Sağlık Sosyolojisi

Yanıt Açıklaması: 2009 yılında çalışmalara başlanılan ve 2011 yılında ülke genelinde yaygınlaştırılan MHRS, vatandaşların Sağlık Bakanlığına bağlı birinci, ikinci ve üçüncü basamak hastaneler ve ADSM’lerden (Ağız Diş Sağlığı Merkezi) ALO 182 hattı vasıtasıyla canlı operatörlerden veya web üzerinden istedikleri hastane ve hekimden randevu alabildikleri bir e-sağlık uygulamasıdır. Bu sistem üzerinden günlük 400 bine varan kişi muayene randevusu almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Tıbbi cihazlar geliştirilme aşamasında fayda-risk oranı, hasta, kullanıcı veya üçüncü şahısların güvenliği ve de kullanıcı profili düşünülerek tasarlanır. Hastanın yanında üçüncü şahısların da güvenliği ön planda tutulur. Tasarım aşamasını geçen cihazlar pre-klinik veya klinik ortamda denenebilir.  Bu cihazlar piyasaya sunulmadan önce de asgari güvenlik şartlarını karşıladığını gösteren CE işaretini almalıdır. Bu nedenle tıbbi cihazların yalnıca hasta güvenliğini ön planda tuttuğu ifadesi yanlıştır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Robert Reiser, sağlık kurumlarında hastalara yönelik tıbbi kayıtlar tutulmasının sebeplerine yönelik birtakım açıklamalarda bulunmuştur. Reiser’a göre hasta kayıtları yapılan gözlemleri hatırlamak, bilgilendirmek, öğrencilere yol göstermek, bilgi sahibi olmak, performans izlemi yapmak ve müdahaleleri gerekçelendirmek amaçları doğrultusunda tutulmaktadır

Yanıt Açıklaması: Dünya çapında, sağlık bilişim teknolojilerinde, etkin sağlık hizmet sunumuna büyük katkı sağlayacak olan KSK Sistemi’nin Türkiye de uygulanması, 2015 yılında T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından uygulamaya konan E-Nabız Kişisel Sağlık Sistemi’yle mümkün olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Ambu el yardımı ile sıkıştırılarak içindeki havayı akciğere gönderen yapay solunum cihazıdır. Maske bölümü ağız ve burunu içine alacak şekilde yerleştirilir. Oksijen sistemine bağlanabilir.

Yanıt Açıklaması: Anestezi cihazları şekil, tasarım, kombinasyon olarak farklılık gösterebilir. Fakat markası ve üreticisi hangi firma olursa olsun bütün anestezi cihazlarında bulunması gereken temel bileşenler şunlardır: Temel gaz kaynağı ve yedek gaz kaynaklarına bağlantı Manometre ve basınç düşürücü valfler Akımölçerler (flowmetreler) Buharlaştırıcılar (vaporizatörler) Karbondioksit absorbanı Solunum devreleri Ventilatör Monitör Laringoskopi seti

Yanıt Açıklaması: Tıbbi cihazlar üzerinde uygulanan temel teknik hizmetler bakım, onarım, ölçümleme/ kalibrasyon, söküm/montaj ve yükseltme işlemleridir.

Yanıt Açıklaması: Aspiratör, hastanın herhangi bir yerinde biriken kan ve sıvıların bulunduğu yerden uzaklaştırılması amacıyla kullanılan cihazlardır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Monitör, temel olarak kalp aktivitesini yani kalp ritmini ve ST segmentini takip etmek gerektiğinde kaydetmek amacıyla kullanılan bir cihazdır. Bu cihazların kan basıncını ölçen oksijen saturasyonunu ölçen, vücut sıcaklığını ölçen gelişmiş şekilleri de mevcuttur. Temel olarak kan dolaşımı kontrolü monitör ile yapılır. Hastanın kan dolaşımında sorun olup olmadığını anlamak için hastayı mönitörize etmek şarttır. Kalp aktivitesinin olup olmadığının tespiti ile kalp ritminde değişiklikler olup olmadığının ve fibrilasyon teşhisinde kullanılır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Ameliyathanenin hastane içerisinde cerrahi yoğun bakım ünitesine ve yatan hastaların servisleri ile patoloji ve radyoloji gibi destek servislerine kolay ulaşılabilir bir alanda olması gereklidir. Yapay ışıklandırma yeterli olduğundan günümüzde ameliyathanelerde gün ışığına gereksinim duyulmamaktadır. Yüz ve daha az yataklı hastanelerde pek çok cerrahi müdahale ameliyathanenin aynı alanında gerçekleştirilebilir. Tüm tasarımlarda malzemenin akış yönü temiz merkezi alandan ameliyathane odalarına ve oradan da çevredeki koridorlara doğrudur. Beş yüz ve üzeri yataklı hastanelerde ise 12-13 oda gerekecektir ve çift koridorlu “U” veya “T” şeklindeki tasarımlar bu kapasiteye daha uygun olacaktır.

