Kültürel Miras Mevzuatı

Yanıt Açıklaması: 1951 yılında kurulan ‘Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’, hem ilke koyan hem de uygulamaya yönelik karar alan ve yasayla oluşturulmuş ilk kurumdur. Doğru seçene A'dır.

Yanıt Açıklaması: İtalya’da koruma uygulamasının en önemli iki dayanağı; 1939 yılında ‘Artistik ve Tarihi Değeri Olan Varlıkların Korunması’ ve ‘Doğal Güzelliklerin Korunması’ amacıyla çıkarılan yasalardır. Doğal Güzelliklerin Korunması Kanunu ile doğal güzellikleri olan alanların korunması amaçlanmaktadır. Oysa Artistik ve Tarihi Değeri Olan Varlıkların Korunması Kanunu ile  tarihi, arkeolojik ve etnografik değeri olan eşyalar, paralar, yazmalar, pullar, kitaplar, mühürler’ gibi taşınır objelerle politik, askeri, tarihi, sanat ve kültür değeri olan taşınmaz objelerin korunması amaçlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Çağdaş restorasyon ilkelerinin geliştirilmesi bakımından değerli olan Venedik Tüzüğü özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası tarihi doku ve kentlerin korunması ve yenilenmesi konularının gündeme gelmesiyle daha da önem kazanmıştır. Bu nedenle doğru seçenek B’dir.

Yanıt Açıklaması: İmparatorlukta ‘obje’ saklamak için sürekli olarak tahsis edilen ilk mekanlardan bir tanesi İstanbul'da Aya İrini kilisesi olmuş ve 16. yüzyıldan itibaren Sarayın silah deposu olarak kullanılmıştır. Kilise, III. Ahmet döneminde, Batıdaki örneklerine uygun olarak ‘Dar-ül Esliha’ (Silah Müzesi) adıyla halka açılmış, ancak 1808 yılındaki yeniçeri isyanında yağmalanınca tümüyle kapatılmıştır. Doğru seçenek B'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’den, İstanbul’un Tarihi Alanları, Safranbolu şehri (Karabük), Hattuşaş (Boğazköy)-Hitit Başkenti (Çorum), Nemrut Dağı (Adıyaman-Kahta), Ksantos-Letoon antik kenti (Antalya-Muğla), Divriği Ulu Camisi ve Darüşşifası (Sivas), Truva antik kenti (Çanakkale), Selimiye Camisi ve Külliyesi (Edirne) kültürel miras olarak; Pamukkale-Hierapolis (Denizli), Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) hem kültürel, hem doğal miras olarak listeye alınmıştır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Kurumsallaşmanın önemli göstergelerinden bir tanesi, Tanzimattan hemen sonra, uzmanlaşmaya gidilmesi ve değişik alanlar için ‘Nezaret’ ler (Bakanlılar) oluşturulmasıdır. 1826 yılında ilk nezaret olan ‘Evkafı Hümayun Nezareti’ kurulmuş, onu Seraskerlik(1826), Maliye Nezareti (1838), Hazine-i Hassa Nezareti (1839), Zaptiye Nezareti(1839), Maarif Nezareti (1839), Ticaret ve Ziraat Nezareti(1839) ,Nafia Nezareti (1863) ve Bahriye Nezareti (1878) izlemiştir. (Doğru cevap A)

Yanıt Açıklaması: Diğer tüm seçeneklerde verilen örnekler eski dönemlerde yapılmış olması ve günümüze kadar gelmiş olması ve birçok döneme şahitlik etmiş olması nedeniyle yani 'eski' olmaları nedeniyle tarihi değere sahipken, Harikzedegan Apartmanları Türkiye'nin ilk betonarme yapıları olması nedeniyle tarihi öneme sahiptir.

