Türkiye´de Demokrasi Ve Parlemento Tarihi

Yanıt Açıklaması: CHP ile 1946’de çok partili siyasal hayata yumuşak bir geçiş yapmayı başaran Türkiye Cumhuriyeti, 1950’de de tamamen demokratik yöntemlerle muhalefeti iktidara taşıdı. Dört yıllık süren çok partili hayat süreci sonucunda iktidar değişikliğinin gerçekleşmesi Türk demokrasisi için son derece önemli bir başarıydı.

Yanıt Açıklaması: 1961 seçimlerinde  "Demokrat Parti"nin mirasını "Adalet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi" paylaşmışlardır. Doğru yanıt: E'dir.

Yanıt Açıklaması: 22 Mayıs 1950’de açılan IX. Dönem TBMM, önce yeni Meclis Başkanı’nı Refik Koraltan olarak belirledi. Ardından Cumhurbaşkanlığı görevine DP’nin adayı Celal Bayar seçildi. Son olarak Cumhurbaşkanı Celal Bayar yeni hükümeti kurma görevini Adnan Menderes’e verdi ve yeni kabine kuruldu. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, DP’nin Genel Başkanlığı’ndan ayrılarak Menderes’i sadece Başbakanlık görevine değil aynı zamanda DP Genel Başkanlığı’na da getirdi.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’nin demokrasi ve çok partili hayata ilişkin kararlılığını Cumhurbaşkanı İsmet İnönü 19 Mayıs’ta; “Memleketin siyaset ve fikir hayatında demokrasi prensipleri daha geniş ölçüde hüküm sürecektir” diyerek gösterdi. Böylece Cumhurbaşkanı İnönü, bir yandan hür dünyaya, demokratikleşme mesajları gönderirken diğer yandan ülke içi siyasi aktörleri yeni döneme hazırlıyordu.

Yanıt Açıklaması: Bu arada CHP’den uzaklaşan dört milletvekili, sürekli toplantılar yaparak, yeni bir siyasi hareket için çalışmalara başladılar. 4 Aralık’ta Çankaya’ya çıkan Celal Bayar, yeni partinin tüzük ve programını Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye sundu. Bu gelişmelerin ardından Demokrat Parti (DP), Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından 7 Ocak 1946’da İçişleri Bakanlığı’na yapılan müracaatla kuruldu. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Askeri müdahale için bütün riskleri alan ordu, Tümgeneral Cemal Madanoğlu komutasında sabaha karşı 03.30’da harekete geçti. Bir direnişle karşılaşmayan asker, kısa sürede ülkedeki kontrolü ele geçirdi, önce Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ı, sonra bakanları ve en son Başbakan  Menderes’i tutuklayarak sivil yönetimi devirdi. Org. Cemal Gürsel askeri müdahalenin başına geçti. Kısa sürede Org. Cemal Gürsel başkanlığında 38 kişilik bir Milli Birlik Komitesi oluşturularak ülke yönetimini eline aldı. 14 Mayıs 1950, demokrasi ve parlamento tarihimiz için ne kadar büyük bir başarıysa, 27 Mayıs 1960’da o kadar büyük bir başarısızlıktı. Bu başarısızlığı sadece dönemin iktidarına yükleyerek açıklamak sağlıklı bir yaklaşım olmaz. Dönem içerisinde siyasette etkin rol oynayan bütün unsurların Türkiye’nin 27 Mayıs’a gelmesinde yetki ve görevlerine göre sorumlulukları vardı. Dönemin devlet adamları ve siyasi partileri kısır tartışmalar ve anlamsız polemiklerle sağduyulu hareket etmek yerine, kutuplaşmayı derinleştirdiler.  27 Mayıs 1960 askeri müdahalesiyle milli iradeyle gelmiş bir parti silah zoruyla iktidardan uzaklaştırıldı. Askeri yönetim başladı. 1961 Anayasasıyla birlikte sivil yönetime geri dönülmüş olsa da siyasi hayatımızda askeri vesayet kurumsallaşarak varlığını sürdürdü. Ülke demokrasinin yerleşmesi ve gelişmesi bakımından oldukça geriye gitmiş oldu. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: 7 Ocak 1946

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nde ilk ve etkin muhalefet örgütü Yeni Osmanlılar Cemiyetidir.

Yanıt Açıklaması: Nihayet 5 Aralık 1934’te de kadınların milletvekili seçme ve seçilme hakları TBMM tarafından tanınmıştır

Yanıt Açıklaması: Devletçiliğin yeniden tanımlandığı programda, özel teşebbüs ve sermayenin teşvik edilerek korunacağı açıklanmıştı. DP’nin programında belirgin bir liberalizm etkisi görülüyordu.

Yanıt Açıklaması: Müstakil Grup kurulması, grup üyelerinin Kurultay Genel Kurulu’nca seçilmesine karar verilmesi, köylüye rehberlik etmek üzere köy eğitmenleri istihdam edilmesine karar verilmesi ve parti Genel Sekreterinin hükümete üye olarak girmesi kabul edilmesi 1939 Kurultayında kabul edildi. Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanlığı’na Değişmez Bakan sıfatıyla İsmet İnönü 1938 Olağanüstü Kurultayında getirildi.

