Osmanlı´da İskan ve Göç

Yanıt Açıklaması: Osmanlıların Rumeli’ye ilk olarak 1322 tarihinde geçtiği bilinmektedir.

Yanıt Açıklaması: Bir nevi yaygın eğitim kurumu olan tekke ve zaviyeler, kırsal kesimin eğitim-öğ- retim faaliyetlerinin yerine getirilmesinde, özellikle yeni iskân mahallerinde halka dinî eğitimin yanısıra psikolojik manada eğitim vermekteydiler. Halka daha çok dinî ve ahlakî konulardan bahsedilirdi. Zira tekke şeyhlerinin birçoğu, daha önce medrese (ilmiye sınıfı) mensupları iken sonraları tasavvufa yönelerek şeyhlik mertebesine yükselmişlerdi. Bu bakımdan tekkelerde yerine göre tefsir, hadis, fıkıh, kelam, tarih konularına da değinilirdi. Ayrıca tekke ve zaviyelerin bir kısmı devlet tarafından bilhassa yolculuk için tehlikeli olan yerlere tesis ediliyordu. Bu bakımdan dağlarda, aşılması zor boğaz ve geçitlerde kurulan tekkeler, askerî sevk ve idareyi kolaylaştırmak, ticarete engel olabilecek eşkıya vb. kimselere mani olmak için birer jandarma karakolu vazifesi görüyorlardı. Fakat, tabip yetiştirme gibi bir görevleri yoktu. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İskâna Tabi Tutulan Zümreler; Türkmenler, Yörükler, Aşiret ve Cemaatler.

Yanıt Açıklaması: İskânın uygulanmasında en önemli kişi olan sancakbeyi, bulunduğu mahallin hem idarî hem de hukukî yetkilerine sahip olmasından dolayı merkezden gelen görevlilere birinci derecede yardımcı olacak kişi idi. Bulunduğu yerin sancakbeyi, iskân edilecek olan konar-göçer ahaliyi en iyi bir şekilde tanımasından dolayı iskânın başarılı olmasında oldukça etkili bir konuma sahiptir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Bu adaya yerleştirilecek ailelerle ilgili olan sürgün hükümleri Mühimme Defterleri’nde kayıtlı olduğu gibi sürgüne gönderilecek aileler için kadılar tara fından hazırlanan defterler de bugün arşivlerimizde yer almaktadır. Bu örnekten hareket ederek, sürgün hükümlerinde genellikle; a. Yeni fethedilen memleketlere insanların kendi istekleriyle gitmelerini teş vik için bölgenin ikliminin güzelliği ve toprağın oldukça verimli olduğu belirtilirdi. b. Bölgedeki kalelerin tamir edilerek, içerisine asker yerleştirildiği yani dı şarıdan gelecek saldırılara karşı güvenliğin sağlandığı açıkça yazılarak, bu hususta insanların endişesi önlenmeye çalışılırdı. c. Bölgeye gidecek olan göçmenlerin belirli bir süre vergilerden muaf tutula cakları beyan edilirdi. d. Sürgün için belirlenen yerleşim yerlerinde ailelerin hangi oranda sürgüne tâbi tutulacakları ifade edilirdi. e. Sürgüne gönderilecek kişilerin kırsal kesimde özellikle dağlık alanlarda yaşayan toprağı olmayan, toprağını terk ederek başka yerlere giden, arala rında uzun senelerden beri yaylak, tarla, bağ, bahçe anlaşmazlığı bulunan ve halkın huzurunu bozan kişi ve topluluklardan; şehir ve kasabalarda ise meslek sahipleri ve esnaf zümresinden seçilmesi istenilirdi.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nin dışa dönük iskân siyasetini uyguladığı kuruluş ve gelişme dönemlerinde iskân için farklı metotlar geliştirdiği görülmektedir. Bunlar arasında Kolonizatör Türk Dervişleri Vasıtası ile Yapılan İskân, Anadolu’dan Rumeli’ye Yerleşmek İçin Gelen Türkmenlere Timârlar Verilmek Suretiyle Yapılan İskân, Vakıflar ve Temlikler Vasıtası ile Yapılan İskân, Derbendler Vasıtası ile Yapılan İskân, Sürgün Metoduyla Yapılan İskân yer alır.

Yanıt Açıklaması: İlmiye sınıfına mensup olan kadı, Osmanlı şehir idaresinde beledî, mülkî ve idarî fonksiyonlar birbirinden kesin çizgilerle ayrılmadığı için yargı mercii olduğu kadar asayişin de amiriydi. Aynı zamanda vakıfların denetimi, belediye hizmetleri ve zabıta görevlilerinin de amiriydi. Bu sebeple onun adlî görevi yanında idarî, ilmî ve askerî görev ve yetkileri de vardı. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Konar-göçer Türkmen gruplarının Rumeli’ye iskân edilmeleri Gelibolu Yarımadası’nın Orhan Gazi döneminde Osmanlı hâkimiyetine geçmesiyle birlikte başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nde sürgün metoduyla yapılan iskânlar için şehir ve kasabalarda meslek sahipleri ve esnaf zümresinden seçilmesi istenilirdi.