Yanıt Açıklaması: Defibrilatör elektirik akımı ile kontrollü olarak Kalp üzerine etki ederek elektroşok yapılmasını sağlayan bir cihazdır. Monofazik olanlar tek yönlü akım verirler. Bifazik defibrilatörler yarı yük süresinde aynı yönde, kalan sürede karşı yöne akım verirler. Bifazikler hayat kurtarmada monofaziklerden daha üstün işlev görürler. Hayatı tehdit eden kardiyak ritim bozukluğu, nabızsız ventriküler taşikardi ve ventriküler fibrilasyon tedavisi ile çalışması yeni durmuş kalbin tekrar çalışması için kullanılır. Elektrik enerjisi şok hâlinde verildiği takdirde kalp dışarıdan uyarılmış olur ve kasılır. Bu şekilde uyarılmış kalp durmuşsa yeniden çalışmaya başlar. Multifokal atrial taşikardi, Digital toxitesi ve katekolamin tetiklediği aritmilerde, Defibrilatör defibrilasyon ve kardiyoversiyon yapmak için kullanılır. Elektriksel defibrilasyon belirli düzeyde ventriküler uyarıyı sağlar. Şok sayesinde fibrilasyon hâlindeki ventriküller normale döner. Defibrilatörün gücü monofazik olarak Low-10-20-30-50-100-200-300-360 joule bifazik olarak 0-200 joule arasında ayarlanabilir. Bifazik defibrilatörlerde şoklamaya 120 Joule ile başlanır, sonuç alınamaz ise 200, bir sonraki aşamada ise 270 Joule verilir. Cihazdan cihaza farklılık göstermek ile beraber monofazik cihazlarda 360 Joule baz alınırken bifazik cihazlarda verilmesi gereken Joule genellikle 120-200 Joule civarındadır. Kalp fonksiyonları durduktan sonra ne kadar çabuk defibrilasyon ve kardiyopulmoner resüsitasyon (CPR) işlemleri yapılırsa hayata döndürme oranı o kadar yüksektir. Kaşıkların yerleştirilmesinde anterolateral ve anteroposterior yaklaşımları seçilebilir. Anterolateral yaklaşımda kaşıkların biri (apex) sol 4.-5. interkostal aralığa midaxiller hatta, diğeri (sternum) sağ sternum kenarında 2.-3. interkostal aralığa yerleştirlir. Anteroposterior yaklaşımda ise kaşıklardandan biri sağda sternum üstüne, diğeri sol skapula ve vertabra arasına yerleştirilir. Yüksek enerjili şoklar miyokardiyal nekroza sebep olabilir.

Yanıt Açıklaması: Klinik KDS vasıtasıyla klinisyenler, hasta ve tedavi sunucular, klinik bilgi ve bireye özgü bilgiyle donanarak etkin sağlık hizmet sunumunu geliştirme noktasında daha efektif kararlar alabilmektedir. Klinik KDS’lerin işleyiş prensibi dâhilinde hasta bilgisi klinik bilgi temeliyle eşleştirilmekte ve hastaya özel değerlendirme ve tavsiyeler tedavi esnasında veya uygun zamanda sağlık profesyoneline iletilmektedir. Klinik KDS’lerin operasyonel bileşenlerini ele aldığımızda, birinci bileşen hastaya özgü kılavuzu sisteme sunan bilgi temelidir, ikinci bileşen bilgiyi kişiye özgü veriyle eşleştiren bir programdır ve üçüncü bileşen ise hastaya ilişkin veriyi Klinik KDS uygulamasına girmek üzere (veya doğrudan ETK’den almak üzere), bu noktadan sonra da ilgili veriyi tekrar klinisyene sunmak üzere kullanılan bir iletişim mekanizmasıdır. Bunlara ek olarak Klinik KDS’lerin efektif kullanımına yönelik yasal bariyerler de söz konusudur. Klinik KDS’lere ilişkin herhangi bir detaylı içtihat hukukunun söz konusu olmaması ciddi bir sorun teşkil etmektedir. A, B, C ve D şıklarında bulunan özellikler klinik KDS'ye aittir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Ameliyathanenin havasında normalde bakteri bulunur. Ancak bunun olumsuz sonuçlara neden olması için miktarı ve derişimi önemlidir. Ameliyat odası boşken 30 cfu/ m3 ’ ü, kullanılırken de 180 cfu/m3 ’ ü geçmemek üzere havada bakteri bulunmasına izin verilir. Havadaki bakteri yoğunluğu odada hareket eden insan sayısıyla doğru orantılıdır. Bu nedenle ameliyat sırasında ameliyat odasındaki insan hareketi ve dolayısıyla insan sayısı mümkün olduğunca aza indirilmelidir. Ameliyat odasının açıldığı koridor havasının, komşu odalara oranla daha yüksek basınçta tutulması gerekir. Bu pozitif basınç daha az temiz ortamlardan ameliyat alanına hava akımını önler.

