Akdeniz Uygarlıkları Sanatı

Yanıt Açıklaması: Demir Çağı ve sanatı farklı bölgelerde kronolojik farklılıklar içerir. Demirin maden olarak kullanımı Anadolu’da M.Ö. 2000’lere, Hindistan’da 1800’lere, Afrika’da 1200’lere uzanır. Kuzey İtalya’da en erken Demir Çağı kültürü Villanova’lardır.

Yanıt Açıklaması: Romanın kamu mimarisinde kullandığı, Hristiyanlığın yayılımıyla birlikte kilise mimarisinde uygulanan yapı tarzına Bazilika adı verilir. Hristiyanlık öncesi yapılarda dini niteliği olmayan bir toplanma yeri özelliği gösterirken Erken Hristiyan ve Ortaçağ mimarilerinde, yan geçitleri bulunan (yan nef), galerili veya galerisiz kilise anlamında kullanılmıştır. Bazilikal planda ölçü birimi genellikle transept karesidir. Pek çok roman kilisesi bu ilke üzerine kurulmuştur. Transept karesinin ölçülerine -bazen küçük sapmalarla- koronun, transept kollarının, naos (orta nefin), kemer gözlerinin ölçülerinde rastlanır. Bazilikal plan tipi Gotik Sanat döneminde doruk noktasına ulaşmıştır.

Yanıt Açıklaması: Yunan alfabesi Fenike alfabesinden türemiştir.

Yanıt Açıklaması: Bizde Akdeniz dendi mi akla asıl adı Cevat Şakir Kabaağaçlı olan Halikarnas Balıkçısı (1886-1973) gelir. Gençliğinde Robert Kolej ve Oxford Üniversitesi gibi seçkin kurumlarda eğitim almasına karşın kendisine aktarılan Batı kültürünün imbiğinden geçirilmiş bilgileri olduğu gibi benimsemeyip dışarıdan birisi gibi sorgulamış, bu tutumu nedeniyle zamanla bir bilim insanı olmak yerine daha çok kendi kendini yetiştiren bir aydın kimliği kazanmıştır. Balıkçı, düşünce suçundan çarptırıldığı kalebentlik cezası ile kendisine dayatılan aykırı bir yaşam biçimini benimseyerek Bodrum’a yerleşmiş ve yaklaşık çeyrek yüzyıl orada yaşamıştır. Dünyaya bakışı orada biçimlenmiş, birbirini izleyen yapıtlarını Bodrum ve çevresinin izlerini taşıdıkları, renklerini yansıttıkları ölçüde önemsemiştir. Roman, öykü, inceleme ve deneme türlerinde, yöredeki yaşamı konu alan sayısız yapıt vermiştir. Balıkçı, roman ve öyküleriyle Türk yazınına Akdeniz’i getirip yerleştiren kişidir. Böylece bir ilki gerçekleştirmiştir. Balıkçı’nın yapıtlarında Akdeniz, olayların geçtiği yer olmakla kalmamış, giderek ete kemiğe bürünüp o yapıtların başkişisine dönüşmüştür. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Kalkolitik Dönem M.Ö 5500-3000 yılları arasında bir çağ olup, nüfusun çoğaldığı ve bakır’ın kullanılmaya başlandığı yıllardır.

