XIV-XV. Yüzyıllar Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: CEVAP C

Yanıt Açıklaması: Çelebi Mehmed, hükümdar olduğu dönemde Germiyan sarayından Osmanlı sarayına intisap eden Ahmedî, Ahmed-i Dâ’î ve Şeyhî gibi şairleri himaye ettiği gibi, ilim, fikir ve sanat çalışmalarına da önem vererek telif ve tercüme eserlerin yazılmasını sağlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Anadolu Türk birliğinin yeniden kurulmaya başladığı II. Murâd döneminde, beyliklerin Osmanlı idaresi altına girmesi ile kültür ve sanat faaliyetleri Osmanlı sarayına taşınmıştır. II. Murâd, âlim ve şairleri korumuş, desteklemiştir. Bu durum onun adına çok sayıda Türkçe eserin yazılmasına, Türk edebiyatının ve kültür hareketlerinin gelişmesine zemin hazırlamıştır. Osmanlı’da ilk şiir söyleyen ve Murâdî mahlasıyla şiirler yazan padşha da II. Murâd’dır.

Yanıt Açıklaması: XV. yüzyılda yaşayan tanınmış mutasavvıf şairler: Hacı Bayram-ı Velî, Kaygusuz Abdal, Akşemseddîn, Abdurrahîm-i Rumî, Eşrefoğlu Rumî, Kemâl Ümmî, Dede Ömer-i Rûşenî, Cemâl-i Halvetî, İbrâhîm Tennûrî ve İbrâhîm-i Gülşenî’dir.

Yanıt Açıklaması: Mesnevi alanında da her konuda telif ve tercüme çok sayıda eser yazılmış, hamseler meydana getirilmiştir. XIV. yüzyıldaki dinî-destani mesnevilerin ye­rini, bu yüzyılda daha çok tarihî mesneviler almış ve yapılan fetihleri anlatan gazavât-nâmeler yazıl­mıştır. Telif ve tercüme şeklinde yazılan mensur eserlerin sayısı oldukça artmıştır. XV. yüzyılın ilk yarısında yazılan bu eserlerin açık ve oldukça sade bir dili vardır. Halk için yazılan dinî eserlerde ve tarihlerde sade bir dil kul­lanılmış, ancak bazı eserlerde sanatkârane nesir yer almıştır. I. Bâyezîd’in büyük oğlu Emir Süley­man (1403-1410), edebiyata ve şiire meraklı olup Osmanlı sarayında şairleri ilk defa o toplamıştır.

Yanıt Açıklaması: Sarıca Kemâl, Fazlullah b. Abdullah’ın hicrî VII. yüzyılda yazdığı Târîhü’l-mu’cem fî-Âsâri Mulûkü’lacem adlı eserini, Belâgat-nâme adıyla Türkçeye çevirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Şeyhî’nin yeğeni Cemâlî, II. Murâd’a Hüsrev ü Şîrîn’in zeyli ile Hümâ vü Hümâyûn adlı mesnevisini sunarak yakınlık sağlamıştır. Hümâmî Sî-nâme’yi, Abdî Câmâsb-nâme’yi, Âşık Ahmed ise, 1430-1451 yılları arasında yazdığı Câmi’u’l-Ahbâr adlı manzum bir evliya tezkiresi olan mesneviyi, II. Murad’a takdim etmiştir. Ancak Ahmed-i Dâ’î, Çeng-nâme’sini Emir Süleyman’a sunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Şeyh Şiblî’nin dervişlerinden olan Nesîmî, İran’da Hurûfîliğin önderi olan Fazlullah-ı Hurûfî’ye (öl. 1394) intisap etmiş ve daha sonra onun halifesi olmuştur. Şair, önceleri Hüseynî mahlasını kullanırken, Fazlullah-ı Hurûfî’ye bağlandıktan sonra Nesîmî’yi kullanmıştır. O, şiirlerinde sekiz ve otuz iki harfe dayanarak insan yüzünün Tanrı’nın tecelli yeri, güzelliklerin göründüğü mekân olduğunu söylemiştir. Nesîmî’nin bilinen eserleri, Türkçe ve Farsça Divanları ile Hurûfîlikle ilgili olan Mukaddimetü’l-Hakâyık’tır. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevabın Hurûfî şairi olan Nesîmî olduğu ortaya çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Ümmî Îsâ isimli şaire ait olan Mihr ü Vefâ, Rum diyarında hüküm süren Filekavs adlı hükümdarın en küçük oğlu Vefâ ile Mihr adlı bir kız arasındaki aşkı konu edinmektedir. Aruzun “fâilâtün fâilâtün fâilün” kalıbıyla yazılan ve 842 beyitten oluşan eserin içerisinde, bazı mitolojik unsurlar bulunmaktadır. Beşerî ve ilahî aşkın ortaklaşa işlendiği hikâyenin içerisine yer yer didaktik mahiyette unsurlar da serpiştirilmiştir. Edebî değeri olmayan, ancak özellikle o dönem Türk dilinin hususiyetini ve kelime dünyasını yansıtması bakımından önemli bir eserdir.

