XIV-XV. Yüzyıllar Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Nazire yazılırken örnek alınan şiire model/Zemin denir.

Yanıt Açıklaması: Nazire olarak yazılan şiirlerin toplandığı kitaplara “nazire mecmuası (mecmû’atü’n-nezâ’ir, mecma’ü’nnezâ’ir)” denilir.

Yanıt Açıklaması: Habîbî, XV. yüzyılda Azerî sahasındaki en önemli şairdir. Akkoyunlu hükümdarı Sultan Ya’kub’un himayesinde yetişmiş, sonra Şah İsmail’in himayesine girmiş, Şah İsmail tarafından “melikü’ş-şu’arâ” unvanıyla büyük iltifat görmüştür. Bilinmeyen bir sebeple Safevî ülkesinden ayrılarak II. Bâyezîd zamanında İstanbul’a gelen Habîbî, I. Selîm zamanında İstanbul’da ölmüştür. Evliya Çelebi, mezarının Sütlüce’de Caferâbad tekkesi yakınında olduğunu haber verir. Latîfî, Âşık Çelebi ve Hasan Çelebi tezkirelerinde Habîbî hakkında bilgi vermişlerdir. Latîfî, Habîbî’nin bir gazeline de nazire yazmıştır. Âşık Çelebi, onun şiirlerinde tasavvuf ve aşk çeşnisi bulunduğunu ve Acemane bir üslupla yazdığını söyler. Hasan Çelebi, onun ilim ve marifet sahibi, edası Acemane ve şiiri âşıkane bir şair olduğunu belirtmiştir.

Yanıt Açıklaması: Konusu itibariyle orijinal olan bir diğer mesnevi türü de, Mesîhî’nin Edirne Şehrengîzi’dir. Bir şehrin özellikle güzelleri başta olmak üzere diğer tabiî ve medenî güzelliklerinin anlatılıp tasvir edildiği şehr-engîzlerdir.

Yanıt Açıklaması: Konusu itibariyle orijinal olan bir mesnevi türü de, Mesîhî’nin Edirne Şehrengîzi’dir. Bir şehrin özellikle güzelleri başta olmak üzere diğer tabiî ve medenî güzelliklerinin anlatılıp tasvir edildiği şehr-engîzler, sonraki asırlarda son derece artacaktır. Türünün en eski örneklerinden olduğu için önemli olan eser, aruzun “mefâîlün mefâîlün feûlün” kalıbıyla yazılmış olup 173 beyitten oluşmaktadır. Eserin başında yer alan “münâcât”ı, gece ve gündüz tasviri izler. Daha sonra Edirne şehri övülmüş ve şehrin 47 güzeli tasvir edilmiştir. Bu tasvirlerden ikisi üçer, sonuncusu dört, diğerleri ise ikişer beyittir. Eserin sonunda beşer beyitlik iki gazel bulunmaktadır. Sultan II. Bâyezîd döneminde kaleme alındığı tahmin edilen eserde, tanıtılan güzellerin ismi, mesleği ya da baba mesleği mizahî ifadelerle verilmiştir. Tanıtılan güzellerin hepsinin Müslüman ismi taşımaları ve orta tabakadan gelmeleri dikkat çekmektedir.

Yanıt Açıklaması: Şehzade Korkud (1470-1513), şiirlerinde Harîmî mahlasını kullanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Fahrî’nin tek eseri, Nizâmî’nin aynı adlı eserinden tercüme edip Işk-nâme adını da verdiği Hüsrev ü Şîrîn mesnevisidir.

Yanıt Açıklaması: İnsanın fizikî yapısının karakteri ile ilişkisini anlatan Kıyâfet-nâme’si bu konuda yazılmış manzum ilk eserdir.

Yanıt Açıklaması: Fâtih, Avnî mahlası ile şiirler söyleyen ve Divan’ı olan ilk Osmanlı padişahıdır. İlme, sanata ve şiire karşı büyük ilgisi olan Fâtih, şairlerle tek tek ilgilenmiş ve meclislerinde onlara yer vermiştir.

Yanıt Açıklaması: Fâtih, babası II. Murâd gibi ilme, sanata ve âlimlere önem vererek İstanbul’u Doğu’nun ve Batı’nın en büyük kültür merkezi yapmak için büyük gayret göstermiştir. Ayrıca o, din ve mezhep farkı gözetmeksizin ilim adamlarını korumuş, onlara büyük değer vermiştir. İtalyan Giovanni Mario Angiolello, meşhur ressam Gentile Bellini, İstanbul fethinde esir düşen âlim Amirokis ile oğlu da Fâtih’in sarayında himaye edilen kişilerdendir. Ayrıca eski eser tutkunu ve arkeoloji meraklısı olan Angonalı Criacus da İstanbul’a gelmiş, Fâtih’in sarayında kâtiplik yapmıştır.

