Çağdaş Türk Edebiyatları 2

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Hazırlık döneminin en önemli kişileri Abay Kunanbayulı, Şokan Velihanov ve İbray (İbrahim) Altınsarin’dir. Abay, çağdaş Kazak edebiyatının ve dilinin kurucusu sayılır. Ahmet Baytursınulı hürrriyet dönemi yazarıdır. Hangali Süyinşaliyev ise bir kazak edebiyat tarihçisidir. İbray Altınsarin ilk Kazak eğitimcisidir. İbray, zamanının en büyük pedagoji âlimlerinden birisiydi. Kazak çocuklarının skolâstik yani dinî eğitimlerinin yanında fen derslerini almaları için yeni usulde mektepler açmıştır.

Yanıt Açıklaması: Özbek edebiyatının Sovyet dönemindeki önemli yazarlarından biri olan şair, yazar ve tercüman Şükrullah Yusufoğlu (1921) Taşkent’te doğar. İlköğrenimden sonra orta öğrenimini pedagoji meslekî okulunda devam ettiren Şükrüllah 1944’te Taşkent Pedagoji Enstitüsü’nden mezun olur. Taşkent Devlet Üniversitesi’nde araştırma görevlisi, Özbekistan Yazarlar Birliği’nde edebî danışman, devlet edebiyat neşriyatında müharrirlik görevlerinde bulunur.

Yanıt Açıklaması: Kazak halkı son yüz yılda iki defa alfabe değiştirdi. 1929’a kadar Arap, 1929’dan 1940’a kadar Latin ve 1940’dan sonra Kril harflerine dayalı alfabe kullandılar. 1991’de bağımsızlığın kazanılmasından sonra bir grup Kazak aydını Arap harflerine dönülmesini tavsiye ederken bir başka grup, diğer Türk halkları ile ortak bir alfabe istediler. Bu ikinci grup 34 harfli ortak alfabeyi destekledi. 8. yüzyılda kullanılan Göktürk alfabesini tavsiye edenler oldu. Hâlihazırda çoğunluk mevcut alfabeden yana olsa da Latin alfabesine dayalı bir alfabe üzerinde çalışılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kazakistan, Doğu Türkistan, Moğolistan, Kırgızistan ve Özbekistan ile değişik ülkelerde dağınık olarak yaşayan Kazaklar tarafından konuşulan dildir. Türkçe’nin Kıpçak dil grubuna dâhildir. Kazak dilinde “ş” yerine “s”, “ç” yerine “ş” kullanılır. Kazak halkı son yüz yılda iki defa alfabe değiştirdi. 1929’a kadar Arap, 1929’dan 1940’a kadar Latin ve 1940’dan sonra Kril harflerine dayalı alfabe kullandılar.

Yanıt Açıklaması: Çağdaş Kazak Edebiyatı, 19. yüzyılda başlar. Çağdaş edebiyat kendi arasında: 1. Hazırlık Dönemi (19. yüzyıl) 2. Hürriyet Dönemi (1905-1920 arası) 3. Sovyet Dönemi (1920’den sonraki devir) olarak üç bölümden oluşmaktadır. Bağımsızlıktan sonraki (1991) edebiyat da ayrı bir dönem olarak değerlendirilebilir.

Yanıt Açıklaması: 20. yüzyılın başlarında Özbek sosyal hayatında olduğu gibi edebî hayatta da pek çok yenilik meydana gelir. Bu döneme Ceditçilik (yenileşme) devri adı verilmesinde İsmail Gaspıralı’nın görüşleri ve faaliyetleri etkili olur. İsmail Gaspıralı’nın Semerkant ve Buhara’ya gelerek “Usul-i Cedit” okulunu açması bu yenilikçi hareketin bütün Türkistan’a hızla yayılmasına neden olur. Bu hareket neticesinde Türkistan’ın çeşitli yerlerinde mezkûr adı taşıyan okullar açılır.

Yanıt Açıklaması: Hazırlık döneminin en önemli kişileri Abay Kunanbayulı, Şokan Velihanov ve İbray (İbrahim) Altınsarin’dir. Abay, çağdaş Kazak edebiyatının ve dilinin kurucusu sayılır. Doğuyu ve batıyı iyi tanıyan Abay, 1880’de ilk Kazak ozan ve yazarı olarak ortaya çıkar. Kazak Türkçesini ustaca kullanması, kıvrak anlatımı, halk edebiyatı ve folklor ürünlerini büyük bir başarıyla kullanması ile kendinden sonra gelecek yazarlar kuşağına çığır açar.

Yanıt Açıklaması: Ali Şir Nevaî (1441-1501) Çağatay edebiyatının en büyük şairi ve yazarıdır. Diğerleri, Marifetçilik Edebiyatı döneminden şair veya yazarlardır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Kazak edebiyatında 20. Yüzyıla kadar olan başlangıç dönemi olarak kabul edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kazak adıyla bilinen edebiyatın ilk temsilcileri o zaman bütün Deşt-i Kıpçak’ta adı duyulan Asan Kaygı, Kodan Tayşı ve Kaztugan, Dosmambet, Şalkıyız’dır. Canıbek ise Kazakların ilk hanıdır.

