Kültürel Miras Mevzuatı

Yanıt Açıklaması: 1840’lardan sonra Londra’da çeşitli arkeolojik buluntular ele geçirilmiş, 1870'lerden sonra da benzer koşullar altında Norveç’in başkenti Oslo’da yapılan çalışmalar sırasında Ortaçağ yerleşimlerine ilişkin izler ortaya çıkmıştır. Oslo ve Londra gibi kentlerde eski insan yerleşimlerinin izlerinin mühendisler tarafından belgelenmesini modern kentsel arkeolojinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Birçok hükümde, eski yapıların geçmişe saygı ve bağlılık nedeniyle onarılmalarına karar verildiği belirtilmektedir. Yapıların kullanım değerleri de onların korunmaları için önemli bir neden oluşturur. Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1920-1950 yılları arası; onyılların temel niteliklerine bakıldığında, 1920-30 arasının bir geçiş ve hazırlık dönemi olduğu, ikinci onyılda (1931-1940) yasal ve örgütsel düzeyde en çok etkinliğin gerçekleştiği, 1940-1950 yıllarının ise kurumsallaşma açısından daha oturmuş bir görünüm verdiği görülür.

Yanıt Açıklaması: Sefalet, korku, temel sosyal düzeni olduğu gibi fiziki ortamı da etkilemektedir. Güvensizlik, yapılarda ve süslemelerde de kendini göstermektedir. Tecrit, ilişkiyi koparma, ilk anda düzende bozukluğa ve gerilemeye neden olmuştur. Orta Çağda en çok gelişen askeri mimaridir, surlar ve kaleler ustalıkla yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun görevi, 1983 yılında çıkan 2863 sayılı yasa ile sonlanmıştır. Bu kurumun yerine Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu oluşturulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de kültür varlıklarının korunması eylemlerinin incelenmesinde 1950'lerin başı önemli bir dönüm noktasıdır. Bu belirlemede yeni yasa ve kurumların oluşturulması, çok partili hayata geçilmesi, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkilerin artması, yeni eğitim kurumlarının oluşması, parasal kaynaklarda izlenen göreceli artış vb. hususlar rol oynamaktadır.

Yanıt Açıklaması: İmparatorluğun doğrudan eski eserle ilgili ilk yasa düzenlemesi olan 13 Kasım 1869 tarihli Asarı Atika Nizamnamesi 8 maddeden oluşmaktadır. Nizamnamenin ilk maddesi Osmanlı topraklarında eski eser aramak isteyenlerin Maarif Nezaretinden (Eğitim Bakanlığından) izin alması koşulunu getirmiştir. 2. madde eski eserlerin yurtdışına çıkartılamayacağını ancak yurtiçinde alınıp satılabileceğini belirtmekte, 4. madde de ise eski paraların bu hüküm dışında kaldığı yer almaktadır. Yer üstünde bulunan eserlerden ‘birşeyler’ kopartmanın yasak olduğu 5. maddenin içeriğini oluşturmaktadır. Nizamnamenin korumayla ilgili tek maddesi (çok kısıtlı olsa da) budur. Daha sonra 1874 ve 1884 tarihlerinde düzenlenen asarı atika nizamnameleri doğrudan "eski eser"i konu alırlar.

Yanıt Açıklaması: A, C, D ve E seçeneklerinde verilen kurumların içeriği, amacı soru kökünde verilen tanımla biraz benzese de bazı noktalarda bu kurumlar birbirinden ayrışmaktadır. “Bugün Avrupa’nın kültürel mirasının korunması ve tanıtılması, kültürel işbirliği programlarının en önemli bölümlerinden birini oluşturmaktadır. 1999 yılında başlatılan “Avrupa, Bir Ortak Miras” kampanyasında koruma bilincinin geliştirilmesine ilişkin olarak hazırlanan beş belge üye ülkelerce kabul edilmiş ve birçok proje başlatılmıştır. Avrupa Birliği, kültürel mirası ekonomik kalkınmanın bir bileşeni olarak görmekte, bu amaçla gerek Avrupa gerekse ulusal ölçekte etkinlikler düzenlemektedir.” şeklinde bilgisi verilen kurum Avrupa Birliği’dir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İtalya’da en etkili koruma yöntemlerinden biri de ‘Özel Şehirler İçin Özel Koruma Yasaları’ çıkarılmış olmasıdır. Bergamo, Bari,Assisi, Venedik, Amona ve bir çok tipik İtalyan şehri özel yasalarla korunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Turizm bozucu ve kirleten etkilerden arındırılmış bir çevrede oluşur ve gelişir. Geleneksel çevre de aynı niteliklere sahip olmak durumundadır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: 1864 yılında yayınlanan ve ana amaçları arasında yangınların önlenmesi bulunan ‘Turuk ve Ebniye Nizamnamesi’(Yollar ve Binalar Yönetmeliği) de mevcut yapılarla ilgili çeşitli hükümler içermektedir. 36. madde mevcut yapıların dış onarımlarında (cephe kaplaması, saçak, kepenk vb.) ahşap kullanılmasını yasaklamıştır.

