Yeni Türk Edebiyatına Giriş 1

Yanıt Açıklaması: Halid Ziya Uşaklıgil’in sarayda geçen görev süresine dair Saray ve Ötesi başlıklı ciltlerce süren anıları, Mehmed Rauf’un Edebî Hatıralar’ı, Ahmet Rasim’in Fuhş-ı Atik, Eşkâl-i Zaman, Şehir Mektupları, Muharrir, Şair, Edib gibi eserlerinde etraflıca betimlediği İstanbul’un günlük yaşayışı, gelenekleri, renkli simalarına dair anlatıları, anı türünün Türkiye’deki gelişiminde çok önemli dönüm noktalarıdır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Roma Dönemi’nde tiyatro eleştirisi ve kuramı ile ilgili en önemli eser ise Horatius’un Ars Poetika’sıdır.

Yanıt Açıklaması: Antik estetiğin ve drama kuramının temel kavramı; yansıtma kuramının temelini oluşturan sanat kategorisi, sanatın özgüllüğünü açıklamak amacıyla ortaya konmuş estetik kavram olan Mimesis, taklit anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Komedyada güldürme yolları, kelime oyunları, söz ustalıkları, yanlış anlama, şaşırtma gibi anlatıma dayalı olabileceği gibi umutların yanlış çıkması, karikatürleştirme, çirkin ve utanç verici olana benzetme, ironi, uyumsuz bileşim, saf görünme numarası gibi düşünceye dayalı güldürme biçimleriyle de yapılabilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Nesnel çözümleme bu şiirin anlamı ile biçimsel yapısı arasındaki örtüşmeyi ortaya koyar.

Yanıt Açıklaması: Eleştiri, bir sanat ya da düşünce eserini belli estetik ölçütler çerçevesinde sistemli bir biçimde değerlendiren, ait olduğu toplumun sanat ve düşünce dünyası içindeki yerini belirleyen yazıdır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Deneme, Türk edebiyatında asıl kimliğine “deneme ‘ben’in ülkesidir” diyen Nurullah Ataç’ın kaleminde kavuşur.

Yanıt Açıklaması: • Dilsel biçim• Anlatı• Düzyazı• Sorun: Bireysel yaşam • Yazarın konumu• Yazar• Anlatıcı• Anlatıcının konumu• Anlatıcının temel kişi olması• Anlatının geçmişe dönük bakış açısı.

Yanıt Açıklaması: Türk edebiyatında vakayinameler, seyahatnameler, sergüzeştnameler, sefaretnameler, gazavatnameler, yazanın kişisel gözlem ve deneyimlerini içeren bireysel anlatılar olarak anı türünün yerini tutmuştur.

Yanıt Açıklaması: Odak noktaya bireysel yaşamı alan özyaşam öyküsünün anı, portre, günlük, deneme gibi diğer kişisel türlerle bağıntısı vardır ancak özyaşam öyküsünde bir kişiliğin oluşum süreci esastır.

Yanıt Açıklaması: Prolog (Öndeyiş) Antik Yunan tiyatrosunda, eylemin başında koronun giriş konuşmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Sürrealist tiyatro, sanatın yetersizliği karşısında görünen gerçeğe sırtını dönerek mutlak olanı ruhun derinliklerinde arayan bir tiyatro türüdür. Doğru yanıt: C'dir.

Yanıt Açıklaması: Birinin ölümünden hemen sonra ya da ölümünün yıl dönümlerinde gazete ve dergilerde yayımlanan ve biyografik bilgiler nekroloji olarak bilinir. Bu tür yazılardan kişinin yaşamöyküsünün tamamı değil ayrıntıları hakkında bilgi edinilebilir. Türkiye’de özellikle kültür, sanat, basın ve edebiyat alanlarında tanınmış kişilerin ölümünün hemen ardından gazete ve dergilerde anma sayfaları ayrılması, çeşitli köşe yazarlarının yazılar yazması geleneği yaygındır

Yanıt Açıklaması: Tiyatrodan kazanılacak eğitimin amacı, seyirciyi tüm davranışlarında dinin, ahlakın ve yasaların kurallarına uyan, disiplinli bir yurttaş yapmaktır.

