XIV-XV. Yüzyıllar Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Türk edebiyatında yazılan ilk müstakil “gül ve bülbül hikâyesi” olan Rıfâ’î’nin Bülbül nâme’sidir.

Yanıt Açıklaması: Sasani Hükümdarı ile Ermeni Prensesi arasında geçen bir aşk hikayesidir. Nizamini kalemiyle edebi bir kimlik kazanmıştır. Aruzun “mefâîlün mefâîlün feûlün” kalıbıyla yazılmıştır. 4914 beyitten oluşmaktadır. Nizami, tasvirleri, kendinden öncekilerden çok daha renkli ve ayrıntılı işlemiştir

Yanıt Açıklaması: Yunus Emre, "Nazire şiir türü" nün Anadolu'da Türk edebiyatındaki ilk temsilcisidir.

Yanıt Açıklaması: Zemîn (=Model) Şiir Kendisi örnek alınarak benzeri yazılan şii­re “zemîn” veya “model” şiir denir.

Yanıt Açıklaması: “Şi‘r-i müşterek” denilen bir beyit ve mısraı bir şairin, diğer beyit veya mısraı başka bir şairin söylediği (ortak) gazellere Gazel-i Müşterek denir.

Yanıt Açıklaması: Vesîletü’n-Necât: Süleyman Çelebi’nin tek eseri olan bu mesnevi, Aydın oğulları ile Germiyanoğulları’nda ve başka yerlerde yetişip sonradan Osmanlı bölgesine gelen şairlerin eserleri bir tarafa bırakılırsa, Osmanlı Devleti’nde yazılan ilk eserdir. Süleyman Çelebi yazdığı bu esere Vesîletü’n-necât adını vermesine rağmen, halk arasında Mevlid ismi ile meşhur olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Sosyal ve beşerî ince bir hiciv ile temiz ve başarılı bir Türkçenin örneği olan Şeyhî’nin Har-nâme’si, Türk hiciv ve mizah edebiyatının şaheserlerindendir. Eserde, Şeyhî’nin başından geçen bir hadise kapalı istiare yoluyla hayvanlarla temsil edilerek en mükemmel tarzda aksettirilmiş ve başarılı tasvirlere yer verilmiştir. Sultan II. Murâd’a sunulduğu tahmin edilen eserin konusunu, Arapça bir darbımeselden, Herat’ta yetişmiş Emîr Hüseynî’nin Zâdü’l-müsâfirîn adlı eserindeki küçük bir eşek hikâyesinden, Kelîle ve Dimne’de kuyruğu olmadığı için kendisine kuyruk bulmaya çıkan bir hikâyeden aldığı sanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bu dönem mesnevilerinin ekseriyetinde, özellikle de edebî bir gayeyle yazılmayan dinî-tasavvufî ve ahlaki mesnevilerin büyük kısmında, klasik mesnevi tertibinde bulunan “giriş bölümü”, “konunun işlen­diği bölüm” ve “bitiş bölümü” birbirinden kesin çizgilerle ayrılmamıştır. Ayrıca bu asır mesnevilerinin çoğunluğunda, “bitiş bölümü”nün bir bölüm olarak bulunmadığı, diğer bir ifadeyle “konunun işlendiği bölüm”le “bitiş bölümü”nün bir başlıkla ayrılmadığı görülmektedir. Aynı durum “bitiş bölümü” kadar ol­masa bile, kısmen “giriş bölümü” için de geçerlidir. Hatta bu bölümler ile bölümlerdeki alt başlıklar, bazen müstensihler tarafından oluşturulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Tarihî Türkiye Türkçesi: Batı Türkçesinin Anadolu’da gelişen ve daha sonra Osmanlı Türk­çesi adını alan koludur. Fâtih devrine kadar gelen Türkçe, Tarihî Türkiye Türkçesi (XIII-XX. yüzyıl­lar)nin ilk halkasını teşkil eder. Türkiye Türkçesi­ni, gelişim sürecini dikkate alarak, Tarihî Türkiye Türkçesi Eski Anadolu (Türkiye) Türkçesi (XIII-XV. yüzyıllar) Osmanlı Türkçesi (XVI-XX. yüzyıllar) Klâsik Osmanlıca (XVI-XIX. yüzyıllar) Yeni Osmanlıca (XIX-XX. yüzyıllar) Modern (Yeni) Türkiye Türkçesi (XX. yüz­yıl…) şeklinde tasnif etmek mümkündür. Bu durumda Fâtih devri Türkçesi, Eski Türkiye Türkçesi de denilen Eski Anadolu veya İlk Osmanlı devri Türkçesinin son dönemini teşkil eder. Bu devirde Azerî ve Osmanlı Türkçesi kesin olarak birbirinden ayrılmamıştır. XVI. yüzyıla girerken her iki bölgenin farklı ağız şekillerini kendilerine mal ederek ayrılmaya başladıkları görülür. Bundan dolayı Fâtih dönemi, Batı Türkçesi açısından bu farklılıkların başladığı bir dönemdir.

