XIV-XV. Yüzyıllar Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: İlme, sanata ve şiire karşı büyük ilgisi olan Fâtih, şairlerle tek tek ilgilenmiş ve meclislerinde onlara yer vermiştir. O, sadece yakınındaki şairlere değil, uzakta olan şairlere de ilgi ve desteğini eksik etmemiştir. Karamanlı Nizâmî gibi şairler, onun daveti üzerine İstanbul yolunda can vermişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Mevlîd

Yanıt Açıklaması: Künhü’l-Ahbâr Gelibolulu Âlî’nin, Ukûdü’l-Cevâhir  Ahmed-i Dâ’î’nin, Mecmû’atü’n-nezâ’ir Ömer b. Mezîd’in, Câmi’u’l-ahbâr ise Âşık Ahmed’in eseridir. Süleymân Çelebi’nin tek eseri ise Vesîletü’n-Necât isimli mesnevisidir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’da bilinen ilk Heft Peyker mesnevisi Aşkî tarafından yazılmıştır. Bugün bilinen tek nüshası British Museum (Or.7079)’da bulunan eser, 5612 beyit olup aruzun “fâilâtün fâilâtün fâilün” kalıbıyla 861/1456-57 yılında yazılmıştır. Giriş ve bitiş bölümü orijinal olan eserin konusu, Nizâmî’nin eserinin aynen Türkçeye çevirilmesinden oluşmaktadır. Eser, renkli ve canlı bir dil ve üsluba sahiptir.

Yanıt Açıklaması: XIV. yüzyılın ortalarında doğan ve XV. yüzyılın ilk çeyreğinde Amaysa ve Bursa’da yaşayan şairlerden biri de Abdülvâsi Çelebi’dir. Şiirlerinden, devrin hükümdarı I. Mehmed ve vezir Bâyezîd Paşa’ya yakın olduğu anlaşılmaktadır. Tek eseri olan Halîlnâme’yi yazdığı zaman, altmış, yetmiş yaşlarında olduğu dikkate alınırsa şairin, 1350 yılına yakın bir tarihte doğduğu söylenebilir. Halîl-nâme, Türk edebiyatında İbrahim peygamberin hayatının anlatıldığı bilinen tek eserdir. 3693 beyitten meydana gelen bu mesnevi, aruzun mefâîlün mefâîlün feûlün vezniyle yazılmıştır. Dâsitân-ı İbrâhîm Nebî adıyla da bilinen eserde, İbrahim peygamberin hayat hikâyesi, buna bağlı olarak kurban olayı ve İsmail peygamber anlatılmıştır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Eğirdirli Hacı Kemâl’in Câmi’ü’n-nezâ’ir’i Mecmû’atü’n-nezâ’ir ’den 76 sene sonra, 1512 yılında, yazılan Câmi’ü’n-nezâ’ir, daha çok şaire yer vermiş ve 266 şairden 2824 şiir almıştır. Sul­tan II. Bâyezîd’in öldüğü ve I. Selîm’in tahta çık­tığı senede yazılan Câmi’ü’n-nezâ’ir, Eğirdirli Hacı Kemâl’in eseridir.

Yanıt Açıklaması: İhtiza. Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Dâ’î, kafiye, şekil ve dil yönünden Türk şiiri­nin sırlarına vâkıf, vezne hâkimiyeti tam olan ve Türkçeyi iyi kullanan bir şairdir. Devrinin şairle­rinde görüldüğü gibi Arapça ve Farsça tamlama­lara ve yabancı cümle şekillerine şiirinde oldukça az yer vermiştir. Dâ’î, şiirlerindeki yerli ve millî seçki ile klasik şiirin kurucuları arasında yer alır. Dâ’î’nin, gözleme dayalı yazdığı şiirlerinde yer alan tasvirleri gerçekçidir. Kasidelerinde, canlı nitelemeler yapan şair, ele aldığı şahsı bütün yönleriyle özelliklerini vererek anlatır.

