Kültürel Miras Mevzuatı

Yanıt Açıklaması: Hellenistik Dönemde, Güneybatı Anadolu’da bulunan Perge antik kenti özellikleri: I. Şehirlerin yerleşme düzeni ile ilgili kurallarını, örnekler ve yazılı belgelerle belirtir, II. Yapı ve heykellerde ölçeği büyük tutmuştur. III. Mimarisi yanında mermer heykeltıraşlığıyla da ünlüdür.

Yanıt Açıklaması: Özellikle özgün işlevini günümüzde de sürdürebilen yapılar ‘süreklilik’ değerinin önemli temsilcileri olmaktadır. Bursa-Pirinç Hanı 16. yüzyılda inşa edilmiştir. Hanlar bölgesi olarak da bilinen kentin tarihi ticari merkezindeki yapı, geçmişte olduğu gibi günümüzde de ünlü Bursa ipekçiliğinin merkezi durumundadır. Bu nedenle özgün işlevine en yakın biçimiyle kullanılmakta ve her zaman canlılığını korumaktadır.

Yanıt Açıklaması: Ünlü Fransız mimar ve kuramcı Viollet-le-Duc’ün asistanı Leon Parvillé (1830-1885), 1855’teki depremden hasar gören Bursa’nın ünlü yapılarını onarmıştır. Ünlü devlet adamlarından Ahmet Vefik Paşa’nın Bursa valisi olduğu dönemde Parvillé, Yeşil Cami, Orhan Bey Camisi, Ulu Cami, Muradiye Camisi ile Yeşil Türbe’yi restore etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Bütün insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal sitleri dünyaya tanıtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan, yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için gerekli işbirliğini sağlamak amacıyla UNESCO’nun 17 Ekim – 21 Kasım 1972 tarihleri arasında Paris’te toplanan 16. Genel Konferansında sorunun uluslararası bir sözleşme konusu yapılmasına karar verilmiş ve 16 Kasım 1972’de Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme kabul edilmiştir. Bu sözleşme Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 14.4.1982 gün ve 2658 sayılı kanunla kabul edilmiş ve bir iç hukuk belgesi haline gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Anıt ve Sitlerin Korunması ve Restorasyonu için Uluslararası Tüzük, • Tarihi Yerleşmelerin Korunmasına İlişkin Tüzük, • Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Tüzük, • Sualtı Kültürel Mirasın Korunması ve Yönetimine İlişkin Tüzük,  • Uluslararası Kültürel Turizm Tüzüğü, • Yöresel Kültürel Mirasa İlişkin Tüzük, • Mimari Mirasın Analiz, Koruma ve Yapısal Restorasyon İlkelerine İlişkin Tüzük, • Kültürel Miras Alanlarının Yorumlanması ve Sunumu Hakkında Tüzük, • Kültürel Rotalar Tüzüğü.

Yanıt Açıklaması: Rönesans hareketleri İtalya’da başlamıştır. Bu nedenle bu bölüm İtalya’daki gelişmeler üzerine kurgulanmıştır. Hümanistler (insan sevgisine öncelik verenler) yeni eserler oluşturdular.

Yanıt Açıklaması: 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisinin oluşumundan sonra kurulan Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olarak Türk Asar-ı Atikası Müdürlüğü (Türk Eski Eserler Müdürlüğü) kurulmuştur. Buna göre doğru Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Bu süreçte ilk onarılan yapı Ayasofya'dır ve Mimar Kemalettin Bey tarafından ele alınmıştır Bu yapıyı, İstanbul - Sultanahmet ve Beylerbeyi camileri, Edirne - Selimiye ve Üçşerefeli camileri, Elmalı - Ömer Paşa Camisi, Manisa - Muradiye Camisi ve Konya - Mevlana Türbesi izlemiştir. (doğru cevap A)

