Çağdaş Türk Edebiyatları 2

Yanıt Açıklaması: Savaş sırasında Özbekistan’da yaşayarak sanat eserleri ortaya koyan Alékséy Tolstoy, Anna Aḫmatova, Mikola Bajan, Pablo Tiçina, Andréy Malişko, Nikolay Pogodin, N. Vérta, Y. Kolas, B. Lavréntév, V. Simirnov, V. Lugovskiy, V. Yan, K. Çukovskiy, L. Pérvomayskiy gibi Rus, Ukraynalı ve Beyaz Rus sanatçılar Özbek sanatçılarla iş birliği içerisinde oldular. Yakub Kolas Belaruslu şairdir.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılın 2. yarısı ve 20. yüzyılın başlarında halkı aydınlatmaya yönelik idealist, didaktik görüşler ve bu çerçevedeki fikrî-edebî hareket Marifetçiliktir.

Yanıt Açıklaması: Aytıslar Kazakların doğru sözü, söz yarışı, fikir dalaşı dediği bir yarışmadır.

Yanıt Açıklaması: XVI. yüzyıla gelince Babür, Şeybanî, Muhammed Salih, Ubeydî, Meşreb, Meclisî, Padişah Hace gibi devlet ve din adamları, şair ve alimler Çağatay edebiyatının Ali Şir Nevaî’den sonraki temsilcileri oldular.

Yanıt Açıklaması: Çağatay edebiyatının en büyük şairi ve yazarı Ali Şir Nevai’dir.

Yanıt Açıklaması: Muhtar Avezov, Kazak Destanları ve Türkistan Türk Edebiyatı üzerinde bilimsel yayınlar yapmış ve konusunu tarihten alan oyunlar yazmıştır. Abay’ın hayatını belgelere dayalı olarak kaleme aldığı Abay Yolu adlı romanı ünlü olup pek çok dile çevrilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Sovyet hayatının sadece olumlu yönlerini göstermek veya ölçüsüz şekilde idealleştirerek anlatmak, olumsuz ve zıt yönlerini ise asla göstermemeyi teşvik eden propaganda olan “konfliktsizlik teorisi”ne göre; Hayat ve insan arasındaki zıtlıkları - çatışmayı göstermek topluma karşı düşmanlık olarak algılanıyordu. Siyasetin edebî faaliyetlere bu şekilde rahatça müdahale etmesi, edebî faaliyetler yazar ve sanatçılar üzerinde ciddî anlamda olumsuz etki yaratıyordu.

Yanıt Açıklaması: Özbek edebiyatında önemli bir yeri olan Pinek isimli tiyatro eseri Abdulla Avlani’ye ait bir eserdir.

Yanıt Açıklaması: Daha öğrencilik yıllarında, 1959’da Orta Asya ve Kazakistan Üniversiteleri öğrencilerinin temsilcisi olarak Semerkant’ta “Abay ve Şark Edebiyatı” konulu bir tebliğ sunan Muhtar Magavin, edebiyatçılığının yanısıra iyi bir araştırmacıdır. Üniversiteden mezun olurken “Er Targın Cırı ve Kazak Eposunu Araştırmanın Bazı Meseleleri” konulu diploma tezini hazırlayan Magavin, Kazakların akın ve cıravlarını da araştırır. “15-17. yüzyıl Kazak Akın-Cıravları” başlıklı monografiyi hazırlar. Kazak edebiyatını 17-18. yüzyıldan başlatan genel görüşün aksine bu edebiyatın daha önceden başladığını iddia eder. Kopuz Sarını adlı kitabında ilgi çekici deliller ortaya koyar. Beyaz Kar (1967) ve Kök Munar (1971) romanları onu takip eder. “Ömür cırı (Ömür türküsü),” “Şeşe (Anne),” “Bir atanın balaları, (Bir babanın çocukları),” “Cılandı caz (Yılanlı yaz),” “Cüyrik (Topal),” “Tazının ölümi” gibi uzun hikâyelerinin yanısıra, “Keşkurım (Yatsı vakti),” “Ayel mahabbeti (Kadın sevgisi),” “Yanılısu (Yanılma),” “Sentyabr,” “Kütpegen kezdesü (Beklenmedik karşılaşma)” gibi kısa hikâyeleri vardır.

