenin diğerlerine göre daha belirgin söylenmesidir. Durak, bir metni oluşturan sözcük sınırlarını, öbek sınırlarını, ögeleri veya cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır. Bir konuşma zincirinde hece, sözcük kökleri ve eklerle sözcükleri kapsayan ton ve değişmelerin tümü ezgiyi oluşturur. Ton ise bir hecede titreşim sayısının yüksekliği veya düşüklüğü, bir hecenin tiz ya da pes söylenmesi olarak tanımlanır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Âşık sözcüğündeki düzeltme işareti kaldırılıp tekrar anlamına bakılınca eklem kemiği anlamına gelmektedir. Diğer sözcüklerde anlamda herhangi bir değişiklik gözlenmemiştir. Bu nedenle doğru cevap A’dir.

Yanıt Açıklaması: Her doğal dil kendi içinde çok çeşitli nedenlerle farklı biçimlerde ortaya çıkar. Bu yüzden dilde doğru biçimler deyince ilk akla gelmesi gereken yazımdır. Çünkü yazım dışında kalan alanlarda kural koymak güçtür. Örnek olarak eş anlamlı sözcüklerden hangisinin tercih edileceği, cümlenin hangi uzunlukta olacağı gibi konularda düzenleme yapılamaz. Yazım kuralları ise “doğru” ve “yanlış” olmakla değil karar vermeyle ilgilidir. İlke olarak sözcükleri farklı biçimlerde yazmak, söyleyişteki ayrıntıları çeşitli derecelerde göstermek mümkündür. İletişim değeri açısından aynı olan sözcükler, söyleyişi daha iyi yansıtsalar bile yazım açısından yanlış olabilirler. Örneğin; olacak yerine olucak, yapıyor yerine yapıyo.

Yanıt Açıklaması: Dillerin birbirini etkilemesi doğal bir durumdur. Bir dil başka bir dili bazen etkilerken bazen de ondan etkilenir. Etkileşim nedeniyle dilde oluşan gelişmeler yazıya da söyleyişe de yansıyabilir. Diller arası etkileşim yalnızca sözcük alışverişi şeklinde değildir. Konuyla ilgili çalışmalarda daha çok sözcük alışverişleri öne çıkarılır. Ancak uzun süreli yoğun ilişki sonucunda dilin bütün alanları etkiye açıktır.

Yanıt Açıklaması: Verilen örnekler, ikilemeler ve birleşik sözcüklerle ilgili bir açıklama gerektirmektedir; bu da yalnızca E seçeneğinde vardır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: /Hala¯/ değil standart biçimi /ha¯la/ olmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Türk alfabesindeki harfler, 1 Kasım 1928 tarihinde Kanun ile belirlenmiştir.

Yanıt Açıklaması: Söyleyişte Tokat’a sözcüğü /tokada/, Ahmet’in sözcüğü /ahmedin/, Sinop’u  sözcüğü /sinobu/, Siverek’imiz sözcüğü / sivereğimiz/ biçiminde sesletilirken Urfa’yı sözcüğünün söyleyişinde bir ses değişikliği görülmemektedir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Uyucam konuşma dilinde söylenirken uyuyacağım şeklinde yazılmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: gi DE dur sözcüğü örnek olarak verilebilir, diğerleri birleşik sözcüklerdir.

Yanıt Açıklaması: Âlem “dünya”, dinî (bayram), adem “yokluk” ve sükût kelimelerinde düzeltme (şapka) işaretinin kullanımı doğrudur. Kâğıt kelimesi düzeltme (şapka) işareti kullanılarak yazılmalıdır.

Yanıt Açıklaması: /e/ sesi ön, düz, açık (geniş), kısa bir ünlüdür. Doğru yanıt A.

Yanıt Açıklaması: /y/ ünsüzünün söylenişi /i/ ünlüsüne oldukça yakındır. Bu nedenle /y/ yarı ünlü olarak da bilinir. Ancak ünlüler gibi hece kuramaz. Bu nedenle ünlü sayılmaz. Doğru yanıt C.