Yanıt Açıklaması: IV-Geleneksel kent dokularının kentin çöküntü alanları olduğu düşünüldüğünde, turizmin bu niteliği korumaya kaynak ayıramayan yapı malik ve kullanıcılarına yeni kaynaklar yaratabilecektir. V-Turizm bozucu ve kirleten etkilerden arındırılmış bir çevrede oluşur ve gelişir. Geleneksel çevre de aynı niteliklere sahip olmak durumundadır. Bu maddeler turizm/ kültürel miras/ koruma arasındaki olumlu bağlamda söz edebileceğimiz durumlardır.

Yanıt Açıklaması: Bu düzenlemelerin ortak özellikleri şöyle sıralanabilir: İlke olarak, eski eser devlet malıdır, ‘Eski’ kavramı Osmanlı İmparatorluğu öncesi kültürlerin verileri ile sınırlıdır, Özellikle taşınır eserler, onu bulanların malıdır. Bu nedenle, arkeolojik kazılarda bulunan eserler yurtdışına çıkartılabilmektedir, Taşınmaz kültür varlıklarının korunması konusunda yeterli hükümler bulunmamaktadır  (doğru cevap A)

Yanıt Açıklaması: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi; “somut olmayan kültürel mirasın”, dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar; gösteri sanatları; toplumsal uygulamalar, törenler ve şölenler; doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar; el sanatları geleneği alanlarında belirdiği tespiti yapılmaktadır. Bu nedenle doğru seçenek A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: ICOMOS Tüzüğü’nün tanımlar bölümünde, Yorum, kültürel miras alanlarının daha iyi anlaşılmasını sağlama ve bu konuda kamu bilincini artırma amaçlı etkinlikler olarak; Sunum, kültürel mirasın yerinde yorumsal altyapının düzenlenmesi, fiziksel erişimin ve yorumlayıcı bilgilerin içeriğinin özenle planlandığı iletişim olarak tanımlanmıştır. Yorumlayıcı altyapı tesisleri, yeni ve mevcut teknolojiler ile destekli tesisleri ve fiziksel montajları ifade eder. Alan yorumcuları, bir kültürel miras alanında sürekli veya geçici olarak alanın değer ve önemi ile ilgili bilgilerin kamuya aktarılması ile uğraşan personel ya da gönüllüler olarak belirlenmiştir. Kültürel miras alanı ise, tarihi ve kültürel önem taşıyan bir yer olarak tanınan ve yasal olarak korunan mevki, doğal peyzaj, yerleşim alanı, mimari kompleks, arkeolojik alan veya ayakta olan yapı şeklinde tanımlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Büyük ölçekte planlama, çalışmaları Baro Georges- Eugene Hausmann zamanında başlamıştır. Napolyon ve XIV. Louis eserlerin güzelliklerine değil büyüklüklerine önem vermişlerdir. Oysa 1840'tan 1870'e kadar Fransız mimarisine egemen olan Viollet-le-Duc günümüzde bile arkeologlarla sanat tarihçilerinin büyük ilgisini çekmektedir. Mimarlık, mühendislik, sanat tarihi, eğitim, jeoloji, etnografya, dekorasyon gibi pek çok alanda söz sahibi olan Viollet-le-Duc restorasyonda ise önemli teorik çalışmalarıyla tanınır. Antik mimarinin hükmetmemesi, sadece ilham vermesi gerektiği fikrini ileri sürmüştür. Geçmişe ait eserlerin analizinin yapılmasına ve mimarın çağının malzemesini kullanarak, koşul ve olanaklardan yararlanarak kendi sentezini yapabilmesini savunmuştur. Yapılardaki değişmeleri gösteren her türlü iz ve belgenin korunmasını, asla kaybedilmemesini savunmuştur.

