Türev Araçlar

Yanıt Açıklaması: Opsiyon primini etkileyen birden fazla faktör vardır. Bu faktörler; • opsiyonun alım opsiyonu mu yoksa satım opsiyonu mu olduğu, • kullanım fiyatı ile opsiyona dayanak oluşturan varlığın fiyatı arasındaki fark, • risksiz faiz oranı, • opsiyonun vadesine kalan gün sayısı, • dayanak varlığın veya göstergenin dalgalanması (volatility) olarak özetlenebilir.

Yanıt Açıklaması: Herhangi bir vadeli işlem sözleşmesi hazırlanırken aşağıda ifade edilen temel unsurların tanımlanması zorunludur. Dayanak Varlık: Sözleşmeye konu alım satım aracının türünün tanımlanmasıdır (pamuk, buğday, endeks, döviz gibi). Baz Kalite: Pamuk, buğday ve benzeri farklı kalite ve çeşitleri olan ürünlerde alım satıma konu olan kalite ve özelliklerin tanımlanmasını ifade eder (Örneğin Pamuk Ege standart 1 gibi). Sözleşme Büyüklüğü: Her bir sözleşmedeki alım satıma konu miktarın tanımlanmasıdır (10 ton pamuk veya 10.000 USD gibi). Vade Ayları: Standart olarak ilgili sözleşmede hangi vade aylarının işlemelere konu olduğunun tanımlanmasıdır. Kotasyon Şekli: Piyasada ilgili sözleşmede fiyatlamanın para ve ölçü biriminin tanımlanmasını ifade eder (TL/Kg, TL/USD gibi). İşlem saatleri: İlgili sözleşmede işlemlerin yapılabildiği zamanın başlangıç ve bitiş saatinin tanımlanmasıdır. Başlangıç Teminatı: Her bir sözleşmede işlem yapmak için takas kurumuna yatırılması zorunlu miktar veya oranı ifade eder (Örneğin sözleşme değerinin % 10’u veya sözleşme başına T150 gibi). Sürdürme Seviyesi: Başlangıç teminatının zarar sonucu azalacağı azami seviyeyi ifade eder (Başlangıç teminatının 0,75’i gibi). Günlük Fiyat Hareket Sınırı: Seans boyunca fiyatların bir önceki günün uzlaşma fiyatına göre hareket edebileceği azami alt veya üst sınırın tanımlanmasıdır (+ % 10 gibi). Pozisyon Limiti: Vadeli işlem sözleşmesinde vadeler ve toplam olarak herhangi bir hesap sahibinin alım veya satım yönünde alabileceği azami sözleşme sayısı veya oranının tanımlanmasıdır. Uzlaşma Fiyatı: Her gün sonunda, belirlenen yöntem çerçevesinde hesaplanan teminatların güncelleştirilmesi ve kar/zararların hesaplanmasında kullanılacak fiyattır. Son İşlem Günü: Vade ayı içerisinde işlem yapılabilen son günün tanımlanmasıdır. Bu gün sonunda açık kalan pozisyonlar tanımlanan uzlaşma yöntemine göre kapatılır. Teslimat Şekli: Son işlem gününde açık pozisyon sahibi olan taraarın yükümlülüklerini nasıl yerine getirecekleri teslimat şeklinin tanımlanması ile belirlenir. Teslimat yükümlülüğü fiziki olarak tanımlanabildiği gibi nakdi mutabakat olarak da tanımlanabilir. Teslim Edilebilir Dereceler: Alım satıma konu, özellikle tarımsal ürünlerde, baz kalitenin dışında hangi kalite ve derecelerin teslimata kabul edilebileceğinin tanımlanmasıdır