Yanıt Açıklaması: Halîl-nâme: Türk edebiyatında İbrahim peygamberin hayatının anlatıldığı bilinen tek eserdir. 3693 beyitten meydana gelen bu mesnevi, aruzun mefâîlün mefâîlün feûlün vezniyle yazılmıştır. Dâsitân-ı İbrâhîm Nebî adıyla da bilinen eserde, İbrahim peygamberin hayat hikâyesi, buna bağlı olarak kurban olayı ve İsmail peygamber anlatılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Ancak Ahmedî, hemen her şairi kendinden öncekiler ve aynı zamanda yaşayanlar da dâhil tenkit eder. Bunların başında Şeyhoğlu Mustafâ gelir. Saraya yakın bir şair olan Şeyhoğlu Mustafâ, Germiyan beylerinden Süleyman Şah’ın yanında yetişmiş, tercüme ve telif eserler bırakmış nazım ve nesir sahasında üstün bir sanatkârdır. Saraya yakınlığı sebebiyle Ahmedî’nin çe­kememezlik veya bir nevi hasedine uğramıştır. Ancak Hurşid-nâme’ sindeki gazel tarzında yazdığı şiirlerde, Ahmedî’ye nazire diyeceğimiz aynı vezin ve kafiyede manzumeleri ile dikkat çeker. Bu durum bir çeşit atışma da sayılabilir.

Yanıt Açıklaması: Fâtih döneminin önde gelen şairlerinden biri olan ve Türk edebiyatında Şeyhî ile Necâtî arasın­da yer alan Ahmed Paşa, II. Murâd’ın kazaskerle­rinden Veliyüddîn Efendi’nin oğlu olup Edirne’de doğmuş ve Bursa’da ölmüştür. Bursa’daki Murâdiye medresesinde müderrislik yapan Ahmed Paşa, Edirne kadılığı sırasında padişahın dikkatini çe­kerek padişahın nedimi ve hocası olmuştur. Şair, İstanbul fethine katılmış, daha sonra kazasker ve vezirlik rütbeleri de elde etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Kaynakların verdiği bilgilere göre, Osmanlı’da ilk şiir söyleyen ve şiirlerinde Murâdî mahlasını kullanan padişah II. Murâd’dır.

Yanıt Açıklaması: XV. yüzyılın ikinci yarısında eser veren şair ve yazarlar arasında Avni,Ahmed Paşa,Adni ve Cemali’yi söyleyebiliriz ancak Şeyhi bu yüzyılın ilk yarısında eser veren bir edebi şahsiyettir.

Yanıt Açıklaması: Bu yüzyılda, Anadolu’da büyük bir gelişme gösteren Türk edebiyatı, artık kuruluş dönemini tamamlayarak klasik bir duruma gelmiştir. Manzum mensur her türde ve her konuda yazılmış pek çok eserle edebiyat iyice gelişerek bir yükselme devri başlamıştır. Şuara tezkirelerine alınmış o1an ve Ömer İbni Mezîd’in Mecmû’atü’n-Nezâ’ir (yazılışı 1436)’i ile Eğirdirli Hacı Kemâl (öl. 1509)’in Câmi’ü’n-Nezâ’ir’inde şiirleri bulunan yüzlerce şairin, kaside ve gazel sahasında büyük bir gelişme sağladıkları açıkça görülür.

Yanıt Açıklaması: Yunus Emre, Ahmet Yesevi'nin şiirine nazire yapmıştır. Doğru yanıt: B'dir.

Yanıt Açıklaması: Azerî sahasında, Nesîmî ile Fuzûlî arasında yetişen şairlerin en önemlisi olan Habîbî’dir. Akkoyunlu hükümdarı Sultan Ya’kub’un himayesinde yetişmiş, sonra Şah İsmail’in himayesine girmiş, Şah İsmail tarafından “melikü’ş-şu’arâ” unvanıyla büyük iltifat görmüştür. Bilinmeyen bir sebeple Safevî ülkesinden ayrılarak II. Bâyezîd zamanında İstanbul’a gelen Habîbî, I. Selîm zamanında İstanbul’da ölmüştür. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Verilen örnek Avnî mahlaslı Fatih Sultan Mehmed'e aittir.

Yanıt Açıklaması: Sasanîler döneminin sonlarında doğan Hüsrev ü Şîrîn hikâyesi, İslami dönemde son şeklini almıştır. 23. Sasanî hükümdarı Hüsrev-i Pervîz ile bir Ermeni prensesi veya Hozistanlı bir kız olan Şîrîn arasındaki aşkı konu almaktadır. “Hüsrev ü Şîrîn” hikâyesinin de, bu dönem aşk hikâyeleri arasında önemli bir yeri vardır. Eski kitaplarda, parça parça olarak manzum ve birbirine benzer şekillerde anlatılan bu hikâye, ilk defa Türk asıllı Genceli Nizâmî’nin kalemiyle edebî bir hüviyet kazanmıştır.