Yanıt Açıklaması: Arapça, Farsça ve batı dillerinden Türkçeye girmiş olan sözcüklerde karşılaştığımız, art ünlülerin yanında bulunan ince /g/, /k, /l/ ünsüzleri Türkçenin yazımında ve söyleni­şinde her zaman sorun olmuşlardır. Bu seslerden /g/ ve /k/ Arap alfabesinde ayrı harfler­le gösterilmekteydi. Ancak alıntı sözcüklerde sesbirim, yani anlam ayırıcı öğe oldukla­rı hâlde ( sol “nota”- sol “sağın zıddı”; kar “kar”- kar “kazanç”), Türkçe sözcüklerde bulun­madıkları ve okunuşta da ünlü belirleyici olduğu için Latin kökenli Türk alfabesinde bun­lar için ayrı harfler belirlenmemiştir. Söylenişlerindeki farklılığı yansıtmak üzere yanla­rında bulunan ünlünün üzerine şapka işareti konulmaya başlanmıştır (bk. Harf, Sesbirim ): ahlâk, hikâye, dükkân, tezgâh, yadigâr, hâk “toprak” vb. “^” işareti, birden fazla işlevi olması, düzenli gösterilmemesi, ünsüze ilişkin bir özelli­ğin ünlüye işaret konularak gösterilmesi gibi nedenlerle yazımda sürekli olarak sorun ola­gelmiştir. Sürekli tartışılan yazım sorunlarının başında da bu işaretin kullanımı gelmekte­dir. Tartışmalarda Osmanlıcadaki yazım alışkanlıklarını yeni alfabeye yansıtma çabası ya­nında alıntı sözcüklerin Türkçenin yapısal özelliklerine uyumunun engellenmeye çalışıl­ması, uyum sağlamış biçimlerin standart dışı sayılması dikkat çekicidir. Söz sonunda bulunan ince /l/ ünsüzünün ise, kendisinden sonra bir ünlü bulunmadı­ğı için, şapka ile de gösterilemiyor olması ise ayrı bir sorun kaynağıdır: gol, rol, sol. Doğru cevap C’ dir.

Yanıt Açıklaması: HARFLERİN OKUNUŞU: Yazım Kılavuzu ’na göre bütün ünsüzler kendilerinden sonra gelen / e / sesi ile seslendirilmelidir. Bu, özelikle söz dizimi açısından söz­cük gibi işlem gören kısaltmalar için de geçerlidir: TDK te-de-ke, SGK se-ge-ke gibi . Ancak bu kuraldan sapmalar da görülmekte, /h/ ve /k/ ünsüzlerinin söylenişinde sözcüğün ilk hecesi esas alınarak ha ve ka biçiminde söyleyişlere de rastlanmaktadır: TDK te-de-ka, CHP ce-ha-pe gibi . Verilen örneklerdeki /k/ ünsüzü de ka olarak okunur. Doğru cevap A’ dır.

Yanıt Açıklaması: Sesbirim olan seslerin iki eğik çizgi arasında kullanılmasını eğik çizgiler, ögenin eski ve yeni biçimlerini eğik çizgiler, etimoloji yapılmasını yıldız işareti, eklerin bağımsız olarak kullanılmadığında yani sözcüğe eklenmek suretiyle kullanılmasını tire işareti sağlamaktadır. Alternasyon işareti, eş zamanlı kullanımları olan dil ögeleri için gösterilmektedir. Bu nedenle yanıt C’dir.

Yanıt Açıklaması: "Alıcak" kelimesi konuşma dilinde bu şekilde söylenmesine rağmen yazım açısından yanlıştır. Doğru yazım şekli "alacak"tır. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Arapça, Farsça ve Batı dillerinden alınan ve Türkçede sözcük sonunda bulunamayan ünsüz çiftleriyle biten sözcüklerde, sözcüğün Türkçeye uyarlanması sonucu araya giren dar, kısa, vurgusuz ünlüler, ünlüyle başlayan ekler veya yardımcı eylemlerden önce sıfırla nöbetleşir: hüküm - hükmü. /ht/, /ls/, /ns/, /yk/, /yn/, /yt/ gibi ünsüz çiftleri de Türkçe kökenli sözcüklerin sonunda bulunmaz ama alıntı sözcüklerde aralarında her zaman ünlü türemez: "vals, taht, dizayn, şans" sözcüklerinde nöbetleşme yoktur. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: D seçeneğindeki kelimenin orijinal yazımı zaten 'elmas'tır.

Yanıt Açıklaması: Seçeneklerdeki sözcüklerin standart söyleyişe uygun biçimleri sırasıyla şöyledir: “tespit”, “sehpa”, “erozyon”, “satranç”. Halk dilinde “eşortman” biçiminde bir söyleyişe de sahip olan sözcük seçenekte doğru gösterilmiştir. Doğru cevap C’dir.