Yanıt Açıklaması: Firmaların faaliyetlerini sürdürürken maruz kaldıkları risklerin yönetilmesinde türev ürünler büyük kolaylık sağlamaktadır. Türev ürünler, en basit tanımıyla değeri başka bir dayanak varlığın değerine bağlı olan finansal araçlardır. Risk alarak kazanmayı beklediğiniz ek bir getiri, risk primidir. Açığa Satış Sahip olunmayan bir menkul kıymetin satılması işlemidir. Açığa satış işlemi, bir menkul kıymetin fiyatının gelecekte düşeceği yönünde beklenti varsa yapılmaktadır. Pay senetlerinin düşüşe geçeceği beklentisinde olan bir yatırımcının elinde olmayan bir pay senedini satıp vade sonunda satışını gerçekleştirdiği pay senedini satın alarak ilgili kişiye teslim etme işlemi açığa satış işlemidir. Getiri yatırımın performansının ölçülmesinde kullanılan bir faktör olup genelde para bazında (TL vb.) ya da yüzdesel olmak üzere iki şekilde hesaplanmaktadır. Örneğin, pay senetlerinin TL bazında getirisi, pay fiyatındaki değişimden elde edilen TL bazında kâr ile nakit kâr paylarının toplamıdır ve mutlak performansı göstermektedir. Yüzdesel getiri ise yatırım performansını yatırılan TL başına ölçmekte olup yatırımcının yatırımdan kaynaklanan servetindeki yüzdesel artışı göstermektedir. Pay senetlerinde yüzdesel getiri, fiyattaki yüzde değişim ve kâr payı getirisinin toplamıdır. Risk ise beklenen getirinin gerçekleşen getiriden farklı olma olasılığı olarak tanımlanabilir. Sözleşmeye konu olan pamuk, buğday, endeks ve döviz gibi alım satım araçlarının türünün tanımlanmasıdır. Bu kapsamda türev ürünlerinin fiyatını belirleyen ve spot piyasada alınıp satılabilen varlıklara dayanak varlık denir. Teorik olarak üzerinde alım satım işlemlerinin yapılabildiği her nesne bir türev ürüne dayanak olabilmektedir ancak kullanılan varlıklara baktığımızda, bunların dövizler, para (faiz oranları), pay senetleri ve emtialar olmak üzere dört grup altında toplandığı görülmektedir. Bu tanımlamalardan da anlaşıldığı gibi vadeli işlemler piyasasındaki kavramlara ilişkin seçeneklerde yer alan tanımların tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Emtia Vadeli İşlem  Sözleşmelerine  Ege Pamuk Vadeli İşlem Sözleşmeleri ve Anadolu Kırmızı Buğday Vadeli İşlem  Sözleşmeleri gösterilebilir

Yanıt Açıklaması: Vadeli işlemler piyasalarında oldukça farklı türde futures sözleşmeler işlem görmektedir. Bu sözleşmelerin bazıları dayanak varlıkları aynıdır. Kote olan sözleşmelerin bazıları aktif olarak işlem görmemektedir. Yeni sözleşmeler kote oldukça, eski sözleşmeler kotasyondan çıkarılmaktadır. Tarımsal mallara dayalı futures sözleşmeleri Doğal Kaynaklara Dayalı Futures Sözleşmeler Dövize Dayalı Futures Sözleşmeler Hazine Bonosu ve Tahvillere Dayalı Futures Sözleşmeler Pay Senetleri ve Pay Senedi Endekslerine Dayalı Futures Sözleşmeler Muhtelif Mallara Dayalı Futures Sözleşmeler Takas (Swap) Futures Sözleşmeleri

Yanıt Açıklaması: I. Firmaların faaliyetlerini sürdürürken maruz kaldıkları risklerin yönetilmesinde büyük kolaylık sağlamaktadır. II. Son 25 yıl içerisinde finans dünyasında önemli bir konuma gelmişlerdir. III. Türev ürünleri kullanarak, firmalar ya da bireyler üstlenmeyi istemedikleri riskleri, bu riskleri üstlenmek isteyen yatırımcılara transfer edebilirler. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Borsada işlem görür. Standarttır. Farklı teslim tarihleri söz konusudur. Günlük uzlaşma vardır. Teslim yerine, vadeden önce pozisyon kapatılır. Kredi riski yoktur.

Yanıt Açıklaması: Spot Fiyat: Alım satımlarda o an için geçerli piyasa fiyatıdır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Hedge Oranı Riskten korunma oranı, spot piyasada bir birim sahip olunan pozisyon için kaç birimlik vadeli işlem sözleşmesi ile korunma sağlanacağını göstermektedir. Gelecek sözleşmesine dayanak olan varlığın hedge edilen varlıkla aynı olması durumunda, hedge oranı olarak 1’i kullanmak doğaldır. Ancak çok açıktır ki çapraz hedge yapıldığında, hedge oranını 1 olarak kullanmak her zaman uygun olmayabilir.