Yanıt Açıklaması: Daha çok millî konuların islendigi bu dönemin önemli sair ve yazarları arasında Köpeyoglı Yusuf Bek, İsfendiyar Köpeyoglı, Sultanmahmut Toraygırov, Ahmet Baytursınulı, Ömer Karasi, Sahingiray Bükeyhan, Magcan Cumabayulı, Isa Baycanlı sayılabilir. Abdullah Tacıbayev ise, Sovyet Dönemi Kazak Edebiyatçılarındandır.

Yanıt Açıklaması: Hürriyet dönemi olarak adlandırılan 1905 – 1920 yılları arası, Kazakların bağımsızlık vermek istediği dönemlerdir. Bu sebeple daha çok edebi eserle de milli konular işlenmiştir. Bağımsızlık amacıyla halka daha çok ulaşmak için basın yayın organları artmıştır. Kazak gazetesi 1913’te Orınbor şehrinde yayınlanmıştır. Ahmet Baytursınulı ve Alihan Bükeyhan dönemin önemli aydınlarındandır. Batır Bayan destanı bu dönemde yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Hazırlık döneminin diğer önemli adı olan Şokan Velihanov, Cengiz Han’ın soyundandır. Kazakistan’ın Kusmurın köyünde 1835’de doğdu. Gençliğini geçirdiği bu yerlerin göllerinin gökyüzünün ve tabiatının güzelliği ona ilham verdi ve hem hikâyelerinde hem de tablolarında betimledi. Babası Veli, Rusça öğrenmiş, eğitim almış bir subaydı. Annesi Aygayım da Abılay Han’ın soyundan geliyordu. Şokan da Kazakların tarihini, etnografyasını ve edebiyatını çok iyi biliyordu. Manas Destanı’nı yazıya geçirmiştir. Heykel çalışması yoktur.

Yanıt Açıklaması: Türkçe’de ilk “Hamse” yazarı Ali Şir Nevai’dir.

Yanıt Açıklaması: Konfliktsizlik teorisi: Sovyet hayatının sadece olumlu yönlerini göstermek veya ölçüsüz şekilde idealleştirerek anlatmak, olumsuz ve zıt yönlerini ise asla göstermemeyi teşvik eden propaganda. Sovyet dönemi edebiyatında hayat ve insan arasındaki zıtlıkları göstermek bile topluma karşı düşmanlık olarak algılanıyordu.

Yanıt Açıklaması: Federal Almanya’nın NATO’ya üye olarak alınmasından hemen sonra 14 Mayıs 1955’te Varşova’da SSCB ile Romanya, Polonya, Almanya, Macaristan, Çekoslovakya, Bulgaristan, Arnavutluk arasında NATO’ya karşı Varşova Paktı kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Gabit Musirepov’un “anne” hakkındaki hikâyeleri, bu devir edebiyatındaki büyük yenilik olarak kabul edilir. Gorki’nin “Ölümü yenen ana”, “İnsanoğlunun anası” hikâyelerini tercüme edip, Kazak hayatının gerçeği ışığında “Annenin arabuluculuğu”, “Besleyen ana”, “Anaların anası” gibi hikâyeler yazar. “Su- gıla” ve “Yassı burun” Müsirepov’un sanatının başlangıç döneminin bittiğini ve usta bir yazar olarak geliştiğini gösteren eserlerdir. Müsirepov’un eserlerinde kadın kahramanlar, Kazak kadınlarının maneviyat bakımından yüksekliğini gösteren birer tip olarak ortaya çıkar. Aklima, Kapiya, Nagima, Natalya gibi tipler ülke ruhunun bitmez kuvvetini, insancıllığını temsil eder. Bunların hepsi annenin ferasetini, güç ve gayretini ortaya koyar.

Yanıt Açıklaması: Bağımsızlık devri şiirlerinde Ḫalima Ḫudayberdiyeva, Aydın Ḫâciyeva, Tursunay Sâdiḳova, Gulçehra Corayeva, Ḫosiyat Bâbâmurâdova, Feride Afröz, Zülfiye Mominova, Zebâ Mirzayeva gibi şairler faal olarak gözükmektedirler. Onlar insan ve insanîlik, vicdan ve sadakat, vatanperverlik ve dostluk, ahlak-edep, sevgi-muhabbet hakkında bir dizi güzel eser yarattılar.

Yanıt Açıklaması: Hikayeler her türlü coğrafya ve mekanda geçer Biri Altay tarafında vücuda gelse diğeri Orta Asya, Yedisu Nehri’nde veya bir başkası Sır Derya civarında ve Kafkaslarda cereyan eder. Bu yüzden Kazak edebiyat tarihçisi Han-gali Süyinşaliyev “Korkut Ata kitabını bir tek halka mal etmenin” doğru olmadığını söyler.