Yanıt Açıklaması: Sovyet dönemi edipleri arasında ayrı bir yeri olan Muhtar Avezov, Kazak Destanları ve Türkistan Türk Edebiyatı üzerinde bilimsel yayınlar yapmış ve konusunu tarihten alan oyunlar yazmıştır.

Yanıt Açıklaması: Makal meteller, sözlü edebiyatın en eski türlerindendir. Anadolu Türk edebiyatındaki atasözü ve deyimlere karşılık gelirler.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Manas Destanı’nı yazıya geçirmenin dışında, Kazak Türklerinin çağdaş dünya ile yüz yüze gelmesi için ortaya koyduğu çabalarla tanındı. Manas destanına ayrı bir ilgi gösteren Şokan Velihanov, onu “büyük bir ansiklopedi” olarak değerlendirdi ve “Iliada” destanı ile karşılaştırdı. Manas’ta Kırgız edebiyatının bütün sözlü edebiyat ürünlerinin örneklerinin varlığını gösterdi ve Kazak akınlarından yaptığı derlemelerle Şokan nüshası olarak hazırladı. Bu çalışma 1965’te A. Margulan tarafından bulundu ve basıldı.

Yanıt Açıklaması: Kazak edebiyatında koçaklamalara verilen isim “tolgav” dır.

Yanıt Açıklaması: Özbek edebiyatında romantik, realistik akımlar, mizahi eserler ve nazari düşünceler Sovyet Dönemi Özbek edebiyatında öne çıkmaya başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Kadırgali Celayir’in Camiü’t-tevarih (1602) adlı şeciresinde, bütün Türk halklarının eski tarihi ile birlikte 14-16. Yüzyıllardaki Kazakistan tarihini, onların siyasi durumunu, Kazak yurdunun iç ve dış şartlarını anlatmaktadır. Kazak Hanlarının soy ağacı da eserde verilmiştir. Eserin giriş kısmı, orta asırdaki edebi Türk dilinde yazılmakla birlikte Kazak halkının atasözleri, deyimleri de yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Mukanna: Mu?anna (ölüm tarihi: 784) aslı Mervli Haşim ibn Hekim’in takma adıdır. Mu?anna isyanı: Mu?anna Merv’den Buhara’ya gelerek, kendini Tanrı ilan eder ve yeni bir din getirdiğini söyler. Ona tâbi olanlara beyaz elbiseler giydirir. Bu yüzden Mu?anna taraftarları “a?kiyimliler” olarak adlandırılır. Miladi 776 tarihinde Mu?anna ve onun taraftarları Müslüman Arap yönetimine karşı ayaklanırlar. Tarihe bu olay “Mu?anna isyanı” olarak geçer.

Yanıt Açıklaması: Savaş döneminde Özbek edebiyatında yalnızca bir roman yazılmıştır. Aybek’in Nevaî (1944) romanı Özbek edebiyatının savaş yıllarında elde ettiği en büyük başarılardan biri olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Kazak adıyla bilinen edebiyatın ilk temsilcileri o zaman bütün Deşt-i Kıpçak’ta adı duyulan Asan Kaygı, Kodan Tayşı ve Kaztugan cıravlardır. Bunların ortak düşünceleri hayat, dostluk, insanlık, yiğitlik, ar, namus ve adaletle ilgili konularla birlikte vatan, millet, birlik, beraberlik, hürriyet için mücadele etmek ve bu mukaddes değerlere sahip çıkılması gerektiğini anlatmak olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Özbek marifetçilik edebiyatının başka bir ünlü şairi de Zevkî (1853–1921)’dir. Zevkî, Özbek edebiyat tarihinde marifetçilik ilkelerini ileri süren ve hiciv türünün de gelişmesinde büyük katkıları olan bir şairdir.