Anadolu Arkeolojisi

Yanıt Açıklaması: Neolitik çağda ateşin kontrollü kullanımı yani pyroteknolojinin gelişmesi ile malahitin ısıtılarak tavlanıp işlenmesi, daha sonradan gelecek olan maden çağlarının temelini oluşturacaktır. Fakat demir, daha sonraki maden çağlarında kullanılmaya başlanmış bir üründür.

Yanıt Açıklaması: Eski Tunç Çağı, Anadolu’da metalürjinin gelişmesini tamamladığı, kentleşme olgusunun ortaya çıktığı ve beraberinde etrafı surla çevrili ilk kent yerleşimlerinin doğudan batıya ticaret yollarının geliştiği bir dönemdir.

Yanıt Açıklaması: Geç Hitit şehirlerinin etrafı sularla çevrili olup bu şehirlerde idari ve dinsel işlevli anıtsal yapılar, yerleşmenin tepesinde ek bir savunma sistemiyle citadel ile korunan ana bölümü oluşturmaktadır. Citadel, ulaşılması zor, dik ve sarp kayalıklara konuşlandırılmış, savunması kolay kaya yerleşimleridir. Doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: Önce Halaf ve Obeyd kültürleri ile başlayan ve kentsel gelişmenin ortaya çıktığı Uruk’la devam eden süreçte Mezopotamya’da önce gelişkin köyler ve sonra da ilk şehirler ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de tarih öncesine ait izlerin çok sayıda olmasına karşın, fosil insan kalıntıları enderdir. Dolayısıyla, Kocabaş Köyü yakınındaki Denizli traverten yataklarında saptanmış olan kafatası parçası önemli bir buluntudur.

Yanıt Açıklaması: Batı ve Orta Anadolu’da Eski Tunç Çağı III döneminde yerleşmelerin sayısında azalma gözlenirken, bunların birçoğu şimdi normalden büyük kent yerleşmeleridir. Bu durum, bazı insanların topraktan koparak, iş olanaklarının arttığı şehirlerde toplandığının delilidir ve dolayısıyla günümüze kadar devam eden köyden kente göç sürecinin başlangıcıdır. Tüm Batı ve Orta Anadolu sathında “yerel krallıklardan” oluşan bir siyasal yapılanmanın ortaya çıktığını varsayabiliriz. Özellikle bu döneme ait Troia hazine buluntuları ve Eskiyapar (Çorum), Kültepe 13. Tabaka mezar eserleri, Alacahöyük (Çorum) Kral Mezarları’nda ele geçirilen zengin eserler, bu yerel Anadolu krallıklarının sahip oldukları sermaye birikimini ve gücünü açıkça ortaya koymaktadır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Assurlu tüccarların içesinde serbestçe alış veriş yapabildikleri, şehirlerin yanına kurulan ticaret merkezlerine Karum adı verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: MÖ 1200-1000 yılları arasında demirden yapılan silah ve araç gereç üretiminin Anadolu’da yagınlaşmasıyla birlikte dağınık topluluklar güçlü bir önderin yönetiminde birleşerek orta büyüklükte krallıklar kurmuşlardır. Bu dönemde Doğu Anadolu'da Urartu Krallığı ve Orta Anadolu'da Phryg Krallığı kurulmuştur. Geç Hitit Beylikleri ise; Güney ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kurulmuştur. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Yaklaşık MÖ 2200 yıllarından itibaren genişleyen Akad İmparatorluğu ve kayıtlarında Anadolu’nun coğrafi bir bölge olarak yazılı belgelerde isminin zikredilmesi ile bu evredeki beylik ya da kent devletlerinin Anadolu’daki sosyo-politik rollerini bir nebze de olsa ortaya çıkarmakta ve Anadolu’yu yazılı tarih çerçevesinin içine alır. Anadolu’da olgunlaşan bu kent devletlerinin birleştirilip büyük bir krallık haline dönüşmesi ise bu evreden sonra gelen Orta Tunç Çağı’nda kökeni (Hitit dönemi) Neşa’lı/Kaniş’li (Kayseri Kültepe) ve günümüzde Hitit adı verilen devlet tarafından gerçekleştirilecek ve Anadolu’nun ilk merkezi devleti ortaya çıkacaktır.

Yanıt Açıklaması: Anadolu ve Önasya’da bir geçiş dönemi olarak düşünmemiz gereken Mezolitik Çağ kültürleri, Anadolu’da ve Önasya’da ilk yerleşik toplulukların çıkışıyla MÖ 10.000’ den sonra yerini Neolitik döneme bırakır.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’da bilinen tek Neandertal fosil kalıntısı olan alt çene kemiği Antalya’nın Karain Mağarasindadir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Seçeneklerin tamamı Obeyd kültürü ile ilgilidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Obeyd döneminde kültürel birliğe kavuşan Mezopotamya’da, İlk Tunç Çağı III başında ortaya çıkan Akkad Krallığı ile ilk defa siyasal birlik de sağlanmış olur, dolayısıyla doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Doğal yollarla oluşan volkanik kökenli bir cam türüdür. Lavın havayla temas edip hızlıca soğuması ve kristalleşmeye yetecek kadar zaman geçmeden donmasıyla oluşur. Genellikle felsik lav akıntılarının, soğumanın hızlı olduğu kenar bölümlerinde bulunur. Kristal yapıda olmadığından, keskin inceliğe ulaşabilir .

