Anadolu Arkeolojisi

Yanıt Açıklaması: Kalkolitik Çağ’ın başlangıç aşamasını temsil eden Halaf kültürü, (adını Tell Halaf, Suriye kazı yerinden alır) Saçkagözü, Amik Ovası, Mersin Yumuktepe, Gaziantep yakınlarında Turlu ile Diyarbakır’ın kuzeyinde Giriki Haciyan kazılarıyla tanınır. Ancak, son yıllarda Malatya yakınlarında Değirmentepe, Elazığ Tülintepe, Birecik Fıstıklı Höyük, Kazane, Cavi tarlası (Urfa) Maraş yakınlarında özellikle büyük bir merkez olduğu anlaşılan Domuztepe, Adıyaman Samsat başta olmak üzere özellikle Güneydoğu Anadolu’da çok sayıda kazı yerinde bu kültürün yayılımı anlaşılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemde  altın, gümüşten sekiz kat daha değerli idi. “Amutum” adıyla geçen bir maden ise, gümüşten kırk kat daha değerli tutuluyordu.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’da, Eski Hitit Devletinin bir güç olarak sahne almaya hazırlandığı dönemlerde, küçük beylikler halinde yaşayan ve farklı dilleri konuşan birçok halk yaşamaktaydı. Bu beyliklerden en önemlileri, Hattiler, Luviler, Palalar ve Huriler olarak sıralanabilir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’nun Epipaleolitik Dönemi hakkında her bölgede ayrıntılı bilgi yoktur. Ancak, bu evreye ilişkin yerleşme yerlerinin çoğunun Toroslar’ın güneyi ile Marmara Bölgesi ve Batı Karadeniz’de yoğunlaştığı anlaşılmaktadır. Örneğin Antalya’da Karain, Öküzini, Beldibi, Belbaşı ve Kumbucağı; Gaziantep’te Şarklı Mağara gibi mağara ya da kaya sığınakları ile Burdur’da Baradız, Konya’da Derviş’in Hanı, Şanlıurfa Bozova’daki Söğüt Tarlası ve Biris Mezarlığı gibi açık hava yerleşlmeleri; Marmara bölgesinde de Ağaçlı, Büyük ve Küçük Çekmece yöresi bu dönemin bilinen merkezleri arasındadır. E seçeneğinde yer alan Çatalhöyük Neolitik Döneme ait bir yerleşim yeridir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Çayönü kazılarında, barınak niteliğindeki kulübenin, gelişmiş bir konuta nasıl dönüştüğü, yuvarlak planlı bir yapının köşeleri, temelleri, düz damı, çatısı ve iç donanımları (destek direkleri, ocaklar, platformlar, depo alanlar›) olan bir yapı hâline geliş sürecini tüm aşamalarıyla adım adım görebilmekteyiz.

