XIV-XV. Yüzyıllar Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Fatih döneminin eserlerinden olan "Cerrâhiyy-i İlhaniyye ile Mücerrebnâme adlı tıp kitaplarını "Sabuncuoğlu" yazmıştır.

Yanıt Açıklaması: Elif-nâme, yukarıdan aşağıya doğru alfabetik sırayla bütün Arap harflerinin birer birer mısra başında yer aldığı ve bu harflere şiirin içinde çeşitli anlamlar yüklenmesinden oluşan şiirlere verilen isimdir. Cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Avnî mahlası ile şiirler yazmıştır. Divan’ı olan ilk Osmanlı padişahıdır. Alçak gönüllü, dün¬yayı önemsemeyen, içli, lirizme yönelik ve sevgiliye bütün varlığı ile bağlı bir şairdir. Manzumelerinde sevgili¬nin büyük bir yer tuttuğu görülür.

Yanıt Açıklaması: Kâbe’nin yapılışının anlatıldığı yedi beyitlik şiir, bir Ka’be-nâme olup edebiyatımızda bu türde yazılan ilk şiirdir. Halka dinî bilgiler vererek faydalı olmak için yazılmış dinî-didaktik bir eserdir.

Yanıt Açıklaması: Ahmedî

Yanıt Açıklaması: Emir Süleyman’ın eğlence meclislerinden alınan ilhamla yazılan, saz ve sözden bahsedilen bu mesnevi, Dâ’î’nin en başarılı eserlerinden biridir. Kısmen sâkî- nâme özelliği de taşıyan ve romantik bir eser olan Çeng-nâme, ibret verici taraflarıyla didaktik bir özellik de gösterir

Yanıt Açıklaması: Anadolu Türk birliğinin yeniden kurulmaya başladığı II. Murâd döneminde, beyliklerin Osmanlı idaresi altına girmesi ile kültür ve sanat faaliyetleri de Osmanlı sarayına taşınmıştır. II. Murâd’ın, âlim ve şairlere hatta tarikatlara olan yakınlığı ve onları desteklemesi, adına çok sayıda Türkçe eserin yazılmasına, Türk edebiyatının ve kültür hareketlerinin gelişmesine zemin hazırlamıştır. Osmanlı’da ilk şiir söyleyen ve şiirlerinde mahlas kullanan (Murâdî) padişah da II. Murâd’dır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: İlk nazire mecmuası  Ömer ibni Mezid’in yazdığı, II.Murad’a sunulan Mecmu’atü’n-Nezâ’ir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı padişahları içinde divanı olan ilk padişah Fatih Sultan Mehmet'tir. Doğru yanıt: A'dır.

Yanıt Açıklaması: Türk edebiyatında İbrahim peygamberin hayatının anlatıldığı tek eser, Abdülvâsi Çelebi’nin ‘’Halîl-nâme’’ adlı eseridir. 3693 beyitten meydana gelen bu mesnevi, aruzun mefâilün mefâilün feûlün vezniyle yazılmıştır. Eserde İbrahim peygamberin hayat hikayesi, buna bağlı olarak kurban olayı ve İsmail peygamber anlatılmıştır.

Yanıt Açıklaması: XV. asırda yazılan “tarihî-destani-menkıbevi” mesneviler, üç grupta incelenebilir. Bunlardan ilki, tarihî şahsiyet ve olaylara dayanan, ancak tarihle ilgisini kaybedip destani-efsanevî bir hikâyeye dönüşüp İslami edebiyatlara mal edilen İskender, Behrâm-ı Gûr gibi şahsiyetlerle ilgili rivayetlerdir. İslamiyet öncesi Makedonya ve İran tarihine dayanan bu hikâye ve rivayetler, daha çok münevver kesim arasında itibar görmüştür. “İskender-nâme” de İslami edebiyatlardaki yerine Genceli Nizâmî’nin kalemiyle kavuşmuştur.Nizâmî’nin hamsesinin beşinci eseri olan İskender-nâme, Şeref-nâme ve İkbâl-nâme isimleriyle iki ayrı mesnevi olarak yazılmıştır. Makedonyalı Büyük İskender’in efsaneleşmiş hayatının anlatıldığı bu eserde; onun hayatı, seferleri, kahramanlıkları ve düşünürlerle ilişkisi tarihî gerçeklere bağlı kalınmadan anlatılmıştır .