Yanıt Açıklaması: Konutların çok büyük olmaması mekânların çeşitli etkinliklere ayrılmış ufak kesimlere bölünmüş olması, topluluğun farklı çekirdek ailelerden oluştuğunu düşündürür.

Yanıt Açıklaması: Yerleşik yaşam ve artı ürün ile daha kolay beslenme yollarının öğrenilmesi doğal olarak nüfusun artışına yol açmıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Hitit mimarlığının en belirgin özelliği karşıtsız yani asimetrik oluşudur; dinsel ve sivil binalarda olduğu gibi kent plancılığında da bu davranış egemendir. Başka bir deyimle yapılar herhangi bir geometrik ilkeye, sözgelimi sıralanmaya, hizalanmaya bağlı olmayıp Hellen yapı sanatı ile İngiliz ve Türk bahçelerinde gördüğümüz türde, doğal bir oluşum içindedir.

Yanıt Açıklaması: Kalkolitik Çağ’ın ilk başlarında, Halaf kültürü olarak tanımlanan evrede çekirdek bölge, Güneydoğu Anadolu ile bugünkü politik sınırlarımızın hemen güneyindeki Kuzey Suriye’dir. Halaf kültürünü de kendi içinde İlk, Orta ve Son Halaf olarak üç gelişim evresi içinde ele alabiliriz. Bunlardan İlk Halaf, Çanak Çömlekli Neolitik’in sonunda görmeye başladığımız boya bezemeli çanak çömleğin daha gelişkin türleriyle tanınır. Bu dönemde bölgeler arasında halen yerel farklılıklar oldukça belirgindir. Orta Halaf Dönemi ise bölgenin tümünde bir kültürel bütünlüğün sağlandığı, aynı zevklerin paylaşıldığı, birbirinin aynı denecek kadar benzer şekilde bezeli kap kaçağın yaygın olarak kullanıldığı bir dönemdir. Bu kültürel bütünlük bölgenin tümünü kaplayan politik bir oluşum olmaktan çok geleneklerin kuvvetli olduğu ticaretinde yoğun olduğu bir iktisadi temele dayanır. Orta Halaf Dönemiyle birlikte yerleşim yerlerinin arasındaki farklar belirginleşmeye başlar. Maraş Domuztepe, Adıyaman Samsat gibi büyük ve çekim merkezi olan yerleşimlerin yanında “uydu yerleşim” olarak adlandırabileceğimiz daha basit, küçük olan yerleşim yerleri de ortaya çıkmaya başlar. Halaf yerleşmelerinde karşımıza çıkan ilginç bir olgu da “tholos” olarak adlandırılan ana mekanı daire, giriş kısmı dörtgen koridor planlı yapıların varlığıdır. Olasılıkla bu yuvarlak yapıların üst yapılarının, günümüzde (Urfa) Harran evlerinde olduğu gibi kubbeyle örtüldüğü düşünülür. Bu yapılar Kuzey Suriye’den Toroslara kadar her Halaf yerleşmesinde rastlanmıştır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi Orta Halaf Dönemi bölgenin tümünde bir kültürel bütünlüğün sağlanması, bölgenin tümünü kaplayan politik bir oluşum olması temeline değil; bölgede geleneklerin kuvvetli olması ve ticaretin de yoğun olduğu bir iktisadi temele dayanması ile ilişkilendirilmektedir. Doğru cevap E’dir. Daha basit, küçük olan yerleşim yerlerinin de ortaya çıkmaya başlaması ve boya bezemeli çanak çömleğin daha gelişkin türlerinin ortaya çıkması ise dönemin özelliklerini yansıtmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Şehirciliğe doğru giden gelişimin gerisinde yatan en önemli nedenin, o zamanki köylerde birikmeye başlayan “artı ürün” olduğu, artık tüm bilim adamlarınca kabul edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Toprak yığmasının altından, birbiri üstüne bindirilerek sivri bir kemer biçimine sahip, potern adı verilen, 80 m uzunluğundaki bir tünel aracılığı ile düşmana ansızın baskınlar düzenlenilmesi de sağlanmıştır. Surun iç ve dış duvarlarında bulunan kuleler ile de savunma kolaylaştırılmıştır. Bunların hepsi, Hitit savunma sisteminin iyi düşünülmüş ve yetenekli mimarlar elinden çıkmış olduğunu gösteren eserlerdir.