Yanıt Açıklaması: Açık pozisyon sayısı herhangi bir sözleşmede yapılan işlemler sonucu uzun ve kısa pozisyonların toplamının yarısıdır. İşlem hacminin ve açık pozisyon sayısının 0 olduğunu ve piyasada sadece 2 yatırımcı (yatırımcı A ve yatırımcı B) olduğunu varsayalım: Eğer yatırımcı A, yatırımcı B’ye bir sözleşme satarsa bir işlem gerçekleşir ve işlem hacmi 1 olur. Aynı zamanda yatırımcı A ve yatırımcı B’nin her birinin açılmış bir pozisyonu olduğu için açık pozisyon sayısı da 1 olur. Eğer yatırımcı B, bu açık sözleşmeyi yatırımcı A’ya geri satarsa işlem hacmi 2’ye çıkarken her iki tarafın da açık pozisyonu olmadığından açık pozisyon sayısı 0’a düşer.

Yanıt Açıklaması: Vadeli işlem piyasalarında riskini düşürmek için işlem yapan yatırımcılara riskten korunan yatırımcılar (hedger) denilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Amerikan tipi opsiyonlar sahibine, opsiyondan kaynaklanan hakkın kullanılması bakımından daha fazla esneklik tanımaktadır. Bu avantaj nedeniyle Amerikan tipi opsiyonlar daha yaygın olarak kullanılmaktadır ve opsiyonun bir Avrupa tipi opsiyon olduğu özellikle belirtilmediği durumlarda genel olarak opsiyon denildiğinde Amerikan tipi opsiyonlar anlaşılır.

Yanıt Açıklaması: Tek fiyat kanunu ile yönetilen piyasalar aşağıdaki özelliklere sahiptir: • Yatırımcılar her zaman daha fazla refahı tercih eder. • İki yatırım fırsatı karşısında, yatırımcılar her zaman tüm durumlarda en az diğerleri kadar iyi performans göstereni sadece bir durumda iyi performans gösterene tercih ederler. • Eğer iki yatırım fırsatı eşit sonuçlar doğuruyorsa eşit fiyatlara sahip olmalıdır. • Tüm durumlarda eşit getiri sağlayan bir yatırım risksizdir ve getirisi risksiz faiz oranı kadar olmalıdır. • Etkin piyasalarda, tek fiyat kanunu hiçbir zaman ihlal edilmez. Bazı durumlarda fiyatlar kısa süreli olarak çizginin dışına çıksa da arbitraj mekanizması fiyatları çizgide tutan bir mekanizmadır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Tezgâhüstü piyasalarda aracılar yüz yüze değil, birbirlerine telefon ve İnternet ağları ile bağlanarak işlem yaparlar. İşlemler genellikle iki finansal kurum ya da bir finansal kurum ile kurumsal müşterisi arasında yapılmaktadır. Finansal kurumlar, işlem hacmi yoğun olan enstrümanlarda piyasa yapıcısı olarak faaliyet gösterirler. Bu nedenle finansal kurumlar alış ve satış fiyatlarını belirleme üzerinde etkilidir

Yanıt Açıklaması: Opsiyon primini etkileyen birden fazla faktör vardır. Bu faktörler; • opsiyonun alım opsiyonu mu yoksa satım opsiyonu mu olduğu, • kullanım fiyatı ile opsiyona dayanak oluşturan varlığın fiyatı arasındaki fark, • risksiz faiz oranı, • opsiyonun vadesine kalan gün sayısı, • dayanak varlığın veya göstergenin dalgalanması (volatility) olarak özetlenebilir

Yanıt Açıklaması: Vadeli işlem sözleşmesinde alım satıma konu mal ve finansal aracın niteliği, miktarı, süresi ve teslim yeri standart olarak tanımlanmıştır. Vadeli işlem sözleşmelerinde tek değişken, alım satım sırasında oluşan fiyattır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Forward sözleşme özellikleri: İki taraf arasında yapılır. Sözleşme unsurları standart değildir. Diğer piyasa katılımcıları yapılan forward sözleşmelerden habersizdir. Vade sonunda teslimat ile sonuçlandırılır. Devredilemez. Kredi riski vardır. Kâr veya zarar vade sonunda ortaya çıkar. Forward sözleşmeler devredilemez olduğu için doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Tanımı yapılan açığa satış işlemidir.

Yanıt Açıklaması: Amerikan Tipi Opsiyonların özelliği opsiyonun vade tarihine kadar olan süre içindeki herhangi bir tarihte işleme konulabilmesidir.

Yanıt Açıklaması: Arbitraj, bir malın farklı zamanlarda veya yerlerde, farklı fiyatlardan satılması sonucu risksiz olarak kâr sağlanmasını ifade eder. Bir başka ifade ile arbitraj zaman veya mekân farklılığından yararlanarak risksiz gelir elde edilmesi olayıdır. Doğru cevap E'dir.