Din Sosyolojisi

Yanıt Açıklaması: Dinlerin gündelik hayatın belirleyici faktörlerinden olan siyasî ve iktisadî yapı üzerinde de doğrudan etkilerini gözlemlemek mümkündür. A, C, D şıkları ekonomiyle ilgilidir. E mimari ile ilgilidir. Müslüman ülkelerde de bağımsızlığını ilan eden her devlet Halife’den bir berat almak suretiyle kendi iktidarlarının meşruiyetini sağlamış olurdu. Dolayısıyla iktidarın dinin onayını alması gerekirdi.

Yanıt Açıklaması: Küreselleşmeyi daha çok “etki” ve “etkileşim” anahtar kavramları etrafında algılayan Bauman, bir karmaşıklığa vurgu yapmaktadır. Bauman’a göre, küreselleşme kavramından çıkan en derin anlam; dünya meselelerinin belirsiz, kuralsız ve kendi başına buyruk doğasıdır. Bir merkezin, bir kontrol masasının, bir yönetim kurulunun, bir idari büronun yokluğudur. Küreselleşme bu yönüyle yeni dünya düzensizliğidir.

Yanıt Açıklaması: Terör eyleminin ne olduğuna ilişkin yaklaşımında öne çıkan unsurların suikast, bombalama, sabotaj, işkence ve rehin alma eylemleri gibi nedenden çok sonuçlara odaklanan unsurların olduğu yaklaşım, medyatik yaklaşımdır.

Yanıt Açıklaması: Şiddet ve terörün kökenlerine bakıldığında bu eylemlerin özü itibariyle büyük oranda siyasi ve toplumsal nedenlerden kaynaklandığını, bazı psikolojik faktörlerin de bu eylemlerde yer almayı kolaylaştırdığı ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Moonculuk güçlü bir misyonerlik anlayışına sahiptir. Bir Mooncu en az üç kişiyi kendi dinine sokmadan ve en az üç yıl hizmet etmeden evlenemez.

Yanıt Açıklaması: Ortodoks terörizm teorisi, radikal terörizm teorisi ve ılımlı terörizm teorisi terörün neden ve kökenlerini açıklamaya yönelik başlıca teorilerdendir.

Yanıt Açıklaması: “Dini İctimaiyat Notları” Necmeddin Sadık’ın; “Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?” Prens Sabahattin’in; “İctimaiyyat ve Şeriat–ı İslamiyye” ve “İlm–i İctimaa Nazaran İslamiyet” ise Selahattin Asım’ın eserleridir. Ziya Gökalp’in “İlm-i İctimai Dini” adıyla basılan eseri, Türkiye'de ilk din sosyolojisi ders kitabı ve telif eser niteliğini taşımaktadır.

Yanıt Açıklaması: Her dini tecrübe aynı zamanda objektifleşir yani bireyin dışında kültür dünyası içinde insan ilişkilerini belirleyecek biçimde dışa vurur tamamen sübjektif bir tecrübe olarak kalmış bir dinden söz etmek mümkün değildir.

Yanıt Açıklaması: Ortaçağ Avrupa’sında hâkim olan ruhban sınıfın otoritesi (yani kilise hâkimiyeti) modern zamanlara gelindiğinde köklü bir değişime uğramış; Tanrı merkezli bir evren ve insan anlayışından insan merkezli evren ve insan anlayışına geçiş yaşanmıştır. Bu geçiş ile din oldukça büyük bir konum kaybetmiş ve insan hayatının birçok alanlarından el çektirilerek etkisi sınırlandırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Sosyoloji / din sosyoloji araştırmalarında dolaylı gözlem yapacak araştırmacı için üç çeşit materyal vardır: Sözlü gelenekler: Masallar, efsaneler, vecizeler, atasözleri, türküler, menkıbeler, şiirler, destanlar, dini hikâyeler vb sözlü gelenek kaynaklarıdır. Yazılıbelgeler: Arşiv belgeleri, şeriyye sicilleri, fetvalar, vakfiyeler, fermanlar, kanunnameler, hatırat kitapları, seyahatnameler gibi her türlü eski eserler yazılı kaynaklar arasında yer alır. Şekillenmiş anıtlar: Taşınır ve taşınmaz her türlü sanat eserleri bu grupta yer alan bilgi kaynaklarıdır. Dini mimari yapılardan, halı, kilim, hat ve minyatürlere kadar her çeşit eser ve kullanılan eşyalar, toplumların dini hayatlarının sosyolojik incelenmesinde önemli yer tutarlar.

Yanıt Açıklaması: Liberal kamu yaklaşımında kamuda neyin iyi ve ahlâki olduğunu ortaya koymak önemli değildir. Önemli olan kamusal düzenin nasıl sağlanacağıdır. Bu bağlamda, toplumda yaşayan insanlar neyin iyi olduğu konusunda ortak bir noktada buluşmasalar bile, önemli olan birlikte yaşama sorununu akla uygun olarak nasıl gerçekleştirleceğidir. Dolayısıyla bu yaklaşımda neyin iyi ve ahlâkî olduğu sorusu yerine, ortak yaşamın akla uygun olarak nasıl gerçekleştirileceği problemi ikâme edilir.

Yanıt Açıklaması: Kilise bir dini düşünce etrafında örgütlenmiş kurumsal yapı olarak tanımlanabilir. Hıristiyan terminolojisinde Türkçeye tarikat olarak çevrilen cult ve sect kavramları da söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: Şiddet ve terör olaylarında dini inanç ve araçlar meşrulaştırma bir başka deyişle araçsallaştırma için kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Coğrafi faktörlerin toplumların hayatı üzerinde büyük etkiler yarattığını ifade eden İbn Haldun, coğrafyanın sadece insan vücudu üzerinde değil, aynı zamanda dini/ahlaki/manevi hayat üzerinde de etkilerde bulunduğunu belirt- mektedir. Ona göre, dünyanın yedi iklim bölgesinde medeniyete en uygun bölge, aynı zamanda büyük ve ilahi dinlerin de ortaya çıktığı bölgedir.

Yanıt Açıklaması: Dinbilimcilerinin genel kabulüne göre, bir harekete din denilebilmesi için inanç, dini pratikler ve cemaat olmak üzere en az üç temel unsurunun olması gerekir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de din ve kamusal alan tartışmalarının yapıldığı somut bağlam olarak başörtüsü öne çıkmıştır. Bu zamana kadar daha çok Fransız tipi katı bir kamusal alan anlayışı sebebiyle, kamusal alanda genelde dini sembollerin özelde başörtüsünün bulunamayacağı bu yaklaşımı savunanlarca dile getirilmiştir. Bu çerçevede başta üniversiteler olmak üzere, eğitim kurumları, birçok kamu kurumlarında başörtüsü yasağı uygulanmaktadır. Geçtiğimiz 20-30 yıl sürecinde kamusal alanın sınırları kadar kamusal alanın içeriği de tartışma konusu olmