Tarihi Coğrafya

Yanıt Açıklaması: Tablo ve Grafikler – ‘Analiz, sentez ve değerlendirme’ bölümü alt basamağıdır.

Yanıt Açıklaması: 1903’te Pierre ve Marie Curie radyoaktif bozunmanın yan bir ürün olarak ısıyı açığa çıkardığını bulmuş, böylece jeologlar, Yer’in iç ısısını ergimiş bir oluşumdan geriye kalan soğumaya güvenmeden açıklama imkanına ulaşmışlardır. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: İnsanlar duvarlara çizdikleri resimler ile doğal ortamı, faaliyetlerini ve müşahedelerini anlatmışlardır. Bu şekilde günümüze yönelik birer kompozisyon yazmışlardır. Bu da insan-çevre ilişkilerinin ilk örnekleridir.

Yanıt Açıklaması: Yunanca yerin tasviri/yazımı anlamında kullanılan coğrafya kelimesi, bu haliyle İslam literatüründe ilk defa XII. yüzyılda Muhammed b. Ebu Bekir ez-Zühri ve XIII. yüzyılda İbn Said el Mağribi gibi Arap müellifler tarafından “cuğrafiya” şeklinde Arapçalaştırılarak kullanılmıştır. Türkçe’ye ise muhtemelen ilk defa Fatih’in Batlamyus’un coğrafya isimli eserini aynı isimle çevirttirmesi ile XV. yüzyılda girmiştir.

Yanıt Açıklaması: Tarihi dönem yazının kullanılmasıyla başlar.

Yanıt Açıklaması: Tarihi coğrafyada yeniden inşa, geçmişte bir sahanın coğrafi özelliklerinin mevcut kaynaklar ve yöntemler yardımıyla ortaya çıkarılması olarak tanımlanabilir.

Yanıt Açıklaması: Rüzgârla tozlaşan bitkilerin üretmiş olduğu polenler, bitkiler tarafından atmosfere bırakıldığında etrafta dağılmaya, bir kısmı oksijenli ortamlarda bir kısmı ise oksijensiz ortamlarda birikmeye başlamaktadır. Oksijenli ortamda bulunanlar oksidasyona uğradığından özelliğini kaybederken oksijensiz ortamda, tortullar arasında birikenler (deniz, göl, bataklık, alüviyal çökeller, toprak, mağara yatakları, fosilleşmiş kum tepeleri, buzullar, tuz yatakları) özelliğini koruyarak fosilleşirler. Fosilleşen bu polenlerin değişik sondaj çalışmaları ile çıkarılıp şekil özelliklerine göre tasnif edilerek, başta karbon-14 olmak üzere mutlak tarihleme yöntemleriyle incelenmesi işlemine “polen analizi yöntemiyle tarihlendirme” denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Şehirler, zamanla içinde yaşayanlar kadar mekansal bir ünite olarak da dikkat çekmiştir. Şehrin üzerinde gelişmiş olduğu doğal mekansal ünite, artık yerini şehrin kendisine bırakmıştır. Böylelikle yeryüzünde ortadan kalksa dahi şehrin varlığına işaret eden bir “mekan” nesilden nesile aktarılan hikayesiyle var olmaya devam edecektir. Dönemine ve bulunduğu yere göre farklılıklar arz etse de şehrin görünümü (townscape) veya şehrin imajı, bazı hususlara bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu hususlar; a) Şehrin yerleşim alanı içinde sokak ve caddelerin yayılışı; b) Şehrin mimari tarzı; c) Şehir alanının kullanılması. Bunlar biribirinden farklı olup biri diğeriyle çok sıkı bağlar içermektedir. Şehrin görünümüyle ilgili çalışmalarda, mutlaka bu hususların birlikte ele alınması gerekmektedir. Bununla birlikte şehrin sahip olduğu özelliğe göre, bu üç unsurdan birinin baskın olarak gelişmesi söz konusudur. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Arkeolojik verilerden yola çıkarak, geçmiş toplumların sosyal, siyasal, ekonomik, dini ve kültürel yaşantıları hakkında bilgi sahibi olunur.