Yanıt Açıklaması: Doğu Anadolu’da özellikle Fırat ve Dicle boyunca uzanan havzalarda görülen ivmesi artan gelişmeler, Anadolu Yarımadası’nın batısında ise daha uzun bir süre söz konusu olmayacaktır. Doğudan yüksek dağ sıraları ve üç taraftan denizlerle çevrili Orta ve Batı Anadolu’nun bu konumu, dışarıdan bölgeye insan topluluklarının ve kültürel etkilerin girmesini zorlaştırmıştır ve giderek bu bölgede “Anadolu Uygarlığı” tanımına uygun bir kültürel birliğin doğmasına zemin hazırlamıştır. Ancak bu kültürel birlik, önceki dönemlerin itici gücüyle varlıklarını sürdüren birtakım yerel kültür gruplarının oluşturduğu bir bütündür. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap A’dır. Doğudan yüksek dağ sıraları ve üç taraftan denizlerle çevrili Orta ve Batı Anadolu’nun bu konumu İç ve Batı Anadolu’da Geç Kalkolitik Dönem kapsamında dışarıdan bölgeye insan topluluklarının ve kültürel etkilerin girmesini zorlaştırmış ve giderek bu bölgede “Anadolu Uygarlığı” tanımına uygun bir kültürel birliğin doğmasına zemin hazırlamıştır. İskan gören alüvyonlu ovalardaki yerleşimlerin birçoğunun terk edilmesi ya da yer değiştirmesi Neolitik Döneminden itibaren gerçekleşmiştir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Kalkolitik Çağ’ın başlangıç aşamasını temsil eden Halaf kültürü, Saçkagözü, Amik Ovası, Mersin Yumuktepe, Gaziantep yakınlarında Turlu ile Diyarbakır’ın kuzeyinde Giriki Haciyan kazılarıyla tanınır. Ancak, son yıllarda Malatya yakınlarında Değirmentepe, Elazığ Tülintepe, Birecik Fıstıklı Höyük, Kazane, Cavi tarlası (Urfa) Maraş yakınlarında özellikle büyük bir merkez olduğu anlaşılan Domuztepe, Adıyaman Samsat başta olmak üzere özellikle Güneydoğu Anadolu’da çok sayıda kazı yerinde bu kültürün yayılımı anlaşılmıştır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: MÖ 18.yüzyılda yazının Anadolu’ya Asur’lu tüccarlar tarafından getirilmesiyle ortaya çıkan yazılı belgeler yardımıyla ve daha sonra Anadolu’nun ilk merkezi devletini oluşturan Hitit Devletinin kayıtları ve ilişkileri sayesinde Anadolu kronolojisini daha gerçekçi bir şekilde karşılaştırmak mümkün olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Hititlerin başkenti olan Hattuşa, Çorum iline bağlı Boğazköy ilçesinde bir teras ve büyük bir kayalık üzerinde yer almaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Geç Kalkolitik Çağ Doğu Anadolu'da merkezileşmiş politik toplumların gelişimi, en yoğun Malatya-Elazığ (Altınova) yöresinde gözlemlenir.

Yanıt Açıklaması: Eski Tunç II döneminin sonlarına doğru, özellikle Orta Anadolu’nun güneyi ve Batı Anadolu’nun iç kesimleri ile Mezopotamya bağlantılı ticaret gelişmeye başlar. Özellikle ana ulaşım yolları üzerinde yerel Anadolulu beylerin yönettiği merkezler, ticaret sayesinde giderek zenginleşir ve bu gelişme Batı Anadolu’da yönetici kadronun giderek güçlendiği, iş bölümünün giderek organize olduğu gerçek anlamda ilk şehir merkezlerinin ortaya çıkmasına yol açar. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’da, Eski Hitit Devletinin bir güç olarak sahne almaya hazırlandığı dönemlerde, küçük beylikler halinde yaşayan ve farklı dilleri konuşan birçok halk yaşamaktaydı. Bu beyliklerden en önemlileri; Hattiler, Luviler, Palalar, Huriler olarak sıralanabilir.

Yanıt Açıklaması: MÖ 18. yüzyılda yazının Anadolu’ya Asur’lu tüccarlar tarafından getirilmesiyle ortaya çıkan yazılı belgeler yardımıyla ve daha sonra Anadolu’nun ilk merkezi devletini oluşturan Hitit Devletinin kayıtları ve ilişkileri sayesinde Anadolu kronolojisini daha gerçekçi bir şekilde karşılaştırmak mümkün olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Özellikle işgücünün ve malların denetimine dayanan merkezi ekonominin çöküşünün en erken ve açık kanıtı, MÖ 4. binyılın sonlarına doğru Arslantepe’de karşımıza çıkar. Buradaki bütün anıtsal yapılar bir daha inşa edilmemek üzere yıkıntıya uğrar. MÖ 4. bin Uruk Döneminde anıtsal yapıları ile önemli bir merkez olan Arslantepe bu evrede küçük bir kasaba niteliğindedir. Farklı bir çevresel ve kültürel bölgeden gelen, ekonomileri göçebeliğe dayanan bu farklı kültür kendini özellikle yerel kerpiç, düz damlı konut mimarisi geleneğine tümüyle aykırı olan ahşap dikmeli-dal örgüsü yapılarda ve Karaz olarak adlandırdığımız bir kültüre ait elde biçimlendirilmiş kırmızı-siyah boyalı çanak çömleklerde gösterir. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Frigler, Anadolu içlerine yayılmaya devam etmişler, İ.Ö. 11. yüzyıla doğru Polatlı yakınlarındaki daha sonra başkentleri olacak olan Gordion (Yassıhöyük)’a ulaşmışlardır. Lidyalıların başkenti Sardis,  Hititlerin başkenti Hattuşa, Urartuların başkenti Tuşpa, Karyalıların başkenti Halikarnassos’tur.

