Çağdaş Türk Edebiyatları 2

Yanıt Açıklaması: Aybek, Sovyet döneminde dili en güzel bir şekilde kullanan şair ve yazar olarak bilinmektedir.

Yanıt Açıklaması: Çağdaş Kazak edebiyatı 19. yüzyılda başlar.

Yanıt Açıklaması: Povést: Konu bakımından romandan basit, hikâyeden karmaşık olan edebî eser, uzun hikâye. Özbek edebiyatında bu tür hikâyeler ?ıssa ve ya povést olarak adlandırılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kazak Türklerinin alfabe değişikliğinin altında yatan en büyük neden siyasidir. Egemenliği altına aldığı Türk topluluklarının kültürel kodlarıyla oynama arzusu Stalin Rusya’sının siyasi gücünün verdiği bir etkendir. Böl-parçala-yönet politikası neticesinde diğer Türk boylarında olduğu gibi Kazak Türklerinin de öncelikle dili ile oynanmıştır. Kazak okullarında zorunlu verilen Rusça dersleri dolayısıyla Kazakların Kiril alfabesini kullanmalarını zorunlu kılmıştır. Sonraki dönemlerde ise, Rusya’nın siyasi dayatmaları neticesinde Kazak Türkleri farklı alfabeleri kullanmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Bağımsızlık döneminde Özbek şiirinin öncelikli konuları millî hususiyetler çerçevesinde genişleyip, şiirlerin içeriği zenginleşip yeni yeni tasvir vasıtaları ile gelişir. Özbekistan’ın bağımsızlığına bağışlanan şiirler, kasideler ortaya çıkarmaya başlar. Bu dönem şiirlerinde dil ve üslup yönünden bir dizi yenilikler ortaya çıkmaya başlar. Şiir dili, halkın diline daha çok yaklaşır. Bu özellik çoğunlukla genç şairlere has bir durumdur. Bu devirde şarkı sözlerinde de ciddî değişmeler meydana gelmiştir. Özbek şarkıcılığı yeni zamanın ruhuna uygun olarak vatan ve millet sevgisini anlatan şarkılarla zenginleşmiştir. Bu türkülerde vatan, bağımsızlık, halkın faziletleri ve büyük değişiklikler dile getirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Gafur Gulam Köngilsizning kılıgı (Gönülsüzün Huyu), Éşânâbâd, Yiğit, Sâat, Yâdgâr, Nétéy (Ne edeyim?), Hiyle-i şer’i (Şer’i Hile), Mening ogrigine bâlam (Benim Hırsız Çocuğum) gibi kıssa ve hikâyeleri ile Özbek edebiyatının gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Özellikle basın-yayın alanında hızlı ilerleme kaydedilir. 1905’ten sonra onlarca gazete, dergi Özbek dilinde basılmaya başlar. Bu dönem gazetelerinin ilkinin adı “Terakkî” (1906)dir.

Yanıt Açıklaması: Kazak dilinde “ş” yerine “s” kullanılır.

Yanıt Açıklaması: 20. yüzyılın basında Kazaklarda iki türlü eğitim vardı. Birisi medreselerdeki İslami tarzda eğitim, ikincisi de Rusça, dolayısıyla dünyevî eğitim. Medreselerde eğitim verenler Buhara, Semerkand, Taşkent, Kazan, Ufa, Orınbor, Troitsk gibi yerlerde okuyan Tatar ve Başkurt mollaları idi. Asrın başında medrese eğitimi de “kadimci” ve “ceditçi” olmak üzere ikiye ayrılmıştı. Bunlardan birincisi eskiden beri devam eden ve Arap harfleri ile yapılan dinî eğitimdi. Yeni tarz eğitimde ise Alfabe değişikliğinin yanı sıra derslerde de farklılık söz konusuydu. Dinî derslerin yanında tarih, coğrafya, matematik gibi dersler de okutulmaktaydı. Bu usulün başını ise Tatar Türklerinden Sehabettin Mercani ve bütün Türk halklarının takdirini kazanmış olan İsmail Gaspıralı çekiyordu. Kazaklar arasında bu usulü yaygınlaştıran Ahmet Baytursınulı oldu. 20. yüzyıl basındaki Kazak akınları bu iki usulde eğitim aldılar.