Yanıt Açıklaması: Vakıf, kişinin şahsi mallarından bir kısmını kamu hizmeti görecek kuruluşlar haline getirmesi olarak tanımlanmaktadır. Yeni alınmış toprakların imar ve iskânı için bu sistemden yararlanılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Köprülüzâde Fazıl Mustafa Paşa’nın sadrazamlık döneminde iskân edilecek kişiler ve yerler tespit edilip 1691-1696 yılları arasında aşiretler ve cemaatler iskân edilmeye çalışılmıştır. Anadolu ve Suriye’de aşiret ve cemaatlerin iskân edileceği yerlerde beylerbeyi veya sancakbeyinin nezaretinde iskân kâtibi, iskânbaşı, iskân beyleri, kethüdaları ve yerine göre diğer memurlardan oluşan komisyonlar çalışarak iskânın sistemli bir biçimde gerçekleşmesini sağlamışlardır.

Yanıt Açıklaması: Konar-göçer hayatı terkedip, silahlarını bırakıp, kendilerine gösterilen yerlerde evler yapmak, konar-göçerlerin iskân edildikleri yerlere kendilerini kontrol edecek bir başbuğ tayin edilerek aralarında çıkabilecek anlaşmazlıkları bertaraf etmek, verilen arazilerde ziraî faaliyette bulunup bulunmadıkları sıkı bir şekilde takip etmek, sürülerini yaylağa çobanları ile gönderip kendileri ise aileleriyle birlikte yaz ve kış iskân mahallerinde kalmalarını sağlamak. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkmenlerin genel olarak Rakka, Hama ve Humus bölgelerine yerleştirildikleri, ancak bu grupların bir müddet sonra yerlerini terk ettikleri görülmüştür. Bu durumun ortaya çıkmasında iskân edildikleri coğrafyanın ikliminin uygun olmaması yanında Arap aşiretlerinin baskısı da etkili olmuştur. Bunun dışında yıllarca konar-göçer hayatı yaşamış olup daha önce tecrübe etmedikleri bir hayat tarzına alışmaya çalışmaları ve iskân mahallindeki idarecilerin gerekli ilgiyi göstermemeleri de geri dönüş nedenleri arasında yer almaktadır. Geri dönen gruplar ise Anadolu’da şekavete başlayarak iç düzenin bozulmasına ve üretim faaliyetlerinin zarar görmesine sebep olmuşlardır. Devlet ise gerektiğinde zor kullanarak sorun çıkartan aşiretleri tekrar iskân yerlerine sevk etmeye çalışmıştır.

Yanıt Açıklaması: Menzil, sözlükte bir günlük yol, yol üzerindeki konak yerleri veya ev anlamına gelmektedir. Osmanl› Devleti’nde, hareket hâlindeki bir ordunun konakladığı, bir kervânın durup geceyi geçirdiği, resmî evrâk taşımakla görevli olan bir memurun belirli mesâfelerde at değiştirmek, dinlenmek veya geceyi geçirmek için mola verdiği yer için kullanılan bir tabirdir. Bu nedenle sorunun yanıtı (C) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Yeni fethedilen bir bölgenin Türkleştirilmesi için veya herhangi bir yörenin emniyeti için iskânına gerek görüldüğü zaman devlet icap eden yerler kadılarına sürgün hükümleri gönderirdi. Sürgün işinden birinci derecede belirlenen yerlerin kadıları sorumluydu. Kadılar sürgün için ayrılan ailelerin hangi köy veya mahalleden olduklarını kefilleriyle beraber hazırladıkları defterlere kaydederlerdi.

Yanıt Açıklaması: Köprülü Fazıl Mustafa Paşa’nın sadareti zamanında 1691 senesinde Anadolu ve Suriye topraklarında yaşayan konar-göçer teşekküllerin iskân edilmeleri kararlaştırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Sürgün yoluyla Kütahya, Aydın, Konya, Karaman, Antalya iskanları bu dönemde gerçekleşmemiştir

Yanıt Açıklaması: Koyunların sayısı üç yüz olduğunda 'bir sürü' olurdu.

Yanıt Açıklaması: Kanuni Sultan Süleyman devrinden itibaren Yörüklerin devlet tarafından aşağıdaki işlerle görevlendirildikleri anlaşılmaktadır. Sahil bölgelerinde yaşayanlar gemi yapım malzemesi temini ve gemi yapımında, Yolların emniyeti ve tamiri, köprü yapımı ve tamiri, derbendçilik, suyolu yapımı ve tamirinde, Madenlerde, Seferler sırasında menzillere zahire indirmekte, Seferler sırasında topların naklinde, Kale yapım ve onarımı faaliyetlerinde görevlendirilmişlerdir. Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: Fethedilen yeni bölgelerin imar ve iskânını gerçekleştirmek için bizzat kendisinden faydalanılan külliye, câmi, mescid, imaret, medrese, köprü vs. hayır eserleri meydana getirmek Vakıflar ve Temlikler iskan metodudur