Arkeolojik Alan Yönetimi

Yanıt Açıklaması: ICOMOS’un Venedik Tüzüğü’nü tamamlamak üzere, tarihî kentler ve alanlara ilgili bir uluslararası tüzük hazırlamayı gerekli görerek 1987 yılında Washington Tüzüğü; Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması Tüzüğü’nü (The Washington Charter: Charter on the Conservation of Historic Towns and Urban Areas) yayımlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Bir kültür varlığına ilişkin ilk bilimsel çalışma   Arkeologlar tarafından yapılmaktadır..

Yanıt Açıklaması: Kültürel mirasın nasıl korunacağı ve sürekliliğin sağlanacağı, bulunduğu yer ve çevresi ile doğrudan ilişkilidir. Bu kapsamda, arkeolojik alanların bulunabileceği üç farklı fiziksel çevreden söz edilebilir: Arkeolojik Sit Alanları, Kentsel Arkeolojik Sit alanları, Karma Sit Alanları.

Yanıt Açıklaması: Antik eserlerin koruma söz konusu olduğunda Türkiye’de Batılı ülkelerden oldukça geç başlanmıştır. İlki 1869 ikincisi 1874’te olmak üzere Asar-ı Antikalar Nizamnamesi düzenlenmiştir. Fakat bu düzenlemede yabancı araştırmacılar buldukları eserleri yurt dışına çıkarabilmekteydiler. Osman Hamdi Bey 1884 Asar-ı Atika Nizamnamesi yeniden düzenleyerek eserlerin yurt dışına çıkarılmasını engelleyici maddeler koymuştur.

Yanıt Açıklaması: UNESCO Dünya Miras Geçici Listesinde bulunan varlıkların Taraf Devletler tarafından 10 yılda bir yeniden incelenmesi ve güncellenerek sunulması teşvik edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) Türkiye Millî Komisyonu; insanın yaratıcı dehasının üst düzeyde bir temsilcisi, yaşayan veya yok olan bir kültür geleneğinin veya uygarlığın benzersiz veya olağanüstü, ender rastlanan bir özelliğinin olması, geri dönülmez bir değişim karşısında hassaslaşmış olan bir kültürün veya kültürlerin örneği olması, geleneksel insan yerleşimi veya arazi kullanımının seçkin bir temsilcisi niteliği göz önüne alındığında eserleri Dünya Kültür Mirası olarak değerlendirmektedir.

Yanıt Açıklaması: Alan Yönetimi, genel hatları ile ülkenin kültür varlıklarının belirlenmesi, korunması, gerekiyorsa yeni işlevlere uyarlanması, özetle kültürel değerlerin bir araya gelerek oluşturdukları ve "sit" olarak tanımladığımız koruma alanlarının yaşamını biçimlendiren kavramdır.

Yanıt Açıklaması: Kalkolitik dönemin en büyük maddi kültür varlığı olarak; bakırın kullanılması ve üretime alınmasıdır. Burdur yakınlarındaki Hacılar yerleşmesinde ortaya çıkarılan bakır aletler, bu evrenin bir “Maden Çağı” olarak tanınmasını sağlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Arkeolojik ve doğal sit alanları, doğal sit alanlarının aynı zamanda arkeolojik sit özelliği gösterdiği örneklerdir ve ülkemizde sıkça görülmektedir. Bu sit alanları, arkeolojik dokunun ve mimari yapıların korunmasının yanı sıra doğal özellik ve güzellikleri nedeniyle bitki örtüsü ve topoğrafya da korunması gerekli olan alanlardır. Antalya kenti sınırları içinde bulunan Patara Antik Kenti, sahip olduğu 16 km uzunluğunda ve Caretta Carettaların yumurtlama alanı olan kumsalı ile özel çevre koruma alanıdır. “Patara Özel Çevre Koruma Bölgesi” ile “Deniz ve Nil Kaplumbağaları Koruma ve İzleme Projeleri” yürütülmektedir. Aynı zamanda, buradaki doğal liman çevresinde kurulmuş Likya Birliği’nin başkenti olan arkeolojik sit alanı olan Patara Antik Kenti’nde, kültür varlıklarının korunmasına ilişkin projeler, bu arkeolojik dokuyu korumayı hedeflemektedir.

Yanıt Açıklaması: Alanın coğrafi konumu taslak yönetim planının tartışılması, fikir alınmasına yönelik görüşmeler sürecinde yapılan çalışmalar arasında yer almaz.

