Mitoloji ve Din

Yanıt Açıklaması: A, B, D ve E seçeneklerinde yer alan mitolojiler Hatti yani Anadolu halkından Hititlere geçen mitolojilerdir ancak C seçeneğinde yer alan Gordion Düğümü Hititlerden sonra Anadolu'da hüküm sürecek olan Friglere ait bir mitolojidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Enki ve Ninhursag, tarımla ilgili, suyun bolluğuyla ortaya çıkan ürünlerin ve ardından Ninhursag’ın öfkesi ve Enki’ye bedduasını anlatır. Gudea’nın Rüyası, Agade’nin Lanetlenmesi ağıtlarında geçer. Agade’nin Lanetlenmesi, Gutiler tarafından yıkılan Agade kendine karşı Sümerli bir şairin duyduğu sevinci anlatır. Etena ile Kartal, Tufan’dan sonra bir kralın çobanlığından yoksun halkın içinde bulunduğu durumu açıklar.

Yanıt Açıklaması: Grekçe myth “masal, öykü, hikâye, efsane” ve logos “söz” kelimelerinin birleştirilmesinden türetilmiş mitoloji, insan düşgücünün bir ürünüdür. Mitler bir ülkeden diğer bir ülkeye yayılmış ya da diğer halkların benzer olaylarla karşılaşması üzerine, düşgüçlerinin öteki uluslardan bağımsız olarak işlemesinin bir ürünü olarak doğmuş olmalıdır. Bundan dolayı olmalıdır ki, tarihçi Herodot miti, “tarihi değeri olmayan, uydurma güvenilmez masallar” olarak değerlendirir.

Yanıt Açıklaması: Sümer/Babil Tufan Miti: Mezopotamya’da Tufan olayı Sümerler tarafından yazılmış daha sonra ise Eski Babil’de ve Yeni Asur Devrinde tekrar ele alındığı görülmüştür. Tufan olayı Yeni Asur Devri’nde yazılmış olan Gılgamış destanının 11.tabletinde geçer. Tufan olayının nerede gerçekleştiği konusunda farklı görüşler ortaya atılmıştır. Prof. Dr. Mehmet ÖZDOĞAN Atlas Dergisinin Nisan 2006 sayısında, Fırat ırmağının dar bir boğazdan geçtiği ve günümüzde Karakaya barajı olan yerde meydana gelen bir deprem sonucu kayaların ırmağın önünü keserek doğal bir baraj gölü haline gelip sonra yıkılmasıyla buradan itibaren Basra körfezine kadar suların ırmak kenarındaki tüm yerleşim yerlerinin çamur altında bıraktığını ve Fırat nehri üzerindeki bazı höyüklerde yapılan kazılarda büyük taşların bulunduğundan hareketle Tufan olayının burada gerçekleşmiş olduğunu belirtmiştir.

Yanıt Açıklaması: Ağaç kültü, ağaçların taşıdığı ruha karşı hürmet ve ağacın yararlılıklarına karşı duyulan saygı anlayışıdır. Türk yaradılış kozmogonisi içinde ilk insanın dokuz budaklı dalın altında yaratıldığına inanılmıştır. Ağacın yüksekliği ona ulviyet kazandırmış, gökyüzündeki cennete kadar uzandığı kabul edilmiştir. “Kozmik ağaç” veya “Hayat ağacı” olarak ifade edilen ağaç, dünyanın tam ortasından yükselerek kökleri yer altına kadar iner ve dalları da dünya dağının zirvesine kadar yükselirdi. Böylece bu kutsal ağaç, dünyanın her üç katı -gök, yer ve yer altı- arasında irtibat unsuru olmuştur. Hayat ağacının yedi dalı olduğu, bu dalların her birinin göğün katlarına tekabül ettiği ifade edilmektedir. Aynı ağacın yapraklarında insanların kaderi yazılı olduğu ve her bir yaprak düştüğü anda insan hayatı son bulmuş oluyordu. Hayat ağacı, canlıların hayat kaynağı olan öz suyunu bünyesinde barındırdığı kabul edilir. Hayat ağacının tepesinde çift başlı kartal tünemektedir. Ders kitabının ikinci sayfasında yer alan görselde de ağacın tepesinde bir kartal sembolü vardır.  Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: Bir Anadolu geleneği olan yardımlaşma ve hediyeşleme kültürünün Hitit dünyasında da yaygın olduğunu ‘Güneş Tanrısı, İnek ve Balıkçı’ masalı çok güzel bir şekilde özetlemektedir. Doğru seçenek E’dir.

Yanıt Açıklaması: ‘Tanrı Telipinu’nun Kayboluşu’ mitidir.

Yanıt Açıklaması: Kumarbi (Gökteki Krallık) Efsanesi Bu efsanelerin ilki olan Kumarbi (Gökteki Krallık) Efsanesi Alalu, Anu ve Kumarbi gibi tanrıların üzerine kurgulanmıştır. Anu Gökyüzü Tanrısı’dır. Alalu da onun daha önceki atasıdır. Ayrıca metin kadim tanrılar Nara, Napşara, Minki ve Ammunki’den de söz etmektedir. Efsanelerde Mezopotamya ağırlıklı tanrıların isimlerinin geçmesi bu mitlerin Babil kökenli olma ihtimalini akla getirmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Aynı zamanda Teşup, mitolojide Kuzey Mezopotamya’da bulunan Kummiia Nehrinin Kralı, Gökyüzünün Kralı ve Hatti Ülkelerinin Beyi olarak da anılmaktadır. Tanrıların en büyüğü olan bu tanrı­nın eşi Hepat’tır. Onun oğlu Şarruma ve Nerik şehri­nin Fırtına Tanrısı’dır. İki dağ tanrısı üzerinde sakallı bir kişi tarafından temsil edilen Fırtına Tanrısı elinde bir asa tutar. Aynı zamanda bu tanrı hem savaşı ve hem de zaferi simgeler. Onun kutsal boğalarından bi­rinin adı Şeri ve diğeri Hurri (ya da Tella)’dir.