Yanıt Açıklaması: Ümmî Îsâ isimli bir şaire ait olan Mihr ü Vefâ, aruzun “fâilâtün fâilâtün fâilün” kalıbıyla yazılmış ve 842 beyitten oluşmuştur. Eserin içerisinde, bazı mitolojik unsurlar bulunmaktadır. Beşerî ve ilahî aşkın ortaklaşa işlendiği hikâyenin içerisine yer yer didaktik mahiyette unsurlar da serpiştirilmiştir. Edebî değeri olmayan, ancak özellikle o dönem Türk dilinin hususiyetini ve kelime dünyasını yansıtması bakımından önemli olan eser, Sevim Yılmaz Önder tarafından yayımlanmıştır (2013).

Yanıt Açıklaması: Türk mesnevi edebiyatı tarihinde, XV. asrın, nitelik ve nicelik bakımından, önemli bir konumu ve yeri vardır. Bunda, önceki asrın aksine, halk tipi mesnevilerine nazaran aşk konulu mesnevilerin ön plana çıkması etkili olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Hamîdî’nin, Divan’ındaki şiirlerinin çoğu Farsçadır. Türkçe olarak yazdıkları daha az olup 4 kaside,  28 gazel ve 2 beyit olmak üzere tamamı 240 beyittir. İsmail Ünver, Hamîdî’nin Türkçe şiirlerini yayımlamıştır. Hamîdî’nin şiirlerinde dil, Osmanlı şairlerinin dilinden hiç farklı değildir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: XV. yüzyılda Doğu Türk edebiyatının Horasan ve Maveraünnehir’de, Batı Türk edebiyatının ise Irak, Azerbaycan ve Anadolu’da eserler verdiği gö­rülür. Bu yüzyılda Herat ve Semerkand merkez ol­mak üzere Timur’un çocuklarının ve torunlarının hâkim oldukları bu yerlerde, Doğu Türkçesi ile çok parlak bir edebiyat (Çağatay edebiyatı) meydana gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Sabri mecbuasının kaynaklarda varlığından sözedilir, ancak metni bugün elimize ulaşamamıştır.

Yanıt Açıklaması: Fâtih devri, Orta Türkçenin son yüzyılını meydana getirir. Türkçenin Orta Türkçeden sonraki dönemlerine, Yeni Türkçe ve Modern Türkçe adları verilmiştir. Orta Türkçe; Kuzey-Doğu Türkçesi ve Batı Türkçesi olmak üzere ikiye ayrılır. XIII. ve XIV. yüzyıllarda Eski Türkçenin bir devamı olan Kuzey-Doğu Türkçesi (Hakaniye Türkçesi), XIV. asırdan sonra, Kuzey Türkçesi (Kıpçak Türkçesi) ve Doğu Türkçesi (Çağatay Türkçesi) şeklinde devam etmiştir. Batı Türkçesi ise Oğuz Türkçesinin kolları olan Türkiye Türkçesi ve Azerî Türkçesi şeklinde varlığını sürdürmüş ancak bu iki kol XVI. yüzyıldan itibaren ayrılmaya başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Mihrî Hatun  II. Bayezit dönemi şairidir. Doğru yanıt: E'dir.

Yanıt Açıklaması: A, C, D ve E şıklarında adları geçen mesneviler iki kahramanlı aşk mesnevileridir. Bahtiyâr-nâme ise dinî-tasavvufî mesnevilerden olup 9 hikâyeden oluşan ve ibret verici olayların anlatılıp öğütler vermeyi amaçlayan bir yapısı vardır.

Yanıt Açıklaması: XIV.-XV. Yüzyıllar Türk Edebiyatı’nda ahlaki ve öğretici çeşitli öğütlerin yer aldığı mesneviler de bulunmaktadır. Vasiyyet-i Nûşirevân-ı Âdil be-püsereş Hürmüz-i Tâcdâr Ahmed-i Dâ’î’in, çocuk muhatap alınarak yazılan ilk nasîhat-nâme kabul edilen mesnevisidir.

Yanıt Açıklaması: Başlangıç devri kabul edilen XIV. asırda yazılan mesnevilerle XV. yüzyıldakiler arasında dil, üslup ve muhteva (içerik) yönünden büyük farklar vardır.

Yanıt Açıklaması: Edirneli Nazmi. Cevap E'dir.