Yanıt Açıklaması: Taşınmaz kültür varlıkları, insanoğlunun tarih boyunca yarattığı ve yok edildiğinde geri dönüşü mümkün olmayan ortak değerler bütünüdür. UNESCO Dünya Miras Merkezi’nin taşınmaz kültür varlıkları ile Dünya Miras Listesi’nde yer almak için başvuran ülkelerden “alan yönetim planı” hazırlamalarını istemesi, kültürel ve doğal nitelikli tüm koruma alanlarında bilimsel koruma yaklaşımlarının esas alındığı bir yönetim anlayışının gerekli görülmesinden kaynaklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Hattuşaş Dünya Miras Alanı, Çorum’a 82 km uzakta, Boğazköy adını taşıyan yerleşim alanından Boğazkale’ye dönüştürülen ilçe sınırları içindedir. Milattan önce iki bin yıllarında Anadolu’nun büyük kısmıyla Kuzey Suriye’de hâkimiyet kuran Hitit Devleti’nin başkenti olarak yüzyıllar boyu çok önemli bir merkez olmuştur. Şehre girilen anıtsal kapılar arasında bulunan Aslanlı Kapı, Kral Kapısı, Sfenksli Kapı ve şehrin güney surunu dışardan içeriye bağlayan “potern” adı verilen tünel kentin oldukça iyi korunmuş kesimleridir. Kentin, Aşağı ve Yukarı Şehir olarak adlandırılan kesimlerinde onlarca tapınak bulunmakla birlikte, dışında kalan Yazılıkaya’nın Hattuşaş’ın en önemli ve görkemli kült merkezi olduğu söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: 1970’lere girerken Avrupa Konseyi’nin kabul ettiği Arkeolojik Mirasın Korunmasına Yönelik Avrupa Sözleşmesi (European Convention on the Protection of the Archaeological Heritage) (Avrupa Konseyi: 6 Mayıs 1969, Londra ve gözden geçirilmiş 16 Ocak 1992 Valetta-Malta) arkeolojik miras alanının düzenlenmesine ilişkin Avrupa çapında ilk geniş kapsamlı sözleşmedir. Sözleşme arkeolojik miraslarının korunması için ülkelerin kendi sistemleri içinde bir yasal düzenleme yapmasını öngörmektedir.

Yanıt Açıklaması: Arkeolojik alana yönelik hazırlanan yönetim planının başarılı ve uygulanabilir olması ve istenilen hedefe varılabilmesi için hazırlık sürecinde paydaş analizi yapılarak, paydaşların yönetim planı hazırlık sürecinde fikirlerinin alınması ve kararların birlikte oluşturulması, planın uygulanabilirliği ve başarısı açısından büyük önem taşımaktadır.

Yanıt Açıklaması: APPEAR Projesi; kentsel arkeolojik alanların yönetimi; amaç, takvim, bütçelerin kontrolü; yeni keşfedilen alanların modern kent yaşamı ile bütünleştirilmesi, sürdürülebilir kültürel miras turizmini teşvik olmak üzere dört temel konuyu esas almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yapının ayakta kalabilmiş mevcut durumunun mimari olarak ifade edilmesine “yapının rölövesi” adı verilir. Rölöve çalışmaları iki temel adımda tanımlanabilir: Yapının ve yakın çevresinin ölçülmesi (arazi çalışması) ve arazide toplanan verinin işlenerek 2-boyutlu mimari çizime ve 3-boyutlu sayısal modellere dönüştürülmesi (ofis çalışması).

Yanıt Açıklaması: Kentsel arkeolojik sit alanlarında, çok eski dönemlerden itibaren farklı dönemlere ait, farklı toplumlara ait fiziksel kalıntı ve izlerin yatayda, düşeyde veya farklı açılarda bir arada bulundukları görülmektedir.  Bu ‘çok katmanlı kent’ler, uzun bir tarihsel süreç boyunca yerleşim görmüş olup yer altında ve yer üstünde bu tarihsel sürecin izlerini barındırmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Arkeolojik Mirasın Korunmasına Yönelik Avrupa Sözleşmesi (European Convention on the Protection of the Archaeological Heritage) (Avrupa Konseyi: 6 Mayıs 1969, Londra ve gözden geçirilmiş 16 Ocak 1992 Valetta-Malta) (URL3) arkeolojik miras alanının düzenlenmesine ilişkin Avrupa çapında ilk geniş kapsamlı sözleşmedir.

Yanıt Açıklaması: Alan yönetiminin iki kapsamı vardır. Bunlar "konu kapsamı" ve "mekansal kapsam" dır. Konu kapsamı içerisinde, sit alanları ve ören yerleriyle bağlantı noktalarının ve etkileşim alanlarının bir bütün olarak korunması, geliştirilmesi, yöne­ tim planının hazırlanması, onaylanması, planın uygulanması ve denetlenmesi gibi temel konular bulunmaktadır. Mekansal kapsam ise alan yönetiminin gerektirdiği yönetim planı içinde yer alan sit alanı ya da ören yeridir.

Yanıt Açıklaması: Varlığın etkin bir şekilde korunması için sınırların tarif edilmesi paragraf 99 -100 de yer alamktadır.