İlk Müslüman Türk Devletleri

Yanıt Açıklaması: Kâşgarlı Mahmud, Çiğilleri Oğuzların kadim düşmanları olarak zikreder ve bu nedenle hâlâ düşmanlıkları süren Oğuzların, Ceyhun’dan yukarıda Çin’e kadar olan sahalarda yaşayan Türklere “Çiğil” adı verdiklerini, ama bu isimlendirmenin gerçekte yanlış olduğunu söyler.

Yanıt Açıklaması: 751 yılı Temmuz ayında Ebû Müslim’in kumandanı Ziyad b. Salih ile Çin’in Kuça valisinin sevk ve idare ettiği ordular arasında başlayan Talas Savaşı beş gün devam etmiş ve iki ateş arasında kalan Çin birlikleri ağır kayıplar vermiş baş kumandan da canını zor kurtarabilmiştir. Türkler’in Müslüman Arapları desteklediği Talas Savaşından sonra Çin artık Batı Türkistan için bir tehdit unsuru olmaktan çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Tudun, Gök Türklerde hükümdar ailesine mensup olmayan ve tâbi ülkelerde vergi ve gümrük resimlerini kontrol eden idarecilere verilen bir unvandı. Zamanla bir bölgenin sahibi veya hükümdarı anlamına gelmeye başlamış, ancak XI. yüzyılda anlamı “köyün büyüğü ve tanınmışı” manasına kadar düşmüştür.

Yanıt Açıklaması: Hakanlığı bilinen ilk hakanı Bilge Kadir Han'dır. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: İdil Bulgarlarının hükümdarı, Hazarlara bağlılığına işaret eden vali, kumandan anlamındaki “ilteber” unvanı taşıyordu. Bulgar hükümdarı, her sene ülkesindeki her ev başına Hazar hükümdarına bir samur kürk vergi ödüyordu. Ayrıca Bulgar hükümdarının oğlu da Hazarlarda rehin tutuluyordu.

Yanıt Açıklaması: Yapılan arkeolojik çalışmalar, İdil Bulgar Devleti’nde çok sayıda şehrin mevcudiyetine, bölgede yüksek seviyede Türk-İslam medeniyetinin yayılmış ve yazı kültürünün gelişmiş olmasına işaret etse de mezar kitabeleri ile Kul Gali’nin Kıssa-i Yusuf adlı manzumesi dışında İdil Bulgar Devleti’nden günümüze yazılı kaynak ulaşmamıştır.

Yanıt Açıklaması: Hz. Osman döneminde İran içlerine süratle ilerleyen İslâm ordusu daha sonra Gürcistan, Dağıstan, Azerbaycan ve Arran’a kadar uzanan toprakları ele geçirdi. Azerbaycan’ın çeşitli yerlerine askerî birlikler yerleştirildi. 651 yılında bütün İran İslâm hakimiyeti altına alınmış oldu. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Kâşgarlı Mahmud ise, sadece Bulakların Türklerden bir oymak olduğunu, Kıpçaklar tarafından esir edildiğini, ancak sonra kurtulduklarını ve “Elkâ Bulak” adını aldıklarını söylemektedir

Yanıt Açıklaması: Kuteybe b. Müslim 705-706 yıllarında Buhara'yı fethederek burada mutlak İslam hakimiyetini kurmuştur.

Yanıt Açıklaması: Zamanla İdil Bulgar Devleti’nde topraklar iktâ olarak dağıtılmış ve iktâ sahipleri de kendi birlikleri ile gerektiğinde Bulgar ordusuna katılmıştır. Hükümdarlar bazen orduya komutanlık etmişler, ancak savaşlara katılmadıkları zaman bile ganimetten pay alma hakkına sahip olmuşlardır.

