Türkiye´de Demokrasi Ve Parlemento Tarihi

Yanıt Açıklaması: 15. yüzyıl ortalarına kadar ne Lordlar ne de Avam Kamarası üyelerinin yasa önerme hakları vardı.

Yanıt Açıklaması: Prens Sabahattin taraftarları Teşebbüs-i S¸ahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti’ni, Ahmet Rıza Bey taraftarları Osmanlı Te- rakki ve İttihat Cemiyeti’ni kurdu. Selanik’te askerlerin kurduğu Osmanlı Hürriyet Cemiyeti ile Mustafa Kemal’in S¸am’da kurduğu Vatan ve Hürriyet Cemiyeti’nin Ahmed Rıza gurubunu desteklemesi ile Kanun-ı Esasi’nin yeniden ilanını sağlayacak süreç hızlandı.

Yanıt Açıklaması: Mustafa Kemal Paşa, Ali Rıza Paşa Hükümeti’nden Kuva-yı Milliye’yi ülkedeki tek etkin güç olarak tanımasını istemişti. Ali Rıza Paşa Hükümeti de onunla anlaşmak ihtiyacı duyuyordu. Taraflar arasında yapılan yazışmaların ardından İstanbul Hükümeti adına Bahriye Nazırı Salih Paşa’nın Heyet-i Temsiliye Başkanı Mustafa Kemal ile görüşmesi kararlaştırıldı. Görüşmeler 20-22 Ekim 1919 tarihlerinde Amasya’da yapıldı.Yapılan görüşmeler sonunda hükümet ile Heyet-i Temsiliye arasında üçü açık ikisi gizli beş protokol imzalandı. Tarihimize “Amasya Protokolleri” olarak geçen bu kararlara göre; bu görüşmeler sonunda Erzurum ve Sivas Kongreleri ile oluşturulan milli teşkilat ve Heyet-i Temsiliye, İstanbul hükümeti tarafından resmen tanınmış oldu. Sivas Kongresi’nde alınan kararlar benimsendi. Milli iradenin temsil edileceği meclisin toplanması ve seçimlerin yapılması kabul edildi. Böylece Sultan Vahdettin tarafından kapatılmış olan meclisin yeniden toplanmasının ve Türk milletinin yazgısına egemen olmasının önü de açılmış oldu.

Yanıt Açıklaması: I. Grup’tan aday olmak isteyenler bu 9 ilkeyi kabul ettiklerini belgeleyerek seçimlere girebilmiştir. Halk Fırkası ve Müdafaa-i Hukuk Fırkası adlarının birlikte kullanıldığı bu seçimlerde; muhalefet seçimlere katılmadığı Mustafa Kemal de muhaliflere listesinde yer vermediği için Eylül 1923’te yapılan seçimleri Mustafa Kemal önderliğindeki I. Grup kazanmış, böylece Halk Fırkası’nın oluşumuna giden yol açılmıştır. Milletvekillerinin de katılımı ile parti tüzüğü hazırlanmış ve 9 Eylül 1923’de yeni Türkiye Devleti’nin ilk siyasal partisi kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Temsili demokrasi siyasi partilerin siyasal yaşamda önem kazanmasına olanak sağlamaktadır. Temsili demokrasi iki şekilde uygulanmaktadır. Bunun birinci ve yaygın olan şekline göre seçmenler yasama organının üyelerini seçerek yürütme organını kendi içinden çıkarır ve yürütmeyi ya doğrudan ya da dolaylı olarak denetler. İkinci şekle göre ise; seçmenler sadece yasama organı üyelerini değil aynı zamanda yürütmenin başı olan devlet başkanını da seçer. Amerika’da olduğu gibi. Verilen üç seçenek de doğrudur.

Yanıt Açıklaması: Meclis-i Va^la^-yı Ahka^m-ı Adliye halkın sorunlarının görüşüldüğü düzenli bir meclisti.

