Mitoloji ve Din

Yanıt Açıklaması: İlluyanka Efsanesi ; Anadolu’da ilkbaharın/Purulli müjdeleyicisi kapsamında tapınaklarda bir Hitit edebi metni olarak Geç Hitit Dönemi’ne kadar okunduğu bilinen Hatti (Anadolu) kökenli mitlerin en önemlilerinden biri yılan/ejderha İlluyanka efsanesidir. Telipinu’nun Kayboluşu ; Anadolu kökenli ve yine baharı/nevruzu müjdeleyen bir başka Hitit efsanesi de ‘Tanrı Telipinu’nun Kayboluşu’ mitidir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Mitlerin seçeneklerde sıralanmış işlevleri arasında insanların hoşça vakit geçirmelerini sağlamak gibi bir işlevi yoktur. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: An, Mezopotamya panteonunun baş tanrısı olup, göğün kişileştirilmiş halidir, kutsal rakamı 60’tır. Bütün Mezopotamya tanrılarının en yüksek rakamıdır.

Yanıt Açıklaması: Din, İnsanlara bir hayat tarzı sunan, onları belli bir dünya görüşü içinde toplayan, yaratıcıya isteyerek bağlanma, birtakım şeyleri duyma, onlara inanma ve onlara uygun iradi faaliyette bulunma olgusudur.

Yanıt Açıklaması: Hitit Mitolojisinde İnara Fırtına Tanrısı’nın kızı ve vahşi hayvanların tanrıçasıdır. Hatti kökenli bir tanrıça olup, Eski Hitit mitlerinde görülür. Hititçe innaru- kelimesi ile sıkı bir ilişkisi olan bu tanrıça, LAMA ile eşitlenmiştir.

Yanıt Açıklaması: İngiliz filozofu Bertrand Russell bir tarihte ce- zaevine gönderilir. Hatıralarında anlattığına göre, başgardiyan Russell’ın kimlik bilgilerini tespit etmek için, ‘hangi dindensiniz?’ diye sorar. Filozof Russell, ‘ben agnostikim’ deyince, agnostisizmin ne anlama geldiğini bilmeyen gardiyan şu karşılığı verir: ‘pekala, nasıl olsa bütün dinler aynı kapıya çıkar’. Doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: Masalların muhtevasında zaman ve mekan kavramına pek dikkat edilmemiştir. Zaman sınırlaması olmaksızın herhangi bir tarihte vuku bulması veya mekanın sınırları çok önem arz etmemektedir. Öyle ki masallarda masalın meydana geldiği zaman ve mekan çok önemsenmemiştir.

Yanıt Açıklaması: Menkıbe ve masallarda rastlanan bir ayrıntı ağacın şeyhe kucak açması ve şeyhin onun içine gizlenmesidir. Örnek olarak Hacı Bektaş menkıbesinde böyle bir ayrıntı geçmektedir. Hacı Bektaş Hırka Dağı’na çıkarak bir ağacın altına gizlenmiş ve ağaç onun için bir çadır haline almış ve onu uzun müddet insanlara karşı korumuştur. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Alalu, gökyüzü tanrısı olup dokuz yıl kral olarak görev almıştır. Aştapi, savaş tanrısıdır ve Teşup ise mitolojide kaybolan fırtına tanrısıdır. Doğru seçenek E’dir.

Yanıt Açıklaması: Rudolf Otto dini ‘korkutucu, büyüleyici sır’ olarak tarif etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Enki/ Ea: Sümer deniz ve okyanus tanrısıdır. Aynı zamanda bilge tanrı olup, Enlil’in kararlarına uygun olarak planları hazırlayıp yeryüzünü düzenleyen olarak görülmüştür.

Yanıt Açıklaması: Fransız sosyolog Emile Durkheim, dinin hayata karşı eşsiz bir cevap sunduğunu ve bu cevabın toplumda ortak olarak paylaşılan inançlar yoluyla sosyal birlik ve dayanışmayı sağladığını söyler. Böylece, bir bakıma, din bir inanç sistemi olarak toplumsal birlik ve bütünleşmeye hizmet etmektedir. Bir sosyal grubun yeteneği paylaşılan ortak inançlarla etkileşim başarısına bağlı olmakta ve sosyal kontrolü sağlanması da bu inançlar sayesinde gerçekleşmektedir.

Yanıt Açıklaması: Hitit mitolojisinde Aranzah (Dicle Nehri) Anu ve Kumarbi’nin çocuğu, Fırtına Tanrısı ve Taşmişu’nun erkek kardeşidir.

Yanıt Açıklaması: Deniz’in Kızı ve Telipinu Hatti kökenli bir Hitit mitidir. Diğer iki mit ise Sümer mitidir.

