Akdeniz Uygarlıkları Sanatı

Yanıt Açıklaması: Düşünce suçundan çarptırıldığı kalebentlik cezası ile kendisine dayatılan aykırı bir yaşam biçimini benimseyerek Bodrum’a yerleşen; yaklaşık çeyrek yüzyıl orada yaşayan ve Halikarnas Balıkçısı olarak tanınan edebiyatçımız Cevat Şakir Kabaağaçlı’dır.

Yanıt Açıklaması: Geometrik sanatta ilkleri oluşturan grup Protogeometrik (Geometrik Dönem öncesi) üslûp olarak adlandırılan bir dönemdir. Bu dönem seramik tipolojisi ile tarihlenir. Sanatçılar bu evrede çömlekçi çarkını yoğun kullanmaktadır. Kap formları uzamış, daha iyi hazırlanmış kap yüzeyinin kaliteli olmasını sağlamıştır. Ayrıca süslemede görülen iç içe geçmiş daireler tipik bezeme öğesi olarak pergelle yapılmıştır. Bu üslûbun geliştiği ve figürlerin vazo resimlerinde kullanıldığı dönem daha sonraki Geometrik Dönem olacaktır. Protogeometrik çağda nadir örneklerde figür uygulaması görülür.

Yanıt Açıklaması: Lidyalıların efsanevi zenginliğinin temeli Paktolus ırmağından çıkan altına ek olarak ele geçirdikleri verimli ve ticaret yolları üzerindeki topraklardır. Yunanlı yazarlara göre madeni sikkeleri ilk icat edenler Lidyalılardır. Lidyalıların en güçlü olduğu dönem, M.Ö. 7. yüzyılın ilk yarısında Kral Gyges’le başlar ve Pers Kralı Kyros’un M.Ö. 546’da Lydia Kralı Kroisos’u yenerek Ege kıyılarına ulaşmasıyla son bulur. Lidyalılar bu dönem içinde batıda İyon Kent Devletlerinden (Milet, Colophon, Smyrna, Priene, Clazomenae) doğuda Kızılırmak’a kadar bütün toprakları kendilerine bağlarlar. Bunun sonucu olarak M.Ö. 7 ve 6. yüzyıl Lidya uygarlığı, yerel kültürün Helen etkisiyle yoğrulması sonucu ortaya çıkar.

Yanıt Açıklaması: Likyalıların en önemli kenti Xanthos’tur (Ksantos). Herodot, Likya ve Kilikya’lıların Kroisos tarafından ele geçirilmeyen Anadolu halkları olduğunu söyler. Ancak M.Ö. 540 civarında Persler kendilerine karşı koydukları için Ksantos halkını katlederler ve Likya’yı ele geçirirler. Gordion, Friglerin başkentidir. Sardes, Lidyalıların başkentidir. Dorlion, günümüz Eskişehir kentinde yer alan bir antik dönem şehridir. Hierapolis ise Denizli ilinin kuzeybatısında, Pamukkale beldesinde bulunan bir şehirdir.

Yanıt Açıklaması: Kadın heykelcik ve alçak kabartmaları, bir dizi ortak nitelik gösterirler. Heykelciklerde başlar öne doğru eğilmiş olarak tasvir edilmiştir. Böyle bir sunumla sanatçı, belki de kadının gebe karnına kıvançla baktığını vurgulamak istemiştir. Hem heykelciklerde hem de alçak kabartmalarda kadının göğüs bölgesi ölçü dışı, göğüsler son derece iri, geniş ve silindirik olup yağlı bir görünümde olan karnın üzerine sarkar, bel ve baldırlar kalındır. Karın ve kalçalar çok fırlaktır. Eller, genellikle göğüs üstünde kavuşmuş olup, göğüsleri tutuyor izlenimini vermektedir (Resim 2. 2, 2. 4, 2.20). Bunlara steatopijik (kalçası yağlı) ve steatometrik (karnı yağlı) kadın figürinleri de denilmektedir. Karın, kalça ve baldırların abartılı bir biçimde öne çıkarılmasına karşın sanatçılar, ideal bir formun ya da ideal bir işlevin altını çizmek amacıyla bu yontuların bazı kısımlarına önem vermemişlerdir. Bu nedenle de yüz hatları, ayak, bacak el, kol gibi beden öğeleri son derece siliktir, hatta bazen hiç işlenmemiştir. Tasvir edilen figürinlerin hemen hemen tümü hamile kadınları temsil etmektedir. Dolayısıyla bu yontuların yapılışında, üremeye ilişkin bir bereket kültü söz konusudur. Doğurgan olan kadını daha doğurgan hale getirme isteği, bu kültün ortaya çıkmasında ana etkendir. Paleolitik insan, kadının doğurganlığının nedenini bilmediğinden, doğuran kadında mucizevî bir kudretin var olduğuna inanmaya başlamış ve onu tasvir yoluyla kutsallaştırmıştır. Esasen bu venüsler, Paleolitik Çağ sonrasındaki daha ilerlemiş uygarlıklarda tekrar ortaya çıkan ana tanrıça ve Yakın Doğu’daki Greko-Romen dünyasının magna mater kültünün kökenini oluştururlar.