Yanıt Açıklaması: Eugene Emmanuel Viollet-le-Duc (1814–1879) Orta Çağ yapılarının onarımı konusunda uzman; özellikle, Gotik mimariye ilişkin yapısal işlevselciliği yorumlaması açısından sık sık eleştiriye uğrayan, çok etkili bir kuramcı; sayıları pek çok olmayan binaların yapımcısıdır. 1840'tan 1870'e kadar Fransız mimarisine egemen olan Viollet-le-Duc günümüzde bile arkeologlarla sanat tarihçilerinin büyük ilgisini çekmektedir. Mimarlık, mühendislik, sanat tarihi, eğitim, jeoloji, etnografya, dekorasyon gibi pek çok alanda söz sahibi olan Viollet-le-Duc restorasyonda ise önemli teorik çalışmalarıyla tanınır. Antik mimarinin hükmetmemesi, sadece ilham vermesi gerektiği fikrini ileri sürmüştür. Geçmişe ait eserlerin analizinin yapılmasına ve mimarın çağının malzemesini kullanarak, koşul ve olanaklardan yararlanarak kendi sentezini yapabilmesini savunmuştur. Yapılardaki değişmeleri gösteren her türlü iz ve belgenin korunmasını, asla kaybedilmemesini savunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Rönesans sanat anlayışını asıl dile getiren mimar Leone Battista Alberti (1404-1472) olmuştur. Ressam, şair, dilbilimci, filozof, müzisyen ve mimar olan Alberti, Rönesans hareketinin öncülerindendir. İdeal şehri tanımlarken; “eğer yerleşmede bir Roma yapı kalıntısı bulunuyorsa korunmalıdır” görüşü onundur. Bu tanım ‘kültürel amaçlı’ korumayı öngören ilk savunu olarak nitelendirilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Tarihsel değer değişik girdilere göre tanımlanabilir. Bunlardan ilki, o yapı ya da yapı grubunun o yerleşmenin tarihindeki bir olayla, bir değişimle ilgisinden kaynaklanır. O kentin ya da ülkenin yaşamında önemi olan bir olaya ev sahipliği yapmak, geçmişte kalmış ve toplumda iz bırakmış bir etkinlikle beraber anılmak o taşınmaza tarih boyutu güçlü bir değer katacaktır. İstanbul’da 1922 yılında Mimar Kemalettin Bey’in tasarımı ile inşa edilen Harikzedegan (Yangınzedeler) apartmanları Türkiye’nin ilk betonarme yapısı olarak tarihsel bir değere sahiptir.

Yanıt Açıklaması: Cumhuriyetin kurulmasından sonra eski eserlerin gerek mülkiyeti ve gerekse bakım ve onarım sorumlulukları, değişik kurumlara verilmiştir. Buna göre saraylar, kasırlar ve bunlarla ilgili tüm taşınmaz ve değer içeren taşınır eserler Türkiye Büyük Millet Meclisi yönetimine bırakılmış; tüm medrese ve arsaları ile türbeler Milli Eğitim Bakanlığına devredilmiş; tekke, zaviye ve türbeler 1925 yılında kapatılmış; kaleler, kuleler ile anıt sayılan sebil, çeşme ve şadırvanlar Belediyelere bırakılmış, ana yollar üzerindeki eski köprülerin bakım ve onarımı ile Bayındırlık Bakanlığı görevlendirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Orta Çağda en çok gelişen askeri mimaridir, surlar ve kaleler ustalıkla yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: “Sürdürülebilir Kalkınmanın Bileşenlerinden Biri Olan Kültürel Mirasın Korunmasında Turizmin Önemi” başlıklı tavsiye kararına göre turizm/kültür varlığı ilişkilerinin olumlu yönde gelişmesi için şu alanlarda çalışmalar yapılması gerekmektedir: 1-Kültür varlıklarının nasıl bir turistik potansiyel taşıdığı belirlenmelidir. 2-Turizm olgusunun kültür varlıklarını kısa, orta ve uzun vadede nasıl etkilediği araştırılmalıdır. 3-Ziyaretçi kapasiteleri hesaplanmalı ve bunların hangi ölçülerde herhangi bir olumsuz etkide bulunmayacağı belirlenmelidir. 4-Turizm/ kültür varlıkları ilişkilerini belirleyecek koruma ve gelişme plan ve projelerinde koruma uzmanları, kültür varlıklarının sahip ve kullanıcıları, turizm sektörünün uzmanları, yerel yöneticiler ve yerel toplum örgütleri ortak bir çalışma içinde olmalıdır.

Yanıt Açıklaması: 1874 ve 1884 tarihlerinde düzenlenen asarı atika nizamnameleri doğrudan "eski eser"i konu alırlar. Bu düzenlemelerin ortak özellikleri şöyle sıralanabilir: • İlke olarak, eski eser devlet malıdır, • ‘Eski’ kavramı Osmanlı İmparatorluğu öncesi kültürlerin verileri ile sınırlıdır, • Özellikle taşınır eserler, onu bulanların malıdır. Bu nedenle, arkeolojik kazılarda bulunan eserler yurtdışına çıkartılabilmektedir, • Taşınmaz kültür varlıklarının korunması konusunda yeterli hükümler bulunmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: 24 Kasım 1934 tarihli bir Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile Ayasofya müze haline getirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: III. Paulus zamanında, 1542’de ‘Vitruvius Akademisi’ kurulmuştur. Bu okul; M.Ö. 1. yüzyılda yaşamış olan ünlü mimarlık tarihçisi Vitruvius’un eserlerini yeniden düzenlemiş; Roma’daki bütün anıt, heykel vb. eserleri toplayarak belgelemiş ve yayınlamış; ayrıca kent planlamasındaki temel uygulamalara örnek olacak çalışmalar yapmıştır.