Türkiye´nin Kültürel Mirası 2

Yanıt Açıklaması: Mevsimsel çeşitlemeler: Kuraklık, aşırı yağmurlar, don gibi hava koşulları mahsulün türü, niteliği belirlediği gibi insanların yerleşiklik durumunu da etkiler.

Yanıt Açıklaması: Tarihte Türklerin, değişik gıda maddelerini mutfaklarına katarak günümüze kadar etkili olacak değişmeleri sağlayan dönem, 18.yy’dır. Osmanlıda Amerika kıtasından gelen meyve ve sebzelerin (patates, mısır, çalı fasulyesi, yeşil ve kırmızı biber, karnabahar vb.) ekiminin yapılıp bir damak zevki geliştirecek şekilde kullanımına ancak 19.yy’da başlamıştır (Bilgin 2003:116). Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Özellikle imparatorluğun güçlü olduğu Iustinianos Dönemi’nde imparator ve ailesinin zenginliğini ortaya koyan zengin mozaikler yapılmıştır. İstanbul’da bulunan Ayasofya Kilisesi’nin mozaikleri 6.-13. yüzyıllar arasına tarihlenmektedir (Resim 6.4-6.5). En ünlü mozaiklerden biri; Ayasofya’da güney galerinin doğu duvarında tahtta oturan İsa, iki yanında İmparator IX. Konstantinos Monomakhos ile İmparatoriçe Zoe’yi konu alan mozaiktir.

Yanıt Açıklaması: Isparta iline bağlı bir ilçe olan Yalvaç eski bir yerleşim yeridir. Psidia Antiocheia antik kenti ise Yalvaç ilçesinin 1 km kuzeyinde yer alır. Kentin Hristiyanlık açısında önemi, havari olmadığı hâlde, Hristiyanlığın yayılmasında önemli görev üstlenen Paulus’un birkaç kez buraya gelip, belli bir süre kalması ve yine ilk vaazını burada vermesine dayanmaktadır. Daha sonraki yıllarda onun adına burada Paulus Kilisesi inşa edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Eski Türk boylarında başlıca spor türleri binicilik, cirit, okçuluk, avcılık, kılıç oyunları, ağırlık atma, koşu ve güreştir. Güreş, Hitit kabartmalarından anlaşıldığına göre, en az MÖ iki binden beri yapılıyor. Selçuklularda, Osmanlılarda sayılan bu sporların hemen hepsinin gelişmiş olduğu görülür. İstanbul’daki Atmeydanı, Okmeydanı, Okçular Tekkesi, Pehlivanlar Tekkesi gibi yerleşim bölgelerinin adları bunu gösterir.

Yanıt Açıklaması: Tekirdağ’da Rüstem Paşa Külliyesi (1553), Lüleburgaz’da Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi (1569), Silivri’de Pir Mehmed Paşa Külliye’si (1530-31) vd. Trakya’da inşa edilmiş önemli külliyelerdir. Anadolu’da, özellikle sağ kol üzerinde yer alan ve hem tüccarlara hem de hacca gidenlere hizmet veren, İzmit Pertev Paşa Külliyesi (1579), Gebze Çoban Mustafa Paşa Külliyesi (1523-29) (Şekil 3.14), Eskişehir Kurşunlu Külliye (16. yüzyılın ilk çeyreği), Karapınar II. Selim Külliyesi (1569-70), Ilgın Lala Mustafa Paşa Külliyesi (1584) (Şekil 3.13), Ulukışla Öküz Mehmed Paşa Külliyesi (1616), Payas Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi (1574-75) önemli yapı topluluklarıdır.

Yanıt Açıklaması: Sultan III. Murad zamanında (1595-1603), Osmanlı nakkaşları tarafından yapılan padişah portreleri ve resimli el yazma eserler açısından canlı bir dönem yaşanmıştır. Şehnameci Seyyid Lokman Aşurî’nin 1579’da yazdığı ve dönemin ünlü nakkaşı Nakkaş Osman’ın (12 padişah portresiyle) resimlediği Kıyâfetü’l-İnsâniye fî Şemâ’ilü’l-Osmâniye (Şemailnâme) (1579, TSM. H. 1563), önde gelen eserlerden biridir. Nakkaş Osman, 16. yüzyılın ikinci yarısında el yazma resimlemeciliğine yön vermiş başnakkaştır. Yine III. Murad’ın şehzadesi Mehmed’in sünnet şenliklerinin anlatıldığı Surnâme-i Hümâyûn adlı eserdeki nakkaş Osman’ın minyatürleri Osmanlı resim sanatının en önemli örneklerindendir.

Yanıt Açıklaması: Bizans resim sanatının önemli bir diğer kolunu, el yazma eserlerin minyatürleri oluştururlar. İki tür el yazması vardır. 1-Rulo şeklinde olanlar: Bunlar rotulus adıyla da anılır. Yunan ve Roma Dönemlerinde kullanılmaya başlanmıştır. Yaklaşık 9-10 metre uzunluğundaki ruloların yapımında malzeme olarak, (özellikle koyun, keçi, dana, eşek gibi hayvanların derilerinden elde edilen) parşömen kullanılmıştır. 4. yüzyıl sonlarından itibaren daha ucuz bir malzeme olan Mısır’da yetişen papirus bitkisinden elde edilen papirus yaygınlaşmıştır. Yahudiler de kutsal yazmaları için rulo kullanmıştır (Torah Rulosu gibi). 2-Kitap şeklinde olan el yazmaları: Bunlara codeks denir ve 4. yüzyılda yaygınlaşmıştır. Rotuluslarda minyatürler kenarlarda; codekslerde ya tam sayfa olarak, ya kenarlarda, ya satır aralarında, ya da ufak yüzeylerde veya sayfa alt larında çerçevesiz olarak yer alırlar. El yazmaları Eski ve Yeni Ahit, mezmurlar, menologionlar (ortodoks kilise takvimleri), synaksarionlar (menkıbeler), dua kitapları, homilyeler (aziz yaşamları) olarak dikkati çeker. Dinsel metinlerin yanı sıra dinî konular içermeyen kitaplar da kopyalanmıştır. Tarih, bilim, tıp kitapları, fermanlar bu yazmalar arasında öne çıkanlardır. Örneğin, istanbul’da Polyeuktos Kilisesi’ni yaptıran Prenses Anicia Julianus için tıp, farmakoloji, bitki ve hayvan türleri konularını içeren Dioskorides’in (Roma döneminde yaşamış hekim) Materia Medica adlı eserinden oluşan resimli bir el yazmasının hazırlandığı bilinmektedir