Yanıt Açıklaması: Fransız İhtilali ile Fransa'da feodal yönetimi anımsatan her yapının ve eserin ortadan kaldırılmasını amaçlayan bir yıkım eylemi başlatılmıştır. 1792 Cumhuriyet Dönemi, isimleri değiştirmiş ve böylece simgeleri oldukları eserlerin, anıtların ve şatoların tahribini kolaylaştırmıştır. Cumhuriyet Devriminin 10 yıl içinde yıktığı yapıların sayısı, Rönesans ve Barok Dönemleri mimari uygulamaları sırasında, 200 yılda zarar gören eser sayısını aşmaktadır. Kişiye bağımsızlık ve sorumluluk veren, kişiye dönük bu sosyal düzende uygulanan mimaride de bağımsızlık artan heyecanla gelişmeye başlamıştır. Aydınlar arasında yıkıma tepki olarak doğan koruma düşüncesi İhtilalden sonraki yönetim tarafından da benimsenmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1951 yılında kurulan ‘Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’, hem ilke koyan hem de uygulamaya yönelik karar alan ve yasayla oluşturulmuş ilk kurumdur. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Korumanın, geniş halk kitlelerinin ve yerel yöneticilerin katkı ve desteği olmadan gerçekleşemeyeceği bilindiğinden Cumhuriyetin ilk yıllarında bu konuda çeşitli programlar geliştirilmiştir. Eski eser olgusunun tanıtılması ve benimsetilmesi için çaba gösterilen platformların başında Halkevleri gelir. O dönemin önemli sosyo-kültürel kurumlarından Halkevleri içinde bir örgütlenme yapılması öngörülmüş, bilim insanları tarafından verilecek bilgilerin, Halkevlerindeki rehberler tarafından halka anlatılması programlanmıştır. Bu bağlamda, Milli Eğitim Bakanlığının 1930'lu yılların ortasında hazırladığı, ‘Antikiteler (Eski Eserler) ve Tarihi Eserlerden Derslerde Nasıl İstifade Edileceği Hakkında Andıç (Genelge)’ başlıklı ve tüm okullarda uygulanması öngörülen çok kapsamlı bir program ilgi çekmektedir.

Yanıt Açıklaması: I, II, IV ve V numaralı maddeler Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi” kapsamında yer alır ancak III numaralı maddenin bu konuyla bir ilgisi bulunmamaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: V. Clemens Johann J. Winckelmann’ı Eski Eserler Genel Müdürü yapan kişidir. Kardinall Doria Pamphili, Canovanın yardımcısıdır. Papa X. Leo Rafael’i Roma’nın eski eserlerinin koruyucusu olarak atayan kişidr. Michelangelo, heykeltraş, mimar, şair ve ressamdır. Papa VII. Pius (1800–1823) Devrinde, eski eserlerin korunması için idari ve hukuki yönden temel esaslar geliştirilmiş, Paris’e götürülmüş eserler geri getirilmiştir. Papa, Neoklasik akımın en ünlü heykeltıraşı Antonio Canova’yı (1752–1822) eski eserleri araştırma ve koruma ile ilgili örgütün başına getirmiştir. Antonio Canova’nın yardımcısı Kardinal Doria Pamphilli’nin 1802’de yayınladığı kararname Papalık Devletinde, Eski Eserler Hukukuna yön veren en önemli belgelerden biri olarak tanınmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Rönesans, Orta Çağ ile Yeni Çağ arasında 17. yüzyıla kadar yaşanmış olan bir dönemdir. Daha kesin bir ifade ile bir geçiş dönemidir. ‘Yeniden uyanış’, ‘yeniden doğuş’ anlamında kullanılan isimlendirme bu dönem için çok uygundur. Çünkü Rönesans her bakımdan yepyeni düşünce ve yaklaşımların, anlayış ve uygulamaların ortaya konduğu ve yepyeni bir insan olgusunun tarih sahnesine çıktığı çağdır.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat dönemini biçimlendiren diğer önemli öğe her konu ve düzeyde yeni kurumların oluşturulmasıdır. Bu bağlamda merkezi bir örgütlenmenin yanısıra, yerel örgütlenmeye de önem verilmiş ve yeni ilişkiler oluşmaya başlamıştır. Kurumsallaşmanın önemli göstergelerinden bir tanesi, Tanzimattan hemen sonra, uzmanlaşmaya gidilmesi ve değişik alanlar için ‘Nezaret’ ler (Bakanlılar) oluşturulmasıdır. 1826 yılında ilk nezaret olan ‘Evkafı Hümayun Nezareti’ kurulmuş, onu Seraskerlik(1826), Maliye Nezareti (1838), Hazine-i Hassa Nezareti (1839), Zaptiye Nezareti(1839), Maarif Nezareti (1839), Ticaret ve Ziraat Nezareti(1839) ,Nafia Nezareti (1863) ve Bahriye Nezareti (1878) izlemiştir. Her nezaretin bir müsteşarı ve çeşitli sayıda genel müdürlükleri ve klasik büroları (Mektubi, tahrirat, evrak,muhasebe vb.) bulunmaktaydı .