Yanıt Açıklaması: Partinin ilk tüzüğü ise 1923 yılında hazırlanmıştır. Tüzük, Mustafa Kemal Paşa’nın 7 Ağustos - 9 Eylül 1923 tarihleri arasında seçim çevrelerinden gelen milletvekilleri ile yaptığı görüşmeler sonucunda ortaya çıkmıştır. Ayrıca bir program yapılmamıştır. Tüzük; 106 madde ve bir ekten oluşmuş; genel esaslara, parti teşkilatına ve bir de genel maddeye yer verilmiştir. İlk 7 madde “Genel Esaslar”a ayrılmış, Partinin Cemiyetler Kanunu’na göre kurulmuş siyasi bir cemiyet olduğu vurgulanmıştır. Parti; ulus egemenliği, yasa üstünlüğü ve halkçılık ilkesi temeline oturtulmuştur. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: DP kurucusu Refik Koraltan’a göre “Tam bir beyaz ihtilal”di. Halide Edip Adıvar da 14 Mayıs seçim sonuçlarından oldukça etkilendi, 14 Mayıs’ın “Demokrasi Bayramı” olarak kutlanmasını istedi. Kimi aydınlar da 14 Mayıs’ı; “Beyaz İhtilal”, “Kansız İhtilal”, “Demokrasi Bayramı” olarak tanımladılar.

Yanıt Açıklaması: 1943 Büyük Kurultayı tek parti döneminde toplanan son CHP kurultayıdır.

Yanıt Açıklaması: Yurt gezisine çıkan Mustafa Kemal, halifeliğe ilişkin olarak kendisine yöneltilen soruları, ‘Ulusça kurulan yeni devletin kaderine, işlerine, bağımsızlığına, sanı ne olursa olsun hiç kimsenin karışamayacağını’ söyleyerek yanıtladı. Bütün İslam dünyasını tek bir noktadan yönetmenin olanaksız olduğuna işaret etti. Türkiye’deki bir halifenin gücünün, sömürge altındaki diğer Müslüman ülkeleri bağımsızlığa kavuşturmaya yetmeyeceğini, bunu Türkiye’den beklemenin de haksızlık olduğunu vurguladı.

Yanıt Açıklaması: Ülkenin var olan olumsuzluk ve hoşnutsuzluklardan yıpranmasını istemeyen, hükumetin denetlenmesini gerekli gören ve toplumdaki hoşnutsuzluklara Meclis kanalıyla ve Mecliste çözüm aramak isteyen Mustafa Kemal Paşa, çözümü yeni bir partinin kurulmasında buldu. Partinin başkanlığı için de hükumetin devletçi politikalarını benimsemeyen Fethi Bey’i tercih etti. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: 23 Nisan 1920’de çalışmalarına başlayan TBMM; ittihatçı, itilafçı, İslamcı, Osmanlıcı, liberal, Bolşevik, çiftçi, işçi, tüccar, aşiret reisi, öğretmen, politikacı olmak üzere çok farklı düşünce ve sosyal tabandan ulus temsilcilerini içinde barındırıyordu. Birleştikleri konu; vatanın kurtuluşu idi. Bununla birlikte ilk günlerin heyecanlı havası geçtikten ve milletvekilleri birbirlerini daha iyi tanıdıktan sonra düşünce ayrılıkları kendisini göstermeye başladı. Farklı düşünceler; Tesanüd Grubu, İstiklal Grubu, Islahat Grubu, Halk Zümresi gibi isimler altında toplandı.

Yanıt Açıklaması: Tek parti döneminde CHP, bilinen otoriter tek parti yönetimlerinden farklı olarak yeni arayışlar içerisine girdi. Örneğin parlamentoyu sağlıklı çalıştıracak ve iktidarı denetleyebilecek bir ara çözüm üretildi. İktidar partisi içerisinde oluşturulan bağımsız grup ya da müstakil grubun iktidara karşı Mecliste muhalefet yapması ve hükümeti takip ederek denetlemesi planlandı. Müstakil Grup; parti başkanlığına bağlı çalışacak, fakat hükümetin faaliyetlerini açıkça eleştirebilecekti. Ne var ki tek parti döneminde Müstakil Grup, hiçbir zaman planlandığı gibi hareket edemedi ve Meclis içerisinde iktidara karşı denetim yapma gücünü gösteremedi. Oysa parlamentonun sağlıklı çalışması ve Cumhuriyet idaresinde demokratik bir yönetimin tesis edilebilmesi güçlü bir muhalefete bağlıydı. Bu durum yeni bir muhalefet partisini zorunlu hale getirdi.

Yanıt Açıklaması: Askeri müdahaleden hemen sonra ülke yönetimini, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren’in başkanlığında oluşan Milli Güvenlik Konseyi üstlendi. Beş kişinden oluşan Milli Güvenlik Konseyi’nde Kenan Evren’den başka, Kara Kuvvetleri Komutanı Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun yer aldı. Milli Güvenlik Konseyi’nin yapısından da anlaşılacağı gibi darbe, emir komuta zincirine bağlı kalınarak gerçekleştirilmişti. Kısa bir süre sonra da hükümeti kurmakla görevlendirilen Deniz Kuvvetleri Eski Komutanı Bülent Ulusu da yeni Bakanlar Kurulu’nu oluşturdu.