Yanıt Açıklaması: Hitit Devletinin başkenti Hattuşa'dır.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’daki kentleşme modelinin Mezopotamya örneğine göre kırsal görünümlü olmasının yanı sıra kendine özgü dinamikleri sahiptir. Bunun başlıca nedenleri, özellikle Holosen sonrası büyük bir kısmının ormanlarla ve dağlar ve dağlar arası ovalarla kaplı olmasıdır. O¨zellikle C¸anak C¸ömleksiz Neolitik Dönem Do¤u Anadolu ve hatta Orta Anadolu topluluklarının geçimlik sistemlerinin avcılık ve hayvancılığa dayanması, tarımın belli bir süre ikinci planda kalmasıdır. Tarım çoğunlukla Anadolu’nun özellikle iklim koşullarına duyarlı kuru tarıma dayanmaktadır. Mezopotamya’da iktisadi gelişmenin itici gücü olan sulu tarımdaki artan tarımsal ürün kapasitesi ve buna bağlı gelişen toplumsal yapı, nüfus artışının tersine Anadolu’da yerleşimler ve nüfus düzenli şekilde büyüyememiştir.

Yanıt Açıklaması: Neolitik Dönem Çatalhöyük yapılarında ve daha öncesinde Çayönü Hücre Planlı Yapılar evresinde görülen iki katlı yapılar Erken Kalkolitik dönem içinde standart hâle gelmeye başlamıştır. Orta Anadolu Platosunda Batı Çatalhöyük, Can Hasan I gibi büyük Erken Kalkolitik yerleşmelerinde bitişik düzende sıralanmış ancak duvarların iç kısımlarına gömülmüş yapının ikinci katını da destekleyen payanda adı verilen karşılıklı duvar çıkıntıları dörtgen yapıların tipik özellikleri olarak dikkati çeker. Buna göre doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Troia yerleşmesi hem batı Anadolu hem Ege bölgesi için kritik bir öneme sahiptir. İlk olarak 1870’te ismi arkeoloji dünyasında hep polemik konusu olan Heinrich Schliemann tarafından kazılmaya başlayan Troia (Hisarlık Tepe) bir yerde tabakalanmasının sistematik şekilde belgelenmesinden dolayı Arkeoloji Biliminin ilk sistematik kazısı sayılır. Troia Yerleşmesi bir asrı aşan detaylı araştırma tarihçesi, Batı medeniyetinin temelini oluşturan Helen Ozanı Homeros’un Iliada destanına konu oluşturması ve Kuzaybatı Anadolu, Ege Dünyası arasında boğazı tutan stratejik konumu ve bu konumun avantajıyla Batı Anadolu’nun zengin buluntularıyla ilk kent örneği olması gibi çeşitli nedenlerden dolayı Anadolu Arkeolojisinde çok önemli bir yeri vardır.

Yanıt Açıklaması: Mezolitik Çağ’da izlenen önemli bir yenilik de beslenmenin çeşitlenmesi olmuştur. Daha önceleri protein ağırlıklı beslenme türü hâkimken bu dönemde çeşitli yemiş, bitki ve köklerin beslenme alışkanlıklarının bir parçası hâline geldiği görülmektedir. Bu, ileride üretim devrimi olarak adlandırılacak olan Neolitik dönemi hazırlayan önemli etkenlerden bir olmuştur. Doğru cevap D seçeneğidir.