Yanıt Açıklaması: Başlı başına bir sanat ekolü olarak görülebilecek olan Franko-Kantabrik sanatta gerçekçilik en temel özellik olarak göze çarpmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı İmparatorluğunun Barbaros’un öncülüğünde, Kuzey Afrika korsanlarıyla dayanışma içinde Sicilya-Malta-Tunus çizgisinden batıya sızarak dengeleri altüst etmesinden, Braudel’in deyişiyle nerdeyse bütün Akdeniz’e egemen olmasından kaynaklanmıştır. Gerçekten de Sicilya-Malta-Tunus çizgisi bir anlamda Doğu Akdeniz’in büyük Akdeniz’e açılan kapısıdır. Aslında yüzeysel anlamda dar olan bu alana sırf jeostratejik öneminden ötürü zaman zaman Orta Akdeniz denmesi bu yüzdendir. İspanya açısından, bardağı taşıran son damla, 1560’larda bu dar alanın egemenliğinin gücünün doruğundaki Osmanlı İmparatorluğu’na geçmesiydi. Ancak, bilindiği gibi, bu alanda Osmanlı egemenliği bir kural olmaktan çok bir istisnaydı. Bu bakımdan, Tunus, Malta, Sicilya çizgisini Doğu Akdeniz’in yapısal batı sınırı diye almak yanlış olmaz. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Helenistik kültür, Helen kültürü ile karıştırılmamalıdır. Helen kültürü daha genel olarak Antik Yunan kültürü anlamında kullanılır; ancak Helenistik kültür, Helenistik Krallıklar döneminde, yani M.Ö. 323’de İskender’in ölümünden M.Ö. 1. yüzyılın sonlarında Roma İmparatorluğu’nun kurulmasına kadar süren dönemde baskın kültürdür.

Yanıt Açıklaması: M.Ö. 9. yüzyılın sonundan başlayarak Fenikeliler, Akdeniz’de daha sistemli kolonizasyon hareketlerine girişirler ve kendilerine bağlı kentler kurarlar.

Yanıt Açıklaması: Doğu Akdeniz’in neresinden bakılırsa bakılsın, burada en önemli ticari ve kültürel merkez Mısır’ın Akdeniz’e açılan kapısı konumundaki İskenderiye idi. Üstelik İskenderiye örnek bir ticaret limanı olarak örgütlenmişti.

Yanıt Açıklaması: Roma İmparatorluğu’nun Akdeniz’de egemen bir güç olarak ortaya çıkışını belirleyen onun kendi anayurdu sayılabilecek Batı Akdeniz’de güneyden gelen Kartaca tehdidini Pön Savaşları sonucunda tümüyle savuşturmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Ne zaman Akdeniz dünyasının iki yarısından söz edilecek olsa, bu iki yarının simetrik olduğu gibi yanlış bir varsayım yapılır. Bu varsayımın neden yanlış olduğunu anlamak için çok gerilere, Antik Çağ’a uzanmak gerekir. Akdeniz dünyasını gerçek anlamda bir dünya yapan Roma İmparatorluğu olmuştur. Roma egemenliği Akdeniz’e gözle görülür bir bütünlük vermiştir. Bunun göstergesi Roma mimarisinin bugün de Akdeniz’in hemen her bölgesinde gözle görülür suyolları, sarnıçlar, hamamlar, köprü ve yollar, tiyatrolar, stadyumlar gibi önemli izleridir.

Yanıt Açıklaması: Bugünkü bilgilerimizin ışığında, Anadolu Paleolitik sanatı hakkında doyurucu verilere sahip değiliz. Bunun bazı nedenleri vardır. Her şeyden önce en temel neden, Anadolu’da Paleolitik Çağ’a ait yüzey araştırmaları ve kazıların son derece az oluşudur. Bunun da nedeni, Türkiye’de Paleolitik Çağ alanında uzmanlaşmış olanların sınırlı sayıda oluşudur. Özellikle alt ve orta Paleolitik sitlerin hemen hemen bütün Anadolu sathına yayılmış oldukları bilinmektedir. Oysa Üst Paleolitik, bölgesel olarak kültürel farklılaşmaların yoğunlaştığı bir çağdır. Batı Avrupa’da Üst Paleolitik’in ilk kültürü olan orinyasiyen, Anadolu’da farklı bir özellik sergilemektedir. Üst Paleolitik’in Orinyasiyen’i izleyen Solütreyen ve sanatın zirve yaptığı Magdaleniyen kültürleri ise Anadolu coğrafyasında yaşanmamış, bu nedenle Epipaleolitik Çağ’a erken bir tarihte girilmiştir. Durum böyle olunca, Anadolu’da Franko-Kantabrik sanatın izlerini bulmak olanaklı görünmemektedir.