Yanıt Açıklaması: XV. yüzyılın ilk yarısında, Anadolu’da edebî faaliyetin Osmanlı sahasında daha verimli olduğu görülür. I. Bâyezîd’in büyük oğlu Emir Süleyman (1403-1410), edebiyata ve şiire meraklı olup Osmanlı sarayında şairleri ilk defa o toplamıştır. Sarayının çevresinde toplanan şairlerden özellikle Ahmedî ile Ahmed-i Dâ’î, ondan büyük ilgi ve destek görmüşlerdir

Yanıt Açıklaması: Ahmedî gibi Dâ’î de en çok Emir Süleyman için şiir yazmıştır. Bunu Çelebi Mehmed izler. Mersiyeleri içli olan şair, padişah övgülerini yalnız kaside nazım şeklinde değil, mersiyelerinde olduğu gibi terci-bend tarzında da yazmıştır. Dâ’î’nin, gözleme dayalı yazdığı şiirlerinde yer alan tasvirleri gerçekçidir. Kasidelerinde, canlı nitelemeler yapan şair, ele aldığı şahsı bütün yönleriyle özelliklerini vererek anlatır. Övgülerinde, Acem abartılarından uzak duran şair, Fars edebiyatının etkisi altında da değildir.

Yanıt Açıklaması: Zamanında çok tanınıp sevilen Nizâmî, II. Bâyezîd’in vezirlerinden Cezerî Kasım Paşa, Sâfî ve Ahmed Paşa’ya nazire söylemekle tanınmış, yerine göre Ahmed Paşa’dan üstün tutulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Hakîkî

Yanıt Açıklaması: Miftahül-ferec mukaddemesinde yer alan beyitlerinden saraya yakın bir şair olduğu anlaşılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Sanatkâr yönü de bulunan Cem, Konya’da vali iken etrafında topladığı âlim, şair ve sanatkârlarla dikkat çekici bir edebî canlılığın meydana gelme­sine, kültür ve edebiyatımızın gelişmesine de hiz­mette bulunmuştur. Sarayının çevresinde sayıları oldukça çok olan bir şairler topluluğu bulunmak­tadır. Başta şair şehzade olmak üzere, etrafında top­lanan şairlere, Cem şairleri adı verilmiştir. Türâbî, Aynî-i Tirmizî, Sirozlu Sa’dî, Haydar, Kandî, Sehâyî, La’lî, Şâhidî, Şerîfî-i Âmidî Cem’in çevre­sinde bulunan şairlerdir.

Yanıt Açıklaması: Sazlar Münâzarası adlı eseri ile tanınan Ahmedî hakkında bilgilerimiz çok sınırlıdır. Eserinden bazı bilgiler edinilse de bunlar içerisinde en sağlamı, eserin üslubundan anlaşılacağı üzere Ahmedî’nin klasik Çağatay öncesi şairlerinden oluşudur.

Yanıt Açıklaması: Süleyman Çelebi’nin tek eseri olan bu mesnevi, bu alanda Osmanlı’da tek eser denilebilir, Türkçe yazılmıştır. Süleyman Çelebi yazdığı bu esere Vesîletü’n-necât adını vermesine karşın, halk arasında Mevlid adıyla bilinmektedir. Arapça birçok mevlid yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Hafî, Fâtih devrinde esnaf arasından çıkan şairlerden olup kunduracıdır. Bu şairlerin yetişmeleri, ilim ve sohbet meclislerine devamları ile olmuştur. Latîfî’nin ‘kitâb ve deftersiz müftî ve müderris olmışıdı’ şeklinde bahsettiği Hafî’nin hafızası güçlüdür. Şöhretini duyan Fâtih, onu saraya çağırıp şiirlerini dinlemiş ve kendisine ihsanlarda bulunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Vesiletü-n-Necat,Muhammediyye,Zadü’l-me’ad,Miracname dini ve ahlaki konulu mesnevilerdir ancak Hüsrev-ü Şirin aşk konulu bir mesnevidir.

Yanıt Açıklaması: Hakim Süleyman Ata.Cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Hatîboğlu’nun yedi yıllık bir çalışmadan sonra 829/1426’da tamamlayıp Sultan II. Murâd’a takdim ettiği Ferah-nâme, dinî edebiyatın “yüz hadis” dalına ait bir örnektir. Aruzun “fâilâtün fâilâtün fâilün” kalıbıyla yazılan eser, 6105 beyitten oluşmaktadır. Baştan sona mesnevi nazım şeklinin kullanıldığı eserde, farklı vezinle yazılmış yedi beyitlik gazel tarzında bir “na’t” vardır. “Yüz bölüm”den oluşan Ferah-nâme’nin her bölümünde, bir hadis ve onunla ilgili bir hikâyeye yer verilmiştir. İslami bir kültür kitabı olan Ferah-nâme’nin Arapçadan tercüme olduğunu ifade eden şair, eserin aslını belirtmemiştir.