Yanıt Açıklaması: Taraf olduğumuz ikinci sözleşme ise, 1989 yılında onaylanan “Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesidir. 1985 yılında, Grenada’da Avrupa Konseyine üye ülkeler tarafından kabul edilen ve 13.4.1989 gün ve 3534 sayılı yasayla yürürlüğe giren bu sözleşmeye göre, ülkeler, mimari mirasın korunması için yasal önlemler almayı ve bu önlemler çerçevesinde ve her ülkeye ve bölgeye özgü  yöntemlerle, anıtları, bina gruplarını ve sitleri korumayı üstlenmiş bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı toplumunun özellikle kendilerinden önceki kültürlerin verilerine karşı takındıkları kimi olumsuz tavırlarda bir kasıt öğesi olmadığı söylenebilir. Gerek tahribat gerekse onarımla ilgili çeşitli davranışlar, Osmanlının yapıya bir “kültür varlığı” olarak değil, bir “obje” olarak baktığını doğrular.

Yanıt Açıklaması: : Fransız mimar Philibert de L’Orme (1512–1570); mevcut formların silinip atılmasını değil, bunların düzenli değişikliğe uğramasını, bir yapıda eski ve yeni unsurların zarafet ve ustalıkla bağdaştırılmasını öneriyordu. Döneminde, eski kale ve şatoları pencereler açıp aydınlatarak ve yanlardan uzanan kalın duvarları galeriler haline getirerek, tekrar yaşanılır hale sokmuştur.

Yanıt Açıklaması: 1989 yılında onaylanan “Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi”dir. 1985 yılında, Granada’da Avrupa Konseyine üye ülkeler tarafından kabul edilen ve 13.4.1989 gün ve 3534 sayılı yasayla yürürlüğe giren bu sözleşmeye göre, ülkeler, mimari mirasın korunması için yasal önlemler almayı ve bu önlemler çerçevesinde ve her ülkeye ve bölgeye özgü yöntemlerle, anıtları, bina gruplarını ve sitleri korumayı üstlenmiş bulunmaktadır. Sözleşmenin ortaya koyduğu bir diğer evrensel ilke ise, “Mimari mirasın korunması, bunun teşviki ve yaygınlaştırılmasını, kültürel ve çevresel planlama politikalarının başlıca unsuru olarak kabul etmek”tir. Bu husus, özellikle ülke koşullarının iyileştirilmesi bakımından önem taşımaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kolaylıkla yıpranabilen ve bozulabilen geleneksel yapılar ‘düzeyli’ ve ‘yumuşak’ turizme konu olmalıdır. Kültürel mirasın korunumu için en yararlı turizmi yumuşak turizm oluşturur. Doğru cevap D'dir.