XIX. Yüzyıl Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Naz u Niyaz Keçecizade İzzet Molla’nın tamamlayamadan vefat ettiği yarım kalmış bir mesnevisidir.

Yanıt Açıklaması: Divan edebiyatı kaynaklarında adı geçen en eski kadın şairler Fatih döneminde yaşamıştır.

Yanıt Açıklaması: Hicrân, burada "ayrılık; unutulmaz acı, keder" anlamında kullanılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Edebiyat, bir gelenek meselesidir ve divan şairinden beklenen, daha önce Fars edebiyatında kalıplaşmış mazmun ve istiareleri ustalıkla kullanarak hünerini ispat etmektir. Dolayısıyla kadın şairlerin de özellikle âşıkane gazellerde bu alışılmış kalıpları kullanmış olmaları, erkek şairlerle aynı sevgili imgesi etrafında şiir söylemeleri geleneğin bir sonucu olarak değerlendirilmelidir. Bununla birlikte ilk dönemlerden itibaren kadın şairler kendi seslerini değişik tonlarda hissettirmektedirler. Mesela XVI. yüzyıl şairlerinden Mihrî Hatun, erkek veya kadın olmanın bir üstünlük sağlamadığını açıkça söyleyebilmiştir: Çünki nâkıs olur dirler nisâ Her sözin ma‘zûr tutmaktır revâ Bir müennes yig durur kim ehl ola Bin müzekkerden ki ol nâ-ehl ola Bir müennes yig ki zihni pâk ola Bin müzekkerden ki bî-idrâk ola (Kadınlar eksik olur diyerek sözlerini mazur kabul ederler. Bir işte ehil olan bir kadın, ehil olmayan bin erkekten yeğdir. Zihni berrak olan bir kadın, anlayışsız bin erkekten yeğdir.)

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Şiirlerinde belirgin olan beşerî aşk, hayata rindane bakış, felekten şikâyet gibi konular yanında yer yer Nabî ve Koca Ragıp Paşa’nın temsil ettiği hikmetli söyleyiş de hissedilen Leyla Hanım’ın divanında özellikle gazel dışındaki nazım şekillerinde dinî ve tasavvufi konular da işlenmiştir. Saray çevresi ile kurduğu ilişkiye rağmen hayatı maddî sıkıntılarla geçmiş olan şair, durumunu şiirlerinde açıkça dile getirmiştir. II. Mahmut ve I. Abdülmecit’e, devlet adamlarına hatta hanedana mensup kadınlara yazdığı methiyelerde yardım talebini birçok kez ifade etmiş, ölümünden yaklaşık sekiz yıl önce kendisine maaş bağlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Divan edebiyatı kaynaklarında adı geçen en eski kadın şairler Fatih döneminde yaşamış olan Zeynep Hatun ve Mihrî Hatun’dur.

Yanıt Açıklaması: Divan şiiri geleneğinde âşık-sevgili ilişkisinde toplumun yabancısı olmadığı bir söylemi içermektedir. Erkek şairlerin gazellerindekiyle aynı tarzda söylenmiş birçok şiir böyle bir genel kabulle karşılanmıştır. Ancak Leyla Hanım’ın serbest hayat tarzından dolayı tezkire yazarları tarafından eleştirildiği de bilinmektedir. Leyla Hanım ve Şeref Hanım'ın beyitlerindeki rahat söyleyiş Cumhuriyet dönemi eleştirmenlerince Türk kadınının “hürriyet temayülü” olarak yorumlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Ahmet Hamdi Tanpınar, pek çok bakımdan XIX. yüzyıla damgasını vuran Ahmet Cevdet Paşa’nın bu kapıdan girdiğini ve geleneğin bütün imkânlarını dönüştürerek çağının anlayışına uygun bir nesir dili yarattığını “Cevdet Paşa Hakkında Düşünceler” başlıklı yazısında izah eder ve onun Kısas-ı Enbiya’sı için “eskinin tasfiyesi ile varılabilecek son kemal noktası” der (1977: 203).

Yanıt Açıklaması: Fuzulî, Nabî ve Muhibbî’ye nazireleri olan şairin bazı şiirlerinde Süleyman Çelebi etkisi de hissedilen  Osmanlı hanedanında divan sahibi tek kadın şairi Adile Sultan'dır.