Yanıt Açıklaması: Eski felsefe metinlerinde “yer” (İng. place, space) karşılığı olarak “khora, topos ve pou” terimleri kullanılmıştır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Bu alanda hareketlenmenin 1990’lardan sonra başladığını söylemek gereklidir. Bu tarihe kadar bazı eserler basılmışsa da, tarihi coğrafya araştırmalarının 1990’lardan itibaren hızlandığı belirtilebilir.

Yanıt Açıklaması: El yazmalı dini eserler Tarihi Coğrafya çalışmaları bağlamında kullanılabilecek görsel malzemeler kapsamında değildir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Kant mekanı her türlü deneyden önce gelen, görünün subjektif bir formu olarak incelemektedir. Bunun çeşitli sebepleri olmakla birlikte asıl sebep mekanın algılanışının insanların dünya tasavvurları ve varlık anlayışlarıyla yakından ilişkili olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Arkeolojik verilerden hareketle geçmiş toplumların, sosyal, siyasal, ekonomik, dini ve kültürel yaşantıları hakkında bilgi sahibi olunabilir.

Yanıt Açıklaması: Doğrusal uyumlama analizi, morfolojik metot ve mikro fauna kalıntıları mekanların yeniden inşasında kullanılan tekniklerdir.

Yanıt Açıklaması: Türkçe’de tarihi coğrafyadan ilk bahseden müellif, tarihçi ve coğrafyacı Yağlıkçızade Ahmed Rıfat’tır (ö. 1895). Ahmed Rıfat, 1881’de basılan 7 ciltlik “Lügat-ı Tarihiye ve Coğrafiye” isimli ansiklopedik sözlüğün üçüncü cildinde tarihi coğrafyayı tanımlamıştır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Yerküre üzerindeki mekansal farklılıkların temelinde jeolojik tesirler yatar. Kuşkusuz başından itibaren her hareketin neden ve sonuçlarına bakıldığında süreçlerin birbirini etkiledikleri görülmektedir. Dünya’nın oluşumundan itibaren geçen bu süreç devirlerle izah edilmektedir ki, bunlar içerisinde tarihi coğrafya açısından en önemlisi Kuaterner’dir. IV. zaman adı da verilen bu devrin tarihi coğrafya araştırmaları açısından taşıdığı önem, insanlığın ortaya çıktığı ve halen içerisinde yaşadığı dönem olmasından kaynaklanmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Tarihi coğrafyacıların yakından ilgili oldukları konulardan birisini, geçmiş mekanın yeniden inşası oluşturmaktadır. Bilindiği üzere tarihi coğrafyacının yaptığı iş, her şeyden önce bir coğrafyadır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Ortaçağ sonrasında Avrupa’ya bakıldığında, durumun biraz daha ileriye gitmiş olduğu görülebilir. Bu dönemde “geçmişteki coğrafyaların incelenmesi” anlamındaki tarihi coğrafyanın ilk kurucusu sayılan Alman coğrafyacı Philippus Cluverius’un (1580-1622) çalışmaları önemlidir. Fakat yine de tarihi coğrafya O’nun, klasik dönem yapıtlarındaki bilgileri, arazi verileriyle birleştirerek Almanya’nın tarihi coğrafyasını yayımladığı XVII. yüzyıla kadar, göreli olarak gelişmemiş bir inceleme alanı olarak kalmıştır. Cluverius, Strabon’un yolundan giderek, biraz matematiki coğrafyaya ait bilgiler verdikten sonra ülke tasvirlerini ele almıştır. Cluverius, disiplinin ilerlemesine zemin hazırlayarak, Avrupa’da coğrafya öğreniminin gelişmesini sağlamış ve bu ismi kullanmadan tarihi coğrafya dalının ilk kurucusu olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Dilbiliminin, özel isimleri inceleyen, onların kökenleri ve anlamlarıyla uğraşan bilim dalına onomastik/adbilim denilmektedir. Onomastik biliminin yer adlarını inceleyen dalına toponimi; bunun nehir, göl gibi su adlarıyla uğraşan dalına hidronimi; şahıs adlarıyla uğraşan dalına da antroponimi denilmektedir.