Çağdaş Türk Dünyası

Yanıt Açıklaması: Orta Asya Türk cumhuriyetleri arasında yüzölçümü açısından en büyük ülke Kazakistan’dır.

Yanıt Açıklaması: Sovyet yönetimi Mart 1921’de ekonomide yeni bir politikaya geçildiğini ilan eder. NEP olarak bilinen bu politika çerçevesinde ticaretin ve özel teşebbüsün yeniden canlanmasına izin verilir, zorunlu hizmet yükümlülüğü kaldırılır, para yeniden kullanılmaya başlar.

Yanıt Açıklaması: Kazakistan bağımsızlığın hemen ardından 1992 yılında AGIT’e üye oldu.

Yanıt Açıklaması: Sovyetlerin birçok önemli sanayi kuruluşu Nazi işgali altında kalan bölgede bulunduğu için ülke bir anda sanayi potansiyelinin büyük bölümünü kaybetmiş olur. Bu durumu bir an önce düzeltmek ve sanayi üretimini büyütmek ihtiyacı ortaya çıkar. Cephe gerisinde kalan ve 1930’lu yıllarda önemli sanayi merkezi haline gelmiş olan İdil-Ural bölgesi bu açıdan Sovyet yönetimi için büyük önem kazanır. Burada bulunan fabrikalara ek olarak, batıda tehlike altındaki bölgelerden önemli sanayi kuruluşları (çalışanları ile birlikte) İdil-Ural bölgesine nakledilir. Başkurt cumhuriyetine sanayi kuruluşları dışında birkaç askerî yüksek okul ve iki askerî akademi de nakledilir. İdil-Ural bölgesi cumhuriyetlerinin kendi sanayi imkanları da seferber edilir. Savaş yıllarında Başkurt topraklarından 5 milyon ton petrol çıkartılır. Savunma ihtiyaçları için kaynak arayışları sırasında Tatar cumhuriyeti topraklarında da petrol yatakları keşfedilir ve petrol üretimi başlar. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Orhun yazıtlarında sözü edilen Kanglı, Kıpçak, Arğın, Nayman, Dulat, Jetiruv gibi yirmiden fazla boy birleşerek Kazak halkını oluşturmuştur. Genellikle hayvancılığa dayalı göçebe bir ekonomiye sahip olan Kazaklar, bölgedeki diğer halklardan, örneğin Tatar, Başkurt, Kırgız, Özbek, Türkmenlerden ayrı yönü olan özgün bir kimliğe sahip olmuşlar ve uygarlık geliştirmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Eğitim ve kültürü yaygınlaştırmak ve milli zeminde eğitim vermek amacıyla sadece Türkiye’den öğretmen talebinde bulunulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Türkiye, Azerbaycan vatandaşlarına vizeyi kaldırmış olsa da, Azerbaycan Türkiye vatandaşlarına vize uygulamakta ısrar etmektedir. Azerbaycan, Türk vatandaşlarına kapıdan vize verdiğini, bu nedenle bu konuda bir sorun olmadığını savunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: A. Zeki Velidi Togan (1890- 1970): Rusya iç savaşı yıllarında Başkurdistan milli hareketi liderliği yapan Togan, Bolşeviklerle savaşta aktif rol oynadı.