Yanıt Açıklaması: Sakiname. Cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Şeref Hanım’ın şiirleri arasında, divan şiirinde bu kadarını görmeye alışık olmadığımız son derece kişisel sayılabilecek tarih manzumelerinin önemli bir yer tutması, geleneğin sınırlarını zorlama olarak görülebilirse de özellikle gazellerinde klasik mazmunları kullanma konusunda divan şairlerini takip etmiştir. Divanının kasideler bölümü Şeref Hanım’ın dinî ve tasavvufi evrenini yansıtacak niteliktedir. Bir tevhit ve üç naat söylemiş olmasına rağmen, Mevlana ve Mevlevilikle ilgili 6 kaside ve Kerbelâ mersiyesi niteliğinde 8 kasideye yer vererek samimi bir Mevlevi ve Bektaşî olduğunu göstermiştir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlıda sanat etkinliklerinin, yönetici üst tabaka tarafından himaye edilmesi, kadın şairler için de teşvik edici rol oynamaktaydı. Böylelikle eserleri sayesinde saray ve çevresiyle ilişki geliştirip destek gören, bağlanan maaş sayesinde hayatını sürdüren kadın şairler de mevcuttu.

Yanıt Açıklaması: Leyla Hanım (Saz), Hekimbaşı İsmail Paşa’nın kızı olarak 1845’te İstanbul’da doğmuş, babasının görevi nedeniyle yedi yaşına kadar bulunduğu sarayda iyi bir eğitim almış, şairliğinin yanında besteciliği ile de tanınmış olan bir şairdir.

Yanıt Açıklaması: Divan edebiyatı kaynaklarında adı geçen en eski kadın şairler Fatih döneminde yaşamış olan Zeynep Hatun ve Mihrî Hatun’dur. Hubbî Hatun ise Arapçayı çok iyi bilen, bilgi ve yetenekleri sayesinde sarayla ilişki kurabilen Kanunî dönemi şairi olarak anılır. Bir kazasker kızı olan Sıdkî Hatun ile hattatlığı şairliğinden daha güçlü olan Ani Fatma Hatun, XVII. yüzyılın ikinci yarısında yaşamıştır. Fıtnat Hanım ise, kendisinden sonra yetişen kadın şairlerce örnek alınan XVIII. yüzyıl şairidir.

Yanıt Açıklaması: XVI. yüzyıl şairlerinden Mihrî Hatun, erkek veya kadın olmanın bir üstünlük sağlamadığını açıkça söyleyebilmiştir: Çünki nâkıs olur dirler nisâ Her sözin ma‘zûr tutmaktır revâ Bir müennes yig durur kim ehl ola Bin müzekkerden ki ol nâ-ehl ola Bir müennes yig ki zihni pâk ola Bin müzekkerden ki bî-idrâk ola (Kadınlar eksik olur diyerek sözlerini mazur kabul ederler. Bir işte ehil olan bir kadın, ehil olmayan bin erkekten yeğdir. Zihni berrak olan bir kadın, anlayışsız bin erkekten yeğdir.)

Yanıt Açıklaması: Çîn, divan şiirinde hem ülke hem de saçın kıvrımı anlamında kullanılır.

Yanıt Açıklaması: Fıtnat Hanım. Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Kerbela konusunun işlendiği mersiyelere genel olarak maktel denir.

Yanıt Açıklaması: Divan şiiri, kendine has semboller sistemi olan ve bu çerçevenin dışına çıkmanın mümkün olmadığı bir sanattı. Özgün olmak, bireysel bakış açısıyla yazmak ya da duygularını kişisel biçimde yansıtmak gibi tutumlar modern edebiyata özgüdür. Divan şairlerinin böyle bir amacı yoktu ve dönemin estetik anlayışı böyle bir kişiselliğe zaten olanak tanımıyordu. Duygular, klasik sembolleri kullanarak ifade edilirdi. Biçim ve içerik olarak sıkı kurallarla örülü olan bu edebiyatı anlamak da belli bir birikim gerektirmekteydi. Şiirlerin iletisini ancak bu kuralların eğitimini görmüş olanlar anlayabilirdi. Şairin çizdiği imgeyi zihninde kurabilenler, yalnızca kullanılan sembollerin değerini bilenlerdi. Oysa kamusal alanda kendisine yer bulamayan Osmanlı kadınının bu birikimi kazandıracak düzenli bir eğitimden geçmesi düşünülmezdi. Okuryazarlığın bile pek yaygın olmadığı koşullarda, ancak toplumun üst düzey kesimlerine mensup pek az sayıda kadın, şiir veya başka sanat dallarında varlık gösterebilmiştir. Kadın şairlerin neredeyse tamamı vali, kadı, şeyhülislam gibi yüksek makamlarda görev yapan, eğitimli ve zengin babaların kızlarıdır. İlk eğitimlerini aile içinde genellikle babalarından alan bu şairlerin dâhil olduğu sivil eğitim sürecinde, öncelikli olarak dinî bilgiler, ardından Arapça ve Farsça ile beraber şiir ve edebiyat bilgisi de kazandırılmaktaydı.