Yanıt Açıklaması: Hititler, Anadolu’nun güneydoğusunda ya­şamış Hurri kültüründen büyük oranda etkilen­miştir. Bu etkileşim Hitit kralı III. Hattuşili’nin Kadeş savaşından dönüşte Lawazantiya kenti ra­hibinin kızı Pudu-hepa ile evlenmesiyle doruk noktaya ulaşmıştır. Dolayısıyla Hurri kültürünün yarattığı Kumarbi (Gökteki Krallık Efsanesi), Tanrı LAMA’nın, Gümüş’ün, Hedammu’nun ve Ullikummi’nin Şarkısı adlı efsaneler Hitit edebi­yatında önemli bir yer tuttu.

Yanıt Açıklaması: Mitler, oluşturduğu inançlar ile doğa karşısında ve toplumda görece istikrarlı ve ahlaki bir düzeni savunmaktadır. İnsanı doğa yahut coğrafya ve tarihle koşullanmış toplumsal grubunun gereksinimlerine göre biçimlendirir. Her ne kadar kaynakları doğal olanla bir şekilde bağlantılı olsa da, insan ilişkileri toplumsal olarak kurgulanır ve üretilir. Böylece toplumsal hayatın devamlılığı korunmuş olur. Mitler’in işlevlerindendir. Sosyolojik, psikolojik ve antropolojik açıdan bakılınca, din, toplumda oldukça çok işlevlere sahiptir. Her şeyden önce, din, yaşanılan hayatı ve fizik dünyayı açıklamaya hizmet eder. Din hayatta karşılaşılan ve insan zihninde önemli yer işgal eden ölümcül soruların cevabını verir. Onlarla başa çıkma ve üstesinden gelmeye yardım eder. Din, kendisiyle birlikte oluşan kültürün olduğu kadar, hayatın üzerinde inşa edileceği temel değer ve esasları ortaya koyar. Din, aynı zamanda, hayatın belirsizliklerini en aza indirme ve kontrol etmeyi temin eder. Belirsizlik kavramı, dinin cevap vermeye çalıştığı hayatın ‘büyük problemler’i düşüncesiyle bağlantılıdır. Din böyle devasa problemlere cevap üretme teşebbüsüyle, insanların ‘bilme ihtiyacı’nı karşılar. Böylece insanların hayat hakkında yaşadığı belirsizliklere karşı bazı çareler önerir.

Yanıt Açıklaması: Hatti (Anadolu) Kökenli Mitler Anadolu’nun yerli halkı olan Hattilerin mitleri Hititler tarafından Hititçeye adapte edilmiştir. Diğer yabancı kökenli mitlerden daha basit bir yapı gösteren ve ritüel temsillerin sözlü olarak müzik eşliğinde icra edilmesiyle oluşmuştur. Bu grup içine dâhil ettiğimiz efsaneler: A- İlluyanka B- Deniz’in Kızı ve Telipinu C- Kamruşepa D- Fırtına Tanrısı’nın Müthiş Bir Şekilde Gürlemesi (Gökyüzünden Düşen Ay) E- Ebedi Olan İnsan Ruhunun Yolculuğu

Yanıt Açıklaması: Haitti (Anadolu) kökenli mitler şöyledir. A- İlluyanka B- Deniz’in Kızı ve Telipinu C- Kamruşepa D- Fırtına Tanrısı’nın Müthiş Bir Şekilde Gürlemesi (Gökyüzünden Düşen Ay) E- Ebedi Olan İnsan Ruhunun Yolculuğu F- Kayıp Tanrı Mitleri Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Gökteki Krallık olarak da bilinen, Alalu, Anu ve Kumarbi gibi tanrıların üzerine kurgulanan Hurri kökenli mitos Kumarbi Efsanesi'dir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: İonia düşünürleri, doğrudan toplumsal, siyasal sorunlarla uğraşmayı daha sonra gelecek düşünürlere bırakarak, ’mademki evrendeki olaylar tanrıların istekleri ve iradeleriyle oluşmuyor, bu olayların temelindeki gerçek nedir? Kendi kendine oluşan evrenin aslı, ana maddesi nedir?’ sorusuna mitolojik öykülerin dışında cevap aramışlardır. İonia düşünürleri mitolojik açıklamalara, mitolojik dünya görüşüne karşı bir kuşku beslemeye başladılar. İonia düşünürleri mitolojik inançların doğal-toplumsal gerçeğe uygun olup olmadıklarını tartışmaya kalkmadılar, ancak her değişim sürecinde olduğu gibi, onları bir yana bırakarak, başta doğa olayları olmak üzere, olgu ve olayları farklı biçimde açıklamaya çalıştılar. Onlara göre, doğa ve toplum tanrıların kontrolü altında olsaydı, onların irade ve istekleri dışındaki bu gelişmeler, aristokrasiden demokrasiye geçiş yaşanamazdı. O halde bu durumu başka bir şekilde açıklamak gerekmektedir. Böylece evrenle ilgili açıklamalarda mitler değişmeye ve yerini temel nedenlere bağlı açıklamaya logos’a bırakmaya başlamıştır. Ancak, bu durum, mitlerin yok olması anlamına gelmemektedir.