Yanıt Açıklaması: Tıbbi Cihaz Yönetmeliklerine göre piyasaya arz “… yeni veya tamamen yenilenmiş bir tıbbi cihazın imalat süreci tamamlandıktan sonra ilk defa dağıtım ve/veya kullanım amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak piyasada yer alması için yapılan faaliyeti” olarak tanımlanmaktadır. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Ventilatörle hastayı soluturken, solutucunun verdiği havanın en yüksek ve düşük basınç sınırları 10-20 cm H2O, inspirasyon basıncında en fazla 35 cm H2O olmalıdır. Her bir solutma esnasında solutucudan hastaya verilecek tidal volüm genellikle 5-15 cc/kg olarak hesaplanır. Respiratory rate başlangıçta dakikada 10-16 arasında ayarlanır. Hastanın ventilatöre bağlanması ağzı ve burnu birlikte içine alarak kapatan maske yardımı ile yapılabilir.

Yanıt Açıklaması: Doğru Kalite Doğru Miktar Doğru Ürün/Hizmet Doğru Ücret Doğru Zaman ve Yer

Yanıt Açıklaması: Aletlerin fonksiyonları; Kesmek veya insize etmek. Bu amaçla kullanılan enstrümanlara “kesiciler-sharps” denilir. (makaslar, bistüriler, keskiler, osteotomlar.) Çekmek. Ameliyat esnasında elle tutulan veya kendi kendine ayırma-çekme işlemini gerçekleştiren retraktörler/ ekartörler vardır. (kemik ve deriyi çeken kanca şeklindeki retraktörler “huklar”). Yakalamak, tutmak veya sıkıştırmak. Yakalamak, tutma ve sıkıştırma amaçlı birçok klemp çeşitleri vardır. (hemostatlar, pansuman ve doku pensetleri, kemik tutucular, iğne tutucular, portegü, çamaşır klempleri). Genişletmek (dilate) veya probe etmek. Bu aletler bir açıklığı genişletmek ve yabancı objeyi bulmak için kullanılır. (bujiler, spekulumlar). Aspire etmek. Bu enstrümanlar istenilmeyen sıvıyı çıkartmak için kullanılır. (aspiratör uçları).

Yanıt Açıklaması: Ülkemizde tıbbi cihaz alanında yetkili otorite Sağlık Bakanlığıdır. Bakanlık özelinde ise tıbbi cihazlarla ilgili mevzuatı hazırlamak, piyasa gözetimi ve denetimi yapmak, uyarı sistemini kurmak, reklam ve satışını düzenlemek, klinik araştırmalara izin vermek, onaylanmış kuruluşları atamak ve denetlemek, satış sonrası hizmet standartlarını belirlemek Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun (TİTCK) görevidir.

Yanıt Açıklaması: Toplum sağlığı bilişiminde merkezde toplum yer almaktadır, klinik bilişimde odak noktası bireydir, görüntüleme bilişiminde organ ve dokular (örn. Bilgisayarlı tomografi), biyobilişimde ise hücreler, hücreiçi yapılar, proteinler, genler ve moleküller odak noktası olarak yer almaktadır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Hastanın herhangi bir yerinde biriken kan ve sıvıların bulunduğu yerden uzaklaştırılması amacıyla kullanılan cihazlardır. Emme sağlayan bir pompa ve emilen sıvıların toplandığı rezervuardan oluşur. Cerrahi aspiratörlerde emme olayı sırasında aspirasyon sondasının dokuları yapışarak tıkanmasını önlemek amacıyla vakum yerine bir negatif basınç pompası kullanılır. Acil müdahalede öncelik, soluk yolunun açık olmasını ve sürekli açık kalmasını sağlamak olmalıdır. Soluk yoluna acil müdahale sırasında aspiratör hep hazır olmalıdır. Çünkü hasta ağzı tükürük, sekresyon, kan, balgam başta olmak üzere çeşitli sıvılarla dolu olabilir. Bunlar aspiratörle temizlenmelidir.