Yanıt Açıklaması: Kammak fiili, Şaman ayini düzenlemek anlamına gelir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Logos, gerçeği nedenlere dayalı olarak açıklamak, sözü, insan düşüncesinin ürünü olan kavramlar halinde ifade edilmesi demektir.

Yanıt Açıklaması: Babilonya ağıt değil mittir, MÖ II. binyıl boyunca Akadça yazılmış tabletlerde Babil mitleri diye bilinen destanlar yer almıştır. Bu destanların çoğunluğu Yeni Asur ve Yeni Babil devri arşivlerinden korunmuş olarak ele geçmiştir. Ur-Nammu Ağıtı ve Agade’nin Lanetlenmesi ise Sumer ağıtıdır.

Yanıt Açıklaması: Hannahanna, Eski Hitit Dönemine tarihlendirilen Kaybolan Tanrı Efsanelerinde, kaybolan tanrıların aranmasını isteyen ve Tüm Tanrıların Annesi ya da Büyükanne unvanına sahip tanrıçadır. Bu tanrıça Gulşa, MAH ve NIN.TU ile de eşitlenmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: Babilonya güneş tanrısı olup, çoğunlukla UTU logogamıyla yazılmaktadır.Sargon öncesi Akadca isimlerde geçmektedir.Şamaş, daha sonra Kenanlılar ve Araplar tarafından tanrıça olarak kabul edilmiştir. Ancak, Sumer güneş tanrısı UTU’nun etkisiyle erkek bir tanrıya dönüşmüştür.Akadlı Şamaş, adalet tanrısı olarak önem kazanmıştır, göğün ve evrenin beyidir. Kült merkezi Sippar’dadır. Burası M.Ö. II. ve I. binyılda önemli bir şehirdir. Akad güneş tanrısı Şamaş ile Sumerce UTU’nun eşimsenmesi oldukça eskidir. Samice Şamaş bir tanrıçadır. Eski Sami şahıs adlarında kadın özelliği az geçer.

Yanıt Açıklaması: Mitoloji, mitler bilimi ve mitlerin sistemli bir şekilde toplanması demektir. Doğru Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Geçmişi Hunlar zamanına kadar geri götürülmektedir. Coğrafya olarak da Kuzey ve Orta Asya kavimlerinde izlerine rastlanmıştır. Öz itibariyle atalara saygının yerine getirilmesine dayanır ve yılda en az bir kere tören düzenlenerek ataların ruhları için kurban kesildiği kabul edilir. Eski devirlerden başlayarak günümüze kadar intikal eden atalar kültü, büyük oranda ataerkil aile yapısıyla etkisini sürdürmüştür. Hatta atalar kültünün en önemli ayrıntısı olarak ölüler eşyalarıyla birlikte defnedilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Kut/Kud kökünden türemiş olup “temizlik” anlamına geldiği kabul edilir. Farsça Hüda kelimesinin dönüşmüş biçimi olduğu öne sürülse de aslı Türkçe “kut” (kutsallık, kutluluk) kökünden türemiştir. Eski Türk idari sisteminde “kut” siyasi güç, iktidar, bereket, hayır demektir. Bu güç hanedan üyelerine de Tanrı tarafından bahşedilmiştir. Babadan oğula kan yoluyla geçer. Bu kanın kutsallığı Orta Asya Türk Devletlerinden Osmanlı Devletine kadar devlet geleneğinin hepsinde mevcuttur.

Yanıt Açıklaması: MÖ II. binyıl boyunca Akadça yazılmış tabletlerde Babil mitleri diye bilinen destanlar yer almıştır. Bu destanların çoğunluğu Yeni Asur ve Yeni Babil devri arşivlerinden korunmuş olarak ele geçmiştir. Ninive, Uruk ve Babil gibi kentlerde ele geçen tabletlerin giriş bölümlerinde eski materyalin bir kopyası olarak bulunur. Mısır’daki Amarna ve Türkiye’de Boğazköy ve Sultantepe gibi merkezlerden MÖ II.binyıl ortalarına ait kaynaklarda Babil mitlerinin versiyonları ortaya çıkmıştır. Babilliler Sumer dini ve kültürünü benimsemişlerdir. Eski Babil Devri katipleri Sumer mitolojik belgelerini kendi dillerine tercüme etmişlerdir. Ayrıca Suriye ve Batı Sami geleneği de benimsenmiştir. Asur ve Babil mitlerinin hemen hemen aynı oldukları bilinmektedir.

Yanıt Açıklaması: Ağaç motifi olan kayın, Altaylarda Kam ayinlerinde, doğum, düğün ve bayramlarda önemli unsur olmuştur. Ataların hayatları bu ağaca bağlanırdı. Altay kamlarının inancına göre, insanlar yaratıldıkları zaman ilk kayın ağacından Umay Ana ile yere inmiştir. Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: Hittitlerin yerel kült merkezlerinde çeşitli ayinler düzenledikleri pek çok tanrı ve tanrıçaları vardı. Panteonda tam bin tanrının olduğu bizzat Hititler tarafından çeşitli vesilelerle belirtilmiştir. Bu tanrılardan biri de Alalu'dur. Eski zamanlardan beri gökyüzünde kral olan bu tanrı, Mezopotamya kökenlidir ve gökyüzünde dokuz yıl boyunca kral olarak kalmıştır.