Yanıt Açıklaması: 1905 yılında gerçekleşen Rus ihtilalinden sonra, hürriyet havasından faydalanan Kazak aydınları derhal teşkilatlanıp halkına seslenmiş ve çeşitli basın yayın organları kurmuşlardır. Kazak Türkçesiyle çıkan Sirke gazetesi, İslamcı Aykap mecmuası, Kazakistan gazetesi, Kazak gazetesi, İşim Dalası ve Alaş gibi gazeteler milli şuurun canlanmasında önemli rol oynamışlardır. Nâdandık yani Cehalet, İbray’ın yazmış olduğu bir hikâyedir.

Yanıt Açıklaması: Atacan Abdalov (1856–1927) Türkistan’daki ilk mahallî matbaacı olarak bilinir. İsanbay Hüseyinbayev’in taşbasması 1883 yılında Taşkent’te açıldı. 18. yüzyılda Harezm’de yaşayan Munis Harezmî’nin “Divan-ı Munis” ve “Divan-ı Raci” adlı eserleri 19. yüzyılın 80’li yıllarında yayımlanan ilk eserler arasındadır. 1892 yılında Taşkent’te ünlü şark filozof-şairi Mirza Abdulkadir Bedil’in şiirleri yayımlandı. 1893 yılında ise taş basma olarak Meşreb’in şiirleri neşredildi.

Yanıt Açıklaması: Hamit Alimcan, Uygun, Sabir Abdulla, Nikolay Pogodin ile birlikte Özbekistan kılıçı (Özbekistan Kılıcı) dramasını yazdılar.

Yanıt Açıklaması: Añız-ertegiler; rivayet, efsane, masal’ı ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Nabi Çağatay edebiyatı şair ve yazarlarından biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Magcan Cumabayev, 1922 yılında Taşkent’e geldi. Meşhur “Batır Bayan” destanını burada yazdı.

Yanıt Açıklaması: Savaş yıllarında Özbekistan’da askerî konularda Ölim yavge (Ölüm Düşmana), Vatan üçün (1941), Merd oġıl (Mert Oğul, 1942), Özbekler, Vatan cânbâzlerige (Vatan Fedaile- rine), Özbekistân bahâdırları (Özbekistan Bahadırları), Ḳasem (Yemin, 1944) gibi edebî – bedii antolojiler yayımlandı.

Yanıt Açıklaması: Kazaklara göre Korkut Ata, devrinde fikirlerine saygı duyulan, sözü dinlenen, akıllı ve kahraman bir tarihî figürdür. Araştırmacılara göre Oğuz Kıpçaklarının Bayat boyundan çıkmış ve 8 ila 9. Asırlarda ömür sürmüştür. Kazaklar Korkut Ata’yı kopuz sanatının atası olarak kabul ederler.

Yanıt Açıklaması: Mısır’da Nâsır’ın 1956’da Süveyş Kanalı hisselerini millileştireceğini açıklaması üze¬rine, Kanal’da hisseleri olan İngiltere ve Fransa bu eylemi önleyebilmek için gizli görüşmeler yaptılar. Bu görüşmelerin bir bölümüne Mısır’ın kendisi için tehdit oluşturduğunu değerlendiren İsrail de katıldı.

Yanıt Açıklaması: Atacan Abdalov (1856–1927) Türkistan’daki ilk mahallî matbaacı olarak bilinir.

Yanıt Açıklaması: Özbekistan Cumhuriyetinin nüfusu, 2011 verilene göre 29 milyon 550 bin kişidir. Ülkede 125 den fazla etnik grup yaşamaktadır. Bunlar %80’i Özbekler, %2,2’si Karakalpaklar, %4,9’u Tacikler, %3,8’i Ruslar, 3,8’i, Kazaklar, %1,0’i Tatarlar, %0,9’u Kırgızlar ve diğer topluluklardır.