Yanıt Açıklaması: Yunan alfabesi Fenike alfabesinden türemiştir. Her sese bir harf veren Fenike alfabesi modern alfabelerin temelinde yatar.

Yanıt Açıklaması: Paleolitik sanatçılar, hayvan figürlerini büyük bir ustalık ve değişik tekniklerle işlemişlerdir. Bu tasvirleri, taşınabilir nesneler üzerine işledikleri gibi mağaraların duvarları, döşemeleri ve tavanlarına, açık havadaki kayalar üzerine de çizmiş, kazımış ve oymuşlardır. En sık olarak memeli hayvanların, bunlardan da genellikle iri av hayvanlarının tasvir edilmiş oldukları görülmektedir. Bunun nedeni, bu gruptaki hayvanların paleolitik insanın beslenmesinde oynadığı önemli roldür. Dolayısıyla paleolitik sanatçının konu seçişi rastgele olmayıp, temel faktöre bağlı bir dizi ikincil faktöre dayanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Roma İmparatorluğu bütün Akdeniz dünyasını siyasal olarak tek çatı altında birleştirmiştir.  Roma İmparatorluğu’nun bütün Akdeniz’e egemen olmasından sonra, bu bağdaşık ortam bir imparatorluk üslubuna dönüşerek Akdeniz’de iyice köklenir.

Yanıt Açıklaması: Bu çağlarda Anadolu’daki uygarlıklar, batıda Yunan kolonileriyle iç içe Lydia(Lidya), Karia (Karya) ve Lykia (Likya) uygarlıkları, Orta Anadolu’da Phrygler (Frigler), Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da. Hitit ve Doğu’nun etkisini devam ettiren Geç Hitit Devletleri ve Urartulardır. Fenike uygarlığının beşiği Kuzey Filistin’den Güney Suriye’ye kadar uzanan Doğuda Lübnan dağlarıyla sınırlı Akdeniz kıyı şerididir.

Yanıt Açıklaması: Uygarlık tarihi, insan soyunun yaklaşık 2,5 milyon yıl önce, dünya ikliminin günümüzdekinden tamamen farklı olduğu bir dönemde, ilk yontma taş aletini üretmesiyle başlamıştır. Bu olgu, buzul takkesinin tamamen dışında kalmış olan Doğu Afrika’da gerçekleşmiştir. Uygarlık tarihi sürecini başlatan ilk insanlar, Homo Hablisler’dir. Afrika Kıtasının dışındaki diğer kıtalarda henüz nsan yaşamı yoktur.

Yanıt Açıklaması: Sanatta Protogeometrik Dönem olarak bilinen M.Ö. 1000-900 yıllardaki değişimlere en güzel örnekleri Euboia (Eğriboz) adasında Lefkandi yerleşimi sunar. Taş temel üzerine yapılmış yarım yuvarlak duvarla biten yapı örneği ve içinde yer alan kremasyon (yakma) yöntemi ile gömülmüş savaşçı ve eşinin mezarı, dört atın kemikleri, mezar buluntularının zenginliği ve çeşitliliği açısından üst düzey bir yaşamın örneklerini sunar. Bu bölgenin Doğu Akdeniz’le ticari ilişkisinin olduğunun kanıtı mezar buluntuları arasında çıkan Fenike kökenli bir mühür, sırlı seramik bir vazo ve altın küpedir.

Yanıt Açıklaması: Soruda da belirtildiği üzere, tarihe yöne vermiş medeniyetlerin çoğu, bulundukları coğrafyanın getirdiği avantajları değerlendiren medeniyetler olmuştur. Bu bakımdan, nasıl antik Yunan tarihçisi Herodot bir zamanlar Mısır’ı, Nil’in insanlığa bir armağanı olarak nitelemişse, Antik Çağ dünyası da Ege Denizi’nin bir bağışıdır. Ege Denizi sırf bu özelliği yüzünden Doğu Akdeniz’de ayrıcalıklı bir yer sahibi olagelmiştir.