Yanıt Açıklaması: İmparatorlukta ‘obje’ saklamak için sürekli olarak tahsis edilen ilk mekanlardan bir tanesi İstanbul'da Aya İrini kilisesi olmuş ve 16. yüzyıldan itibaren Sarayın silah deposu olarak kullanılmıştır. Kilise, III. Ahmet döneminde, Batıdaki örneklerine uygun olarak ‘Dar-ül Esliha’ (Silah Müzesi) adıyla halka açılmış, ancak 1808 yılındaki yeniçeri isyanında yağmalanınca tümüyle kapatılmıştır.

Yanıt Açıklaması: B, C, D, ve E şıkları söylenebilir. Ancak A şıkkında bahsedilen yıl 1753 değil 1953 olmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Belleğin, belli bir dönemde kesilmeyeceği ve sürekliliği olduğu düşünüldüğünde, bu bellekte yer alan ve hatırlanan bir modern akım temsilcisi yapı ya da kentsel mekanın da kimlik değeri taşıdığı açıktır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Hollanda’nın Lahey kentinde, ilk uluslararası resmi nitelikte belge olarak nitelendirebileceğimiz “Silahlı Çatışma Halinde Kültürel Değerlerin Korunması Sözleşmesi (Lahey Konvansiyonu)’nin hazırlanması ve birçok ülke tarafından bu belgenin kabul edilmesi korumada uluslararası bağlayıcı yasal süreci başlatmıştır. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Floransalı sanatçı, İtalyan rönesans temsilcilerinden Brunelleschi’nin (1377-1446) çağın gereksinimlerini ifade eden kale şeklinde sarayları ve manastır motifi olarak belirlenen revaklı yapılarla çevrili meydanlarına bu dönemde pek çok şehirde rastlanmaktadır. Rönesans sanat anlayışını asıl dile getiren mimar Leone Battista Alberti (1404-1472) olmuştur. Ressam, şair, dilbilimci, filozof, müzisyen ve mimar olan Alberti Rönesans hareketinin öncülerindendir.

Yanıt Açıklaması: Tarihin başlangıcından günümüze kadar binlerce yıllık uygarlık tarihi içinde insanın doğrudan ya da doğa ile birlikte yarattığı değerler, bugün ‘KÜLTÜREL MİRAS’ olarak adlandırılır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Ülkenin korumaya yönelik ilk yasal düzenlemesinin 1973 yılında yapılmış olması, çevre ölçeğindeki korumayla ilgili ilk hükümlerin İmar yasalarında yer alması sonucunu doğurmuştur. 1956 yılında yürürlüğe giren 6785 sayılı İmar Kanunu’nun, “yapılacak binaların eski eserlere ve arkeolojik sahalara olan mesafeleri” nin hazırlanacak tüzüklerle belirlenmesine ilişkin hükmü, planlama/koruma ilişkisini gündeme getiren ilk düzenlemedir.

Yanıt Açıklaması: Bir taşınmazın kültür varlığı niteliği taşıması ve yasal koruma statüsü kazanması için bazı değerlere sahip olması gerekmektedir. Bu değerlerden birisi; MİMARİ DEĞER Her yapıt kendine özel, özgün bir tasarım ürünü olduğu için değişik ölçeklerde mimari değer taşırlar. Bu değerin girdileri arasında üstün sanat tarihi değeri taşımak; dönemin mimari üslubunun gelişimini sergilemek; türünün mimari gelişiminde tipolojik gelişim açısından önemli olmak; ünlü bir sanatçı, mimarla ilişkili olmak; bir sanat üslubunun temsilcisi olmak; üstün nitelikli veya zengin bir cephe düzenine, bezemeye, iç düzene sahip olmak gibi mimari hususlar yer almaktadır. 13. yüzyılda inşa edilen ve süsleme içeriği bağlamında olan Divriği Ulu Camisi (Resim 1.15), Osmanlı klasik çağlarının başyapıtı olan Edirne-Selimiye Camisi (Resim 1.16), 19. yüzyıl batılılaşma sürecinin tipik bir örneği olan Beylerbeyi Sarayı (Resim 1.17) önemli mimari referanslar arasındadır.