Osmanlı İktisat Tarihi

Yanıt Açıklaması: Osmanlı devletinin esnaf birliklerini oluşturma politikası, 15. yüzyılın ikinci yarısından 19. yüzyılın ikinci yarısının başlarına kadar devam eden Osmanlı esnaf sisteminin temelini oluşturmuştu. Bu safhada devlet, esnaf birliklerine tanıdığı tekel içeren hakların korunmasını da aktif olarak üstlenmişti.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı da esnaf birliğinin yöneticisine Kethüda denirdi. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Dış hazine, maliye dairelerinden Ruznamçe kalemi tarafından kayıtları tutulan, yönetim sorumluluğu sadrazamın ve defterdarın üzerinde olan devlet hazinesidir. Bu hazinenin gelir ve giderleri bütçelere yansımaktadır. Dış hazinenin bütün gelir ve gider işlemlerinin yapıldığı büro Ruznamçe kalemidir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı ekonomisi klasik dönemde madenî para rejimini kullanmıştır. Bu dönemde hesap birimi olarak akçe kullanılmıştır. Akçe ya da akçayı Batılı kaynaklar yunanca aspron kelimesinden esinlenerek, asper ya da aspre olarak belirtirler. Bu terim, 12. yüzyılda Irak Selçukluları tarafından kullanılmıştı. Osmanlılar kendi adlarına ilk sikkeyi İlhanlıların Anadolu’daki egemenliklerinin sona ermesinden sonra, Orhan Bey zamanında (1326-27) bastırdılar.

Yanıt Açıklaması: Bütün seçenekler Anadolu'da bulunan Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Anadolu'da bulunan limanlardandır.

Yanıt Açıklaması: Ankara dışındaki tüm yerleşim yerleri ipekli dokuma merkezleridir. Ankara’da dokuma sektörü tiftik keçisi temelinde gelişim göstermiştir.

Yanıt Açıklaması: Doğudan gelip Osmanlı topraklarına giren en önemli yol şüphesiz İpek Yolu idi. Çin’de Zian’dan başlayıp Taklamakan ve Gobi çöllerini geçerek önce Türkistan’a sonra Kaşgar, Taşkent, Semerkant, Buhara ve Merv üzerinden Hazar’ın güneyine ulaşmaktaydı. Tahran ve Tebriz’den sonra Anadolu topraklarına giren bu yol, Erzurum-Kayseri-Ankara istikametinden İstanbul’a ulaşmaktaydı.

Yanıt Açıklaması: Gümrük kayıtlarına göre Anadolu’dan Mısır ve Suriye’ye kereste, demir, madenî eşya, ipekli, tiftik, pamuklu dokuma, halı, kilim, afyon, kuru yemiş, kürk, balmumu, zift gibi mallar ihraç edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devletinde yardıma muhtaç olanların tanımlanması, sosyal yardımların planlanmasında ve gerçekleştirilmesinde yol gösterici olmuştur. Sıklıkla karşılaşılan muhtacın kavramı ile geçimini kendi başına sağlaması mümkün olmayan ve bu nedenle hayat boyu şu veya bu şekilde desteğe ihtiyacı olan kesimler ifade edilmekteydi. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’da Selçuklu döneminden (1075-1318) beri sanayi ve iç ticaret kesimleri fütüvvet ve ahilik ilkelerine dayalı esnaf birlikleri tarafından teşkilatlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı ekonomisinde poliçe benzeri süftece ve kitabu’l-kadı gibi belgeler, uzun mesafeli ticaretin finansmanında kullanılmaktaydı. Kitabu’l-kadı eski bir alacağı tahsil etmek amacıyla düzenlenen kadı mektubudur. Bununla vekili bazı şartlarla bu belgeyi alıp, borçlunun borçlusundan parasını tahsil edebilirdi. Özellikle kitabül’l-kadının kullanılma sıklığı çok dikkat çekicidir.