Yanıt Açıklaması: İlig Nasr iki koldan Horasan’a gönderdiği kuvvetlerin bizzat Sultan Mahmud tarafından bölgeden çıkarılması üzerine daha çok hırslandı ve akrabası Kadır Han Yusuf’tan yardım istedi. Türk Hakanlığı ülkesindeki bütün Türk boylarını silaha davranmaya çağırdı. Belh yakınında Gaznelilerin karşısında İlig Nasr’ın ordusu savaş düzenine geçti. Ordunun merkezinde yer alan İlig Nasr, kalkanlar ve kamışlığı hatırlatan mızraklar arasında Hoten Türkleri ile birlikte Kadır Han’ı sağ kola, sol kola da kardeşi Cafer Tegin’i yerleştirdi. Bin kadar atlı gulâmını atlarından indirterek ok atmaları için ön safa koydu. Türk-Halaç grupları, Hind-Afganlılar ve kalabalık Oğuz birliklerinden müteşekkil ordusu ile Sultan Mahmud, kardeşi ordu komutanı Emîr Nasr, Cüzcân valisi Ebû Nasr Ahmed el-Ferîgûnî ve Arap emiri Muhammed et-Tâî ile birlikte Hind, Arap, Kürt vs. halklardan askerlere ordunun merkezinde görev verdi. Sol tarafa ileri gelen komutanlarla büyük hâcibi Ebû Saîd Altuntaş’ı, sağ tarafa Arslan Câzib’i yerleştirdi. Ordunun ön safına ise beş yüz savaşçı fil koydu. Şiddetli geçen savaşı son anda fillerin desteği ile Gazneliler kazandı (Ocak 1008).

Yanıt Açıklaması: Bu talepleri kabul eden Sultan Mahmud’un yardımları karşılığında Kadır Han Yusuf da Mâverâünnehr’deki bazı şehirlerde (Çağâniyân, Kubâdiyân ve Huttâl’de, yani Mâverâünnehr güneyindeki, Gaznelilerin Belh, Gazne ve Hindistân yolunu çevreleyen stratejik bölgelerde) sikke ve hutbenin Sultan Mahmud adına basılması ve okunmasını kabul etmekte idi.

Yanıt Açıklaması: Büyük zap suyunun fethi. Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Ortaçağ Türk devletlerinde devletin adını, genellikle devleti kuran hanedanın atasından yani kan bağından, kurulduğu coğrafyadan, hiyerarşik konumundan veya inanç yapısından aldığı görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Mısır ve Suriye’de hüküm süren ikinci Türk hânedanının kurucusu Muhammed b. Tugç 882’de Bağdad’da doğmuştur. Muhammed b. Tugç’un babası, Tulunîlerin hizmetinde bulunmuş ve Şam ile Taberiyye’de valilik yapmıştır. Tulunîlerin yıkılışından sonra Muhammed b. Tugç Abbasî Devleti’nin hizmetinde bulunmuştur. Önemli görevlerde bulunarak gücünü artırmış ve 933 gelindiğinde nüfuzunu Suriye’nin tamamında yaymış bulunuyordu.

Yanıt Açıklaması: Şerefüzzamân el-Mervezî, Tuhsîleri Karlukların dokuz boyundan biri olarak kaydetmiştir.

Yanıt Açıklaması: Karahanlılara Türkçe adı Alp Er Tonga olan ve Gök-Türk hanedanı A-şi-na ile aynı kökten gelen Afrâsyâb nedeni ile devlete “Afrâsyâblılar” ya da “Afrâsyâb Oğulları” denmiştir.

Yanıt Açıklaması: Sâmânîler zamanında elde ettikleri iktisadî ve sosyal imtiyazlara karşılık, siyasî etkilerinin yok olmasına razı olan dihkânlar, şimdi Türk Hakanlığı’nın kendi adlarına para bastırmalarına izin vermesi ile yeniden siyasî bir kimlik kazandılar. 992’de Buhara üzerine yürüyen Buğra Han Harun’a iltihak eden İlâk dihkânı Mansur b. Ahmed, “dihkânü’l-celîl” unvanı ile tâbi olarak İlâk’da varlığını koruduğu gibi, haklarını da çocuklarına miras bırakabildi.

Yanıt Açıklaması: Avfî ve el-Mervezî’ye göre, devleti kuran Karlukların dokuz boydan oluşan birliğinden üçünü Çiğiller temsil etmekte idi. Nitekim, Kâşgarlı Mahmud, “Çiğil, Türklerden üç oymağın adıdır” diyerek, her iki müellifi de doğrulamaktadır

Yanıt Açıklaması: Göktürklerin Türeyiş efsanesinde geçen coğrafi mekan ile Afrâsyâb’a atfedilen coğrafya aynı yerdir. Bu efsanede geçen ‘’Batı Denizi’’, Türk’ün yani Afrâsyâb’ın atasının yurt tuttuğu Issıg Göl’ dür.