Yanıt Açıklaması: Dâ’î, şehzade hocalığı sırasında Farsçayı ve Türkçede kullanılan aruz bahirlerini anlattığı Ukûdü’l-cevâhir adlı Arapça-Farsça manzum lügatini, Şehzade Murâd için yazmıştır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 14. yüzyıl Çağatay edebiyatının nazire yazan şairi "Ali Şir Nevâî'dir.

Yanıt Açıklaması: Eğidirli Hacı Kemal. Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: 15. yüzyıl Divan edebiyatının önemli bir şairi olan Necati, şiirlerinde gözlemlerine yer vererek önemli olaylardan da söz etmiştir. Doğru yanıt: C'dir.

Yanıt Açıklaması: Mercimek Ahmed tarafından Farsça’dan Türkçe’ye çevrilen eser Kâbus-nâmedir. Kühistan hükümdarı İskender bin Kavuş tarafından oğlu Gilan Şah’a yönelik yazılmıştır. Ahlak, görgü, bilim gibi birçok konuda bilgi ve öğütler verir. Asıl adı Nasihatnâme olmasına karşın Kâbus-nâme tercih edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Türk dilinin Fâtih devrine kadar geçirdiği tarihî süreç, Altay, En Eski Türkçe, İlk Türkçe, Eski Türkçe ve Orta Türkçe şeklinde dönemlere ayrılır. Bunlardan ilk üç döneme ait metinler ele geçmemiştir. Bu sebeple bu devirler, faraziye (=varsayım) olarak görülür. Elde bulunan en eski metinler ise, Eski Türkçe (VII–XI. yüzyıllar) ile Orta Türkçe (XIIXV. yüzyıllar) dönemlerine aittir.

Yanıt Açıklaması: Melihi. Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Fâtih döneminde yazılan lügatlerde Türkçe de yer almıştır. Bunların başında Lutfullah bin Ebî Yûsuf el-Halimî’nin yazdığı Bahrü’l-garâ’ib adlı Farsça-Türkçe lügat yer alır. Pîr Mehmed b. Yûsuf el-Ankaravî ise Arapça-Türkçe bir eser olan Tercümânü’l luga’yı yazmıştır. Bir lügat ve fıkıh bilgini olan Pîr Mehmed, eserini Mültekâtü’s-sıhâh adlı Arapça bir lügatten tercüme etmiştir. Eser, Lugat-i Kara Pîrî adıyla da bilinmektedir. Feriştehoğlu adıyla tanınan İzzeddîn Abdüllatîf ’in Feriştehoğlu Lugati de, Arapça-Türkçe bir eserdir. Yazar, ele aldığı ve karşılığını verdiği kelimeleri, Kur’an’daki sözlere dayandırmıştır.

Yanıt Açıklaması: Necati. Cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Ömer İbni Mezid. Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Adını Cengiz Han’ın ikinci oğlu olan Çağatay’dan alır. Çağatayca adı verilen yazı diliyle yazılmış ürünlerden oluşan edebiyatın adıdır.