Yanıt Açıklaması: Parlamenter sistemin beşiği İngiltere’dir. Oradan başlayarak diğer ülkelere yayılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İkinci Meşrutiyet 1908 yılında ilan edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti'nde mutlakiyet yönetiminden meşrutiyet yönetimine 23 Aralık 1876'da Kanun-i Esasi'nin ilan edilmesi ile geçilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Devrim öncesi Fransa’da toplum üç sınıfa bölünmüştü. Soylular, Dua edenler (kilise mensupları) ve üçüncü tabaka. Soyluluk irsi idi. Soylu bir aileden dünyaya gelen soylu sayılıyordu. Kral zaman zaman parayla soyluluk unvanı da verebiliyordu. Gücünü topraktan alan soylular adeta devletin sahipleriydi. Bunlar nüfusun % 2’sini oluşturuyorlardı. Yaklaşık 400.000 kişi kadarlardı. Toplumun en gözde ve en imtiyazlı kesimleri bunlardı. Devletin çeşitli sivil ve askeri üst görevlerinin yanı sıra toprakların da % 25’i bunların elinde idi. Köylüleri çalıştırır, gelirlerin büyük kısmını bunlar alırdı. Vergi bağışıklıkları vardı. Merkezden çevreye doğru gidildikçe soylular arasında da yaşam koşulları ağırlaşıyor, sistemden şikâyet edenlerin arttığı dikkati çekiyordu. Dua edenler ise kilise mensuplarıydı. Nüfusun %1’ini oluşturan bu kesim toprağın da %10’unu ellerinde bulunduruyorlardı. Bunlar da devletin sahipleri olarak görülüyorlardı. O nedenle de ayrıcalıklara sahiplerdi. Vergi vermiyorlardı. Sayıları yaklaşık 130.000’i bulan bu kesim içinde de merkezden taşraya doğru gidildikçe refah seviyesinin düştüğü bu nedenle de sisteme karşı tepkili oldukları görülüyordu. Üçüncü tabaka toplumun % 97’sini oluşturan ve içinde büyük çelişkiler yaşanan bir kesimi kapsıyordu (24 milyon civarında). Bunların içinde köylüler, emek gücünden başka bir şeyi olmayan işçiler, küçük bir atölyesi bulunan zanaatkârlar, ustalar, çıraklar, öğretmenler, avukatlar, doktorlar, fabrikatörler, tüccarlar vb gibi üretim ve hizmet sektörünü elinde tutan kesimler yer alıyordu. Soylular ve dua edenler toprağa bağlı oldukları için giderek yoksullaşırken üçüncü tabaka gün geçtikçe ekonomik bakımdan güçlenmişti. Bunlar üretiyor, vergisini veriyor, fakat verginin nereye, niçin ve nasıl harcandığını soramıyordu. Ekonomik açıdan güçlenen bu kesim zamanla eğitimin de gelişmesiyle bilinçlendi. Aydınlanma felsefecilerinin ortaya attığı düşüncelerden de etkilendiler. ‘Yöneticiler yönetme yetkisini görünmez güçlerden değil yönettiği halktan almalıdır’ düşüncesi bu kesim üzerinde etkili oldu ve onları ihtilale hazırladı.

Yanıt Açıklaması: Başkanlık sistemi katı bir güçler ayrılığına dayanır. Yasama Gücü; halkoyu ile belirlenen Senato ve Temsilciler Meclisi’nden oluşan iki meclisli bir Kongre’nin elindedir. Yürütme Gücü ise yine halkoyu ile seçilen başkan tarafından yerine getirilir. Başkan; hem devlet başkanı hem hükümet başkanıdır. O nedenle yürütmeden o sorumludur. Başkan siyasi olarak yasama organına karşı sorumlu olmadığı için ona hesap vermez. Dolayısıyla başkanın ya da onun atadığı hükümetin kongreden güvenoyu alma gibi bir zorunluluğu yoktur. Hükümet üyelerini başkan atadığı için onlar da başkana karşı sorumludur. Başkandan alacakları emir ve talimatları yerine getirirler. Yasama organı hükümeti düşüremediği gibi; hükümet de yasamayı feshedemez. Ancak hükümet her istediğini yapma hakkına da sahip değildir. Üst düzey devlet görevlilerini atarken Senatonun onayını alması gerekir. Buna karşılık başkan da Kongreden geçen her yasayı onaylamak zorunda değildir. Veto etme hakkı vardır. Yasama organının toplanmasına ve çalışmasına başkan müdahale edemez. Yasa önerisi parlamento üyelerinin hakkıdır. Doğrudan başkanın yasa önerme hakkı yoktur. Böyle bir isteğini mesajlarıyla, basına verdiği demeçle ortaya koyabilir.