Yanıt Açıklaması: Gerçekçi anlayış, XIX. yüzyılın ikinci yarısında etkin bir tiyatro akımı olarak gündeme gelir. Bu tiyatro düşüncesi, öncelikle yaşamdan kopukluğu, toplum sorunlarına karşı ilgisizliği, aşırı duygusallığı ve yapaylığı gerekçeleriyle romantik tiyatro anlayışına ve popüler tiyatro uygulamasına karşı tavır sergiler. XIX. yüzyılın Avrupa’sında görülen toplumsal, ekonomik, kültürel değişimler gerçekçi anlayışın yaygınlaşmasında temel etken olarak belirir. Endüstri Devrimi, dokumacılık, buharlı makineler, kanalların, yolların yapılması, haberleşmenin kolaylaşması, rekabetin artması gibi gelişmeler, toplum yaşayışında ve düşünce yapısında da bir de- ğişim sürecini başlatır. Yazarlar toplumun yaygın sorunlarına el atarlar. Sömürüye, ezici tutkulara, ahlaki değerlerin yitirilmesine karşı tepki gösterilir. XIX. yüzyılda tiyatroyu etkileyen bir başka etken de bilimdeki gelişmelerdir.

Yanıt Açıklaması: Sohbet ve hatıra yazarı olarak tanınan Ahmet Rasim pek çok gazete ve dergide yazdığı yazılarını kitap hâlinde toplar. Bu yazılarda İstanbul hayatını kendine özgü bir üslup ve ayrıntılı bir gözlemle okurlarıyla paylaşır. Deneme örneği olarak da değerlendirilebilecek yazılarında yer yer mektup türünden yararlanması onun “şehir mektupçusu” olarak da anılmasına neden olur.

Yanıt Açıklaması: Belli bir tezi olan ve komik olanı karakterden değil de durumlardan çıkaran komedya türüne durum komedyası; her türlü hareketi gösterişli ve abartılı olan oyun kişisinin, olayların merkezinde yer aldığı ve gülünç durumlara düşmesine rağmen bunu kendine güldürmeden anlatıldığı komedyaya “kahramanlık komedyası”; olma olasılığı çok düşük olan bir olayın inandırıcı bir biçimde sunulduğu, kılık değiştirmeler, aşk ve dövüş sahnelerinin sıklıkla görüldüğü komedyaya “romantik komedya”; belli bir karakter özelliğinin abartılarak güldürünün konusu hâline getirilmesine dayanan komedyaya “karakter komedyası”; toplumun gülünç ve aksayan yönlerini anlatan komedyaya “töre komedyası”; bir burjuva komedyası türü olan, eğlendirmek yerine duygulara seslenerek içlendirmeye çalışan, sonu uzlaşmayla, iç rahatlama ve ders vericilikle sonuçlanan komedyaya “içli komedya”; entrika komedyası olarak da anılan ve olayların çeşitli dolantılarla ilerlediği, odak noktasının kişilerin üzerinde değil, kişilerin çevirdiği türlü dalaverelerde olduğu komedyaya “dolantı komedyası” denir.

Yanıt Açıklaması: Tezkirelerin Türk edebiyatındaki en eski örneği, Ali Şir Nevai’nin Çağatay Türkçesiyle yazdığı Mecalisü’n-Nefais (1491-92) adlı eseridir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Klasik anlayış, XVII. yüzyılda Fransa’da orta- ya çıkmış ve XVIII. yüzyılda yaygınlık kazanarak birçok ülkede hâkim olan bir tiyatro akımı hâline dönüşmüştür. Pierre Corneille, Jean Racine, Jean Baptiste Poquelin Molière gibi büyük oyun yazarlarının yetiştiği klasik dönem, Fransız tiyatrosunun da en parlak dönemidir.

Yanıt Açıklaması: Gerçekçi anlayış, XIX. yüzyılın ikinci yarısında etkin bir tiyatro akımı olarak gündeme gelir. Bu tiyatro düşüncesi, öncelikle yaşamdan kopukluğu, toplum sorunlarına karşı ilgisizliği, aşırı duygusallığı ve yapaylığı gerekçeleriyle romantik tiyatro anlayışına ve popüler tiyatro uygulamasına karşı tavır sergiler.