Yanıt Açıklaması: Bu görevlilere azledildiklerinde arpalık denen aynî veya nakdî karşılık verilirdi. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Sultani, akçe ve mangırdan oluşan üçlü para biriminin, üç farklı işleve sahip olduğunu gözlemliyoruz. Günlük alışverişlerin çoğunluğu için bir hayli büyük kalan altın sikkeler, tüccarlar tarafından büyük ödemeler yapmak için kullanılıyordu. Sarraşar, yüksek devlet memurları ve bir ölçüde de orta ve büyük ölçekli imalathane sahipleri tarafından kullanılmaktaydı. Altında sultani, tüm İmparatorluk düzeyinde geçerli tek Osmanlı parası konumunu elde etti. Sultaninin ağırlığı ve ayarı, Venedik dükasına eşitlenmişti. Gümüş akçe ise, para düzeninin temel taşını oluşturuyordu. Tüm küçük ve orta ölçekli parasal büyüklüklerin yanı sıra, daha büyük parasal miktarların önemli bir bölümü de akçe ile ifade edilmekteydi. Mangırlara ise günlük alışverişlerde çokça rastlanıyordu.

Yanıt Açıklaması: Derbentler, bir bölgenin ve yolun emniyetinin sağlanması bakımından önemli bir tesis olmaları yanında, ıssız yerlerin şenlendirilmesi için iskân vasıtası olarak da kullanılmışlardır. İki çeşit derbentten söz edilebilir: İlki yurtluk ve ocaklık şeklinde tımar sistemi içerisinde kullanılan derbentler, ikincisi vergi muafiyeti karşılığında kurulan derbentlerdir. Bu ikinciler vakıf, has veya boş topraklar üzerinde kurulmuşlardır. Derbentleri ayrıca kale mahiyetinde olanlar (ribatlar), vakıf şeklinde bulunanlar, han ve kervansaray olarak kullanılanlar, köprü civarlarında bulunanlar şeklinde dört başlık altında sınıflamak da mümkündür. Derbentler, 17. yüzyıldan itibaren kırsal kesimde güvenliğin azalmasına paralel olarak bozulmaya başlamış, görevlerini yapamaz duruma düşmüş ve askerî mahiyette olanları hariç dağılmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Kethüda Esnaf birliğinin yöneticisi idi. Esnaf birliğinin ustaları tarafından, ustalar arasından seçilmekteydi. Karar, ilgili bölge kadısı tarafından ve Divan-› Hümayun tarafından onaylanıp seçilen kişiye kethüda beratı verilmekteydi. Kethüda, esnaf birliğinin talep etmesi halinde birlik dışından da atanabilmekteydi.

Yanıt Açıklaması: 1205-1220 yıllarında modüler sistem halinde oluşumu tamamlanarak kurulan bu ilk sanayi çarşısınınn/sitesinin alt yapısının inşası için gerekli sermaye ve yatırım ihtiyacı vakıflar tarafından karşılandı.

Yanıt Açıklaması: Bunun yanında “mal getiren yabancı tüccarın para ile değil ülkesine yine mal ile dönmesi” ilkesi dış pazarlar için de üretimi akla getirmektedir.

Yanıt Açıklaması: Ahi Evren fütüvvet felsefesinden ilham alarak kendi oluşturduğu Ahi üretim teorisine ve Ahi felsefesine dayalı ilk debbağ esnaf-sanayi birliğini Kayseri’de kurdu. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Günümüzde toplu iş sözleşmelerinin çalışanlara sosyal nitelikte destekler sağladığı düşünüldüğünde, Osmanlı Devleti'nde gerçekleştirilen ilk toplu iş sözleşmesi dikkat çekicidir. Bu sözleşmenin Kütahya'da çalışan fincancı esnası tarafından imzalandığı bilinmektedir. Fincancı esnafının 1776 yılında ücret ve diğer haklar konusunda imzaladığı bu sözleşme, dünyada da ilk toplu sözleşme özelliği taşımaktadır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlılar ilk kez sikke adı verilen parayı Orhan Bey döneminde bastırmışlardır. Bundan öncesinde küçük ve değerli isimsiz sikkeleri piyasaya sürdüler.