Yanıt Açıklaması: Paleolitik plastik sanatının en ilginç örneklerinden birini oluşturan, Tuc d'Audoubert mağarasının dip kısımlarındaki taban killeri içine şekillendirilmiş yüksek kabartmada bizon tasvir edilmiştir. Bizonlar tasvir yoğunluğu açısından atlardan sonra ikinci sırada yer almaktadırlar. Doğru cevap B seçeneğinde verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Paleolitik sanatta, bir örnek hariç dağ, ova, yağmur ve güneş gibi doğa öğeleri de yer almaz. Bunun nedeni insanların henüz tarım yapmamalarıydı. Dolayısıyla bu tür öğeler, besin ekonomisi açısından, onların ilgi alanının dışında kalmaktaydı. İnsanoğlu ancak toprağa yerleşip, tarım yapmaya başladıktan sonra yağmur duası gibi sahneleri, ya da güneş gibi öğeleri resmetmeye başlamıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Girit’te Karphi, Lasithi Plato’sundan 300 metre yükseklikte konumu ile bu dönemin istilalarına karşı insanların oluşturduğu doğal korunmalı ve geçici olarak kullanılmış bir kenttir.

Yanıt Açıklaması: Akdeniz dünyası, on altıncı yüzyılda Kıbrıs’ın şekeri, Sicilya’nın buğdayı gibi tüketim açıklarını kapatmayı görev edinmişti.

Yanıt Açıklaması: Akdeniz dünyasında rastlanılan bütün imparatorlukların kökeni Roma İmparatorluğu’na dayanır. Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonraki yüzyıllarda Roma İmparatorluğu toplumsal belleklerdeki yerini hep korumuştur.

Yanıt Açıklaması: İskenderiye’nin bir sonraki çıkışı da çok sonraları, on dokuzuncu yüzyılda, özellikle Rusya’nın güney politikası sonucu Osmanlı İmparatorluğunun İstanbul odaklı merkezi gücünün gerilemesine karşı Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın Mısır’daki başkaldırışıyla gerçekleşecektir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: M.Ö. 80-600 yılları arasında yer alan, Yunan sanatında Doğu Akdeniz sanatsal üslupların hakim olduğu döneme Oryantalizan dönem adı verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Uygarlık tarihi, insan soyunun yaklaşık 2,5 milyon yıl önce, dünya ikliminin günümüzdekinden tamamen farklı olduğu bir dönemde, ilk yontma taş aletini üretmesiyle başlamıştır. Bu olgu, buzul takkesinin tamamen dışında kalmış olan Doğu Afrika’da gerçekleşmiştir. Uygarlık tarihi sürecini başlatan ilk insanlar, Homo Hablisler’dir.

Yanıt Açıklaması: Memeliler içinde oldukça ender olarak işlenen hayvanlar; tavşan, kurt, sırtlan, kutup porsuğu, karaca, sığın, step eşeği, kadana ve tavşandır.

Yanıt Açıklaması: İtalya’nın Demir Çağı kültürü olarak ilkleri oluşturan Villanova Kültürü M.Ö. 1100-700’lerde Kuzey İtalya’da Bologna bölgesinde görülür.

Yanıt Açıklaması: Büyük İskenderin doğuyla batıyı birleştirip harmanlayacak tek bir imparatorluk kurma ve yaşatma gibi bir düşüncesi vardı. Antik Yunan dünyasına son biçimini veren Büyük İskender, bir anlamda Doğu Akdeniz’de, daha sonra ise Roma’ya örnek olabilecek bir siyasal tasarımın nereye kadar gidebileceğinin de ipuçlarını vermiştir. Büyük İskender’in eski uygarlıkların beşiğinde kalıcı kılmayı başaramadığı tasarımı, Roma daha sonra Batı Akdeniz’in görece el değmemiş alanında gerçekleştirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Taşınabilir sanat eserlerini yaparken de çeşitli taşları, hayvan kemik ve dişlerini, geyik ve rengeyiği boynuzlarını kullanmıştır. Sanat yolunda kullanılmış olan başlıca taşlar; kalker, kalsit, şist, arduaz, bazalt, steatit, serpantin, sünger taşı ve çeşitli boydaki çakıllardır. Dişlerden en çok mamut ve ayıdişleri, az miktarda da at dişi kullanılmıştır. Bazen yukarda sıralanan materyalden farklı malzemenin kullanıldığı da görülmektedir. O¨rneğin eski C¸ekoslovakya’da Moravya bölgesinde bulunan bir kadın heykelciği, kemik tozu ile karıştırılmış kilden yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Batı Anadolu’nun Genç Tunç Çağı toplumu ve ekonomik düzeyleri hakkında bilgi veren Miken seramikleri Çatalhöyük bölgesinde bulunmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kartaca’nın Roma’ya yönelttiği tehdit güneyden kuzeye yönelik bir tehditti. Akdeniz tarihinde Roma İmparatorluğu’nun Kartaca’yı yenilgiye uğratmasıyla birlikte kuzey-güney doğrultusunda bir kırılmanın önü uzun süre için alınmış oldu.

Yanıt Açıklaması: Korinthos kenti seramik sanatı ile Akdeniz bölgesinde ünlemiştir.