Yanıt Açıklaması: Dünyanın ikinci süper gücü konumundaki Sovyetler Birliği 1970’lerde büyük bir ekonomik durgunluğa girdi. Sovyet yönetimi, Leonid Brejnev’in liderliğinde Soğuk Savaş’ı askerî alanda sürdürebilse de ekonomik olarak Amerika Birleflik Devletleri’yle (ABD) ve özellikle Batı Almanya ile rekabet edebilecek güce sahip değildi. Halkın satın alma gücü ve hayat standartları oldukça düşüktü. Sovyet halkının sadece % 9’u otomobil sahibiydi. Ayrıca kapalı bir toplum olması nedeniyle bilgisayar kullanımı çok düşük düzeydeydi. Teknolojik geri kalmışlık ekonomik verimsizlikle birleşince Sovyetler Birliği devleti hızla çökmeye başladı. Sovyetler Birliği liderliğine 1985 yılında M. Gorbaçov geçti. Genç bir politikacı olan Gorbaçov önce ekonomide yeniden yapılanma ( perestroyka ), daha sonra da toplumsal hayatta açıklık ve serbestlik ( glastnost ) politikalarını uygulamaya koydu.  Dünya genelinde yaşanan ekonomik durgunluk ve ABD yönetiminin Soğuk Savaş’ta üstün duruma geçmesi ekonomik tedbirlerin başarısız olmasının yolunu açtı. Sovyetler Birliği çok geniş topraklara ve kalabalık bir nüfusa yeterli politikaları üretemiyordu. En önemlisi Brejnev döneminde zirveye çıkan siyasi yolsuzluklar artık Sovyetler Birliği’nin en küçük yönetim birimlerine kadar yayılmıştı. Gorbaçov, siyasi kadroları değiştirerek yolsuzlukların ve verimsizliğin önüne geçmeye çalıştı. Ancak milli ve kültürel değerleri hesaba katmadan uygulamaya koyduğu politikalar olumsuz tepkilere neden oldu. Nihayetinde bu politikalar istenen sonucu vermedi. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: 1954-1959 yılları arasında ise Azerbaycan Komünist Partisi Birinci Sekreterliğini İmam Mustafayev yapmıştır. Mustafayev, Azerbaycan Türkçesinin resmî kurumlarda kullanılması konusunu ortaya atan ilk Azeri lider oldu. Nitekim bu görüşü ortaya attıktan hemen sonra görevinden alındı. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Sovyetler Birliği liderliğine 1985 yılında M. Gorbacov geçti. Genç bir politikacı olan Gorbaçov toplumsal hayatta açıklık ve serbestlik (glastnost) politikalarını uygulamaya koydu.

Yanıt Açıklaması: Yeni yapılanmakta olan Azerbaycan Cumhuriyeti’nin yaşadığı sorunlar, zamanla Azerbaycan’da komünist hareketlerin güçlenmesine neden oldu. Askerî zayıflığa, siyasi ve ekonomik sıkıntılar da eklendi. Nisan 1920’de Azerbaycan’a giren XI. Kızıl Ordu’nun yardımıyla Bakü’de iktidarı Bolşevikler devraldı. Böylece Azerbaycan Halk Cumhuriyeti tarih sahnesinden çekilmiş oldu. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: Takındığı sert tutumla “Azerbaycan’ın Stalin”i olarak adlandırılan  Azerbaycan Komünist Partisi Birinci Sekreteri Mircafer Bağırov'dur. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: 5 yıllığına seçilen 107 üyeden oluşur. Milletvekili olmak için 25 yaşını doldurmak ve Kazakistan vatandaşı olmak yeterlidir.

Yanıt Açıklaması: Kazakistan’da yaşayan halklar arasında ağırlıklı olarak Ruslar, Ukraynalılar, Almanlar, Koreliler, Özbekler, Tatarlar ve Uygurlardır.

Yanıt Açıklaması: Türkistan'ın Çin hakimiyeti altından kalan bölümüne Doğu Türkistan, Rusya hakimiyeti altında kalan bölümüne ise Batı Türkistan veya Rus Türkistan'ı adı verilmiştir. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: Tüm Orta Asya kültür ve dilini etkileyen en önemli değişiklik alfabe değişiklikleri olmuştur. Türk dilli halkların kullandığı Arap alfabesi yerine önce 1926 yılından sonra Latin alfabesi, daha sonra, 1940’lı yıllarda, Kiril alfabesi kullanılmaya başlandı. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Azerbaycan’da, 1929-1939 yılları arasında Latin alfabesi kullanıldı. Türkiye ile Azerbaycan’da Latin alfabesinin kullanılması, Sovyet idarecilerin hedefine aykırı idi. Bu sebeple, 1939’da, Sovyetler Birliğine tabi olan bütün Türk cumhuriyetlerinde Moskova’da alınan merkezî bir kararla alfabeler bir kere daha değiştirildi.

Yanıt Açıklaması: Kafkasya'nın güneydeki üç milletin (Azerbaycan Türkleri, Gürcüler ve Ermeniler) girişimleriyle, bölgede yeni bir oluşum ortaya çıkmıştır. Transkafkasya Komiserliği (Zakavkom) adını alan bu hükûmetin merkezi Tiflis olmuştur. Doğru yanıt D seçeneğidir.