Yanıt Açıklaması: Madenciliğin ilk kez Anadolu’da MÖ 10000 yılında başladığı Çayönü’nden elde edilen verilerle anlaşılmıştır. MÖ 7000’li yıllardan itibaren Anadolu dışında Mezopotamya, İran, Mısır bölgelerinde hüküm sürmüş uygarlıklar tarafından da geliştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı İmparatorluğu’nda çoksesli müziğin başlangıcı, Sultan II. Mahmut tarafından Yeniçeri Ocağı’nın kapatılması ve dolayısıyla Mehterhane’nin kaldırılıp yerine 1826 yılında Saray Müzik Okulu da diyebileceğimiz Mızıka-i Hümayunun kurulması ile gerçekleşmiştir.

Yanıt Açıklaması: Sarayların, konakların ya da büyük evlerin bahçelerinde, kimi kez birkaç saat, kimi kez birkaç gün kullanılmak üzere yapılan yapılara “köşk” diyoruz.

Yanıt Açıklaması: Türk müzik tarihindeki şematik sınıflandırma şu şekildedir: 1- GELENEKSEL MÜZİKLER A- Halk müziği: a- Asya Türk kavimleri halk müziği; b- Anadolu halk müziği; c- Halk müziği derleme çalışmaları; d- Çalgılar. B- Divan müziği: a- Türk müzik yazıları sistemleri; b- Türk müzik teorileri ve müzisyenleri; c- Çalgılar. 2- ÇOK SESLİLİK A-Osmanlı İmparatorluğu Dönemi: a- Türklerin çoksesli müzikle ilk tanışmaları; b- Mızıka-i Hümayun; c- İlk operalar; d- Müzik yayıncıları; e- Besteciler ve icracılar. B- Cumhuriyet Dönemi: a- Müzik okulları; b- Müzik kurumları; c- Müzik yayıncıları ve yayınları; d- Besteciler ve icracılar.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Dönemi ana çini üretim merkezi olan İznik’i Kütahya ve sınırlı olarak İstanbul takip eder. Diyarbakır’da üretim yapıldığına dair bilgiler henüz netleşmemiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Şebekeli oyma (kafes tekniği/ajur) denilen derin oyma tekniğinde zemin tamamen oyularak desen kafes şeklinde çıkarılır, dolayısıyla desen aralarında boşluklar ortaya çıkar. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Peristilli ev tipi ilk olarak Hellenistik Dönem'de Priene kentinde kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Duvar-tavan resimleri fresk olarak ifade edilir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Cumhuriyet’in ilanından sonra, 1934’te Türkiye’nin ilk cam fabrikası olan Paşabahçe Cam Fabrikası kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Paragraft İngiliz antropolog Marry Douglas’ın (1921-2007) Kalıplaşmış Yemek Düzeni yöntemi anlatılmaktadır. Marry Douglas’ın ilk söz edilecek çalışması, yemek kültürünün kavramsal ve değersel boyutunu keşfetmek için önemlidir. Douglas (2007:59), saflık ve kirlilik üzerine çalışmasında, kirlilikle ilgili davranışlarımızın temelinde, benimsenmiş sınıflamalara ters düşen her türlü nesne ya da fikri, uygunsuz görme tepkimizin yattığını iddia eder. Bu konuda verdiği örneklerden, yemekle ilgili olanlarından bazıları şunlardır: Pis şeylerin sol elle tutulması, yemeğin ise sağ elle yenmesi, tek başına pis olarak görülmeyen ayakkabının yemek masasının üstünde pis olarak nitelendirilmesi, yemek kaplarının yatak odasında pis olarak kabul edilmesi, yaşam çevresi ve uyarlanma stratejilerine göre sınıflanmış yenilebilir hayvanların dışında kalanların yasaklanması vb. Doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: Plastik sanatlar eğitiminin kurumsallaştırılması yönünde ilk adım, Sanayi-i Nefise Mektebi’nin (Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi) kurulmasıyla atılmıştır. Bu okul, Sultan II. Abdülhamid Dönemi’nde 1883 yılında, Osman Hamdi Bey’in (Resim 6.17-6.18) ve Mithat Paşa, Ahmet Vefik Paşa gibi dönemin devlet adamlarının öncülüğünde açılmıştır. Doğru cevap b'dir.

Yanıt Açıklaması: Tarih öncesinden günümüze kadar uygulanan maden eserleri süsleme teknikleri arasında; çalma, kazıma, kabartma, kalıpla kabartma, delikişi, telkâri, kakma, kaplama, savatlama, degerli taş, cam veya mineyle süsleme sayılabilir.