Yanıt Açıklaması: Büyük komutanların din uğruna yaptıkları savaşları ve bu savaşlarda gösterdikleri kahramanlıkları anlatan manzum veya mensur eserlere Gazava^t-na^me denir.

Yanıt Açıklaması: Mefailün Mefailün Feulün aruz vezni ile yazılmıştır

Yanıt Açıklaması: Şiirlerini gezip dolaştığı yerlerde halk dili ile söyleyen Türkmen halk şairi Mahdum Kulı’nın babası Molla Âzâdî de bir şairdir ve Va‘z-ı Âzâdî başlığıyla aruz vezninde Çağatayca bir mesne­vi yazmıştır.

Yanıt Açıklaması: Câmi’ü’n-nezâ’ir, Sabri Mecmuası XVI. yüzyılda yazılan nazire mecmualarına örnektir. Mecmü’atü’n-nezar ise XV. yüzyılda yazılmış bir eserdir.

Yanıt Açıklaması: Edebî incelikler, telif gelenekleri, estetik standartlar gibi hususlara elden geldiğince önem verilen ve daha çok tercümeye dayalı olarak nazmedilen mesneviler, dil bakımından bir hayli yabancı kelimelerle yüklü ve tercümeye esas alınan edebiyatın estetik çizgileriyle teşekkül etmiş bir özelliğe sahiptirler. Ancak Ahmed-i Dâ’î’nin Çeng-nâme, Şeyhî’nin Har-nâme, Za’îfî’nin Gazavât-nâme, Halîlî’nin Fürkatnâme, Kıvâmî’nin Fetih-nâme, Firdevsî’nin Kutb-nâme ve Ca’fer Çelebi’nin Heves-nâme’si gibi orijinal eserler de ortaya konmuştur. Orijinal konu ve zihin faaliyetlerinin neticesinde meydana getirilen bu mesnevilerde; oluşumu, gelişimi ve olgunluğa ulaşmasında Türk asıllı hükümdarlar ile Türk dilli şairlerin önemli katkı ve desteklerinin olduğu İran edebiyatına ait estetik değerlerin yansıması da görülmektedir. Çeng-nâme’nin plan ve konu itibarıyla İran edebiyatında bir benzerinin bulunmayışı, Har-nâme’nin basit bir hikâyeyi zenginleştirerek okuyucuya sunması, Kutb-nâme, Gazavât-nâme ve Fetih-nâme gibi eserlerde tarihî ve coğrafî realite ve hadiselere sadık kalınması, nihayet XV. asrın sonunda Heves-nâme gibi her şeyiyle orijinal bir eserin ortaya konabilmesi bunu açıkça ispat etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Türklere has olan ve diğer İslami edebiyatların hiçbirinde görülmeyen “mevlid” türünün en olgun örneği, XV. asırda Süleymân Çelebi’nin Mevlid diye şöhret bulan Vesîletü’n-necât isimli eseridir.

Yanıt Açıklaması: Cevab. Yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Hızır bin İlyâs’ın Menâkıb-ı Hacı Bektâş-ı Velî’si, Âşık Ahmed’in Kemâl Ümmî Menâkıb-nâmesi’si, Hâfız Halîl’in Menâkıb-ı Şeyh Bedreddîn’i, Kemâl Ümmî’nin Menâkıb-ı Gîlânî’si, Niyâzî’nin Hallâc-ı Mansûr Menâkıbnâme’si, Sabâyî’nin Üveys-nâme’si ve Kâtib Kemâl’in Ashâb-ı Kehf’i bu tür mesnevilerdendir.

Yanıt Açıklaması: Fâtih döneminde yazılan eserler içinde sözlükler ön sırayı alırlar. Ancak, bu dönemden önce de Anadolu’da çeşitli sözlükler yazılmıştır. Çemişkezek kadısı Şihâbeddîn Ahmed bin Zekeriyâ’nın yazdığı Zehretü’l-Edeb, Hüsâm-i Hûyî’nin kaleme aldığı Nasîbü’l-Fityân, Ahmed el-Engürî’nin ortaya koyduğu Silkü’l-Cevâhir adlı eserler, bir öncü olarak görülür. Bunları Ahmedî’nin 1360-1377 yılları arasında yazdığı Mirkâtü’l-Edeb adlı manzum lügati izlemiştir. Rûhu’l-Ervâh’ta ise, peygamberlere ait hikâyeler anlatılmıştır.