Yanıt Açıklaması: TBMM 1 Kasım 1922 günü şu kararı aldı. 1. Anayasa ile Türkiye halkı, egemenlik ve hükmetme haklarını gerçek temsilcisi olan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin manevi kişiliğinde bırakılması ve bölünmesi ve verilmesi mümkün olmamak üzere temsile ve doğrudan doğruya kullanmaya karar verdiği için, Misak-ı Milli sınırları içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nden başka hükümet biçimi tanımaz. Buna göre Türkiye halkı, kişisel egemenliğe dayalı olan İstanbul’daki hükümet biçimini 16 Mart 1920’den itibaren sonsuzluğa kadar tarihe karışmış saymıştır. 2. Halifelik yüksek Osmanlı ailesine ait olup, Halifeliğe, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından ailenin içinden bilim ve ahlakça en üstün durumda olanı seçilir. Türkiye Devleti Halifelik makamının dayanağıdır. Böylece TBMM, İstanbul’un işgali gününden geçerli olmak üzere aldığı bu karar ile ulus egemenliğini perçinledi. Hedeflediği demokrasinin olmazsa olmaz ilkelerinden birini uygulamaya koydu.

Yanıt Açıklaması: Haklar Beyannamesi (Bill of Rights)’ne göre; yasa yapma, vergi koyma yetkisi parlamentoda olacak, kanunsuz vergi alınmayacak, Parlamento üyeleri serbest seçimle seçilecek, Parlamentoda tartışma özgürlüğü olacaktır.

Yanıt Açıklaması: Mustafa Kemal, İstanbul’un işgal edileceğini “Mim Mim Grubu”nun istihbaratına dayanarak daha 11 Mart’ta öğrenmişti.

Yanıt Açıklaması: 22. sayfadaki bilgilere göre sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: III. Selim döneminin Türk demokrasi tarihine en önemli katkısı meşveret usulünün kurumsallaştırılması oldu. Padişah kendi başkanlığı altında ülkenin ileri gelen devlet adamlarının katıldığı bir Meşveret (danışma) Meclisi topladı. Bu mecliste katılımcılar düşüncelerini özgürce dile getirebiliyor, sorunlar tüm açıklığı ile tartışılabiliyordu. Hatta padişah, yayınladığı Hatt-ı Hümayunlar ile düşüncelerin özgürce ifade edilmesini isteyerek, bu konuda güvenceler de verdi. Meşveret Meclisi karar almayı kişisellikten çıkaran, danışma işini sürekli kılan önemli ve ileri bir adım oldu. Doğru cevap A dır.

Yanıt Açıklaması: İstanbul’un işgaliyle Osmanlı Devleti olağanüstü bir döneme girdi. Olağanüstü dönemleri, olağan kurumlarla gidermek olası değildi. Bu nedenle koşulların gerektirdiği kurumları yaratmak zorunluydu. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’u tamamen saf dışı etmek, Heyet-i Temsiliye’yi geçici bir hükümet gibi çalıştırarak, Ankara’da ulusal iradeyi gerçekleştirecek bir meclis toplamak üzere harekete geçti.

Yanıt Açıklaması: 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra imzalanan Berlin Antlaşmasıyla Kars, Ardahan ve Batum Rusların eline geçmişti. Bolşevik İhtilâli’nin ardından Rusların I. Dünya Savaşı’ndan çekilmesi üzerine 3 Mart 1918’de Osmanlı Devleti, Almanya ve Rusya arasında yapılan Brest-Litowsk Antlaşması ile bu üç sancak tekrar Türkiye’ye iade edilmişti. Ancak Mondros Mütarekesi hükümlerine göre bu sancakların derhal boşaltılması gerekiyordu. İngilizler buraları Ermenilere vermek istiyorlardı. Oysa bu sancakların ahalisinin büyük çoğunluğu Müslüman ve Türk’tü. Bölge Müslümanları topraklarının Ermenilerin eline geçmemesi için  teşkilatlanmaya ve kongreler düzenlemeye başladılar. Bu amaçla Mondros Mütarekesi’nden hemen sonra 5 Kasım 1918’de Batum, Kars, Ardahan, Oltu, Artvin, Sarıkamış, Iğdır ve Nahcivan ileri gelenlerinin katılımıyla Kars’ta bir Millî İslâm Şurası oluşturuldu. Bu kuruluş 30 Kasım 1918’de Kars’ta 60 delegenin katılımıyla Büyük Kars Büyük Kongresi’ni yaptı. Bu kongre, Cenubi Garbi Kafkas Hükümet-i Muvakkate-i Milliyesi adıyla bir devlet kurarken, Türkiye toprakları üzerinde kuvvetler birliğine dayalı meclis hükümeti sisteminin ilk örneğini sundu.

Yanıt Açıklaması: Açış konuşması en yaşlı üye sıfatıyla Sinop Milletvekili Şerif Bey(Alkan) tarafından yapıldı. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Böylece Türk Anayasa Tarihi’nin en uzun süre yürürlükte kalan Anayasası 20 Nisan 1924’te TBMM’de kabul edildi, 24 Mayıs’ta da yürürlüğe girdi.