Modern Ortadoğu Tarihi

Yanıt Açıklaması: Kuzey Afrika coğrafyası, sahip olduğu yer altı zenginliklerine ilave olarak Avrupa ile Afrika kıtaları arasında adeta tampon bir bölge ve stratejik geçiş hattıdır. Bu konumu itibarıyla hem Avrupa etkisi ve hem de Afrika beklentilerinin buluştuğu bir kuşaktır. Bu konumu kuzey Afrika coğrafyasının kuzey-güney hattında gerek insan hareketliliği ve gerekse ticari ilişkilerde hayati bir rol oynamasını sağlamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Dünya rezervlerinin yaklaşık yarısına; üretiminin ise üçte birine sahip olan Ortadoğu ülkeleri, üretilen petrolün ise sadece % 7’sini tü­ketmektedirler. Bu durum, Ortadoğu petrolünün, temelde zengin ve sanayileşmiş ülkelerin enerji ihtiyacını karşıladığını göstermektedir.

Yanıt Açıklaması: BAE' nin yerli nüfusunun %20sinden azının yerli/İmâratî olması gelecek için ciddi kaygılar yaratmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Ortadoğu petrolünün, temelde zengin ve sanayileşmiş ülkelerin enerji ihtiyacını karşıladığını göstermektedir. Ortadoğu’da üretilip ihraç edilen petrolün yaklaşık üçte biri Asya-Pasifik bölgesine, beşte biri Japonya’ya, altıda biri Avrupa’ya, sekizde biri ABD’ne sevk edilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Basra Körfezi’nde Suudi Arabistan’ın Doğu sahilleri ile Katar’ın batısında yer alan iki büyük ve otuzdan fazla küçük adacıktan oluşan küçük bir ada devletidir.  M.Ö 2500lerden itibaren Telmûn (Dilmun) medeniyetine ev sahipliği yapmıştır.  Tarih boyunca çeşitli yerlerden göç alan Bahreyn halkı heterojen bir yapı göstermektedir. Verilen üç seçenek de doğrudur.

Yanıt Açıklaması: Literatürde Fars/İran Körfezi (Persian Gulf), Basra Körfezi ya da Arap Körfezi diye geçmektedir. Arap Yarımadası ile İran’ın güneybatısında yer alan ve Arap Denizi ile Hürmüz boğazını bağlayan 600 mil/965 km. uzunluğundaki suyoludur.

Yanıt Açıklaması: Petrolden elde edilen büyük gelir, ülkelerinin gelişmesi doğrultusunda kullanıldığı gibi, bazen de halka fayda sağlamayan müsrif projeler için kullanıldı. Özellikle Körfez ülkelerindeki petrol geliri, devleti yöneten ailelerin elinde önemli bir güç oldu. Bu zenginlik, modernleşme ve halkın refahı için yeterince kullanılmadığı gibi, aynı zamanda muhaliflerin susturulmasında ve sorunların üzerinin örtülmesinde, dolayısıyla antidemokratik siyasal sistemlerin sürmesinde de etkili oldu. Büyük petrol geliri, ekonomik ve sosyal değişimi de beraberinde getirmiştir. Kent hayatı hızla değişmeye başlamış, lüks ve israfa varan modern hayat etkisini göstermiştir. Ulaşım altyapısı büyük gelişme kaydetmiş; eğitim, sosyal hizmetler, tarım ve sanayiye büyük paralar harcanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Suudi Arabistan Krallığı, OPEC’in kurucu üyelerinden biridir. Suudi petrolünün işletilmesinde, ABDli şirketler başrolde olmuştur. 1930’da Bahreyn’de petrol imtiyazı elde eden ABD, Standard Oil Company of California (sonradan ismi ArabianAmerican Oil Company/ARAMCO’ya çevrildi) sayesinde, Suudi Arabistan’daki petrol imtiyazını da 1933 yılında elde etmişti. Ülke petrolü, ARAMCO tarafından 1935’te el-Ahsa bölgesinde çıkarılmaya başlandı. Petrollerin işletilmesi, 1936’da tamamen ARAMCO’ya devredildi. Buna göre doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: İngilizlerin bölgeyi terk etmesinden sonra bağımsızlığına kavuşan Katar (3 Eylül 1971) hemen arkasından Arap Birliği’ne ve Birleşmiş Milletler’e üye oldu.

Yanıt Açıklaması: Birleşik Arap Emirlikleri 7 emirlikten oluşur. 1) Abu Dabı 2) Dubai 3) Şarıka 4) Acman 5) Ummu’l-Kayveyn 6) Fuceyra 7) Re’su’l-Hayme (1972’de birliğe katıldı)

Yanıt Açıklaması: Hums 1/5 anlamındadır. Şiilik inancına göre her şii kazancının 1/5ini taklid ettiği müçtehid veya onun belirlediği yere vermekle yükümlüdür. Buna Hums adı verilir. Müçtehid bu gelirleri, üçe taksim eder. Bir bölümü fakirlere, bir bölümünü de Şiilerin dini ve dünyevî işlerini düzenlemeye (Şii kutsal mekanlarının bakımına, medreselere ve orada uzun yıllar okuyan talebelere) kalan kısmını da şahsı tasarrufu ile kendisine ve etrafındakilere harcar. Günümüzde Şii dinî liderlerin sahip olduğu gücün büyük bir kısmı kontrolü olmayan ve tükenmeyen bu kaynağa dayanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 1973 petrol krizine yine aynı yıl patlak veren ve İsraille Arap ülkeleri arasında geçen Yom Kippur savaşı neden olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Resmi dili Farsça olan ülkenin başkenti Tahran'dır.

Yanıt Açıklaması: Dünya petrol rezervlerinin % 2,9’u (2011) bu ülkede bulunmaktadır. Petrol-doğalgaz üretimi ve endüstrisi, ülkenin doğusundaki Sirte Körfezi’nin iç kısmında, dünyanın büyük üretim sahalarından biri olan Serir ve Zelten bölgelerinde gelişti. Trablus ve Tobruk’u iç bölgeye bağlayan çok sayıda petrol ve doğalgaz boru hatları vardır. BM ve ABD tarafından, Uluslar arası teröre destek verdiği gerekçesiyle Libya’ya karşı 1992’de yaptırımlar başlatıldığında petrol sektörü de bundan etkilendi. Ancak, ülkenin son kırk yılına damgasını vuran Muammer Kaddafi’nin pragmatist politikaları sayesinde, bu yaptırımlar önce askıya alındı, 2004’te de tamamen kaldırıldı.

Yanıt Açıklaması: Kuveyt Körfezi’nin hemen karşısında oldukça stratejik bir mevkisi olan Feyleke ve Mesken adında iki adası bulunmaktadır. Bu doğal liman yapısı ile büyük tonajlı gemilerin girebildiği bir yer olması 17. yüzyıldan itibaren ilgi odağı olmasını sağlamıştır. Özellikle Basra’ya ulaşan ticari mallar buradan Osmanlı bandırası taşıyan Kuveyt gemileri aracılığı ile bu limana taşınmakta ve buradan dağılmaktaydı. Petrolün keşfine kadar gerek bu özelliği ve gerekse inci yatakları ile önem arz ederken; petrolün çıkarılmasından sonra da jeopolitiği gittikçe yükselen bir ülke oldu. Verilen üç seçenek de doğrudur.

Yanıt Açıklaması: İngilizler’in 1910’da kendi sermayeleriyle ve petrol için sermaye aktarımı amacıyla kurdukları Türk Milli Bankası, 1912’de Deutsche Bank ve Royal-Dutch Shell şirketleri ile işbirliğine girerek Türk Petrol Kumpanyası’nı (Turkish Petroleum Company) kurmuşlardı. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Çözüm: Özgürlükçü ve ılımlı siyasetiyle tanınan İran Cumhurbaşkanı Muhammet Hatemidir.

Yanıt Açıklaması: Bilinen anlamda yer altından ilk petrol sondajı, 27 Ağustos 1859’da Albay Drake tarafından Pensilvanya Titusville’de yapıldı.

Yanıt Açıklaması: Ülkede Fransız eğitim sistemi uygulanmaya başlanmış, Fransızlar dini eğitime dahi müdahalede bulunmuşlardır. Bir yandan dil olarak Fransızcanın nüfuzu artarken diğer yandan binlerce Tunuslu ülkelerinin entegrasyonunu hızlandırmak üzere Paris’te eğitim almaya gönderilmiştir. Fransa daha önce Cezayir örneğinde olduğunun tersine burada halkı Fransızca öğrenmeye zorlamamış ya da Arapçayı yasaklamamıştır . Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Şerif Hüseyin, 1924 yılında Türkiye’de hilâfetin ilgasının ardından kendisini halife ilan etmiştir. Ancak bu çıkışı da kabul görmediği gibi kendisiyle çekişme içinde bulunduğu muhalifi ve o sırada Necid Emiri olan Abdülaz.z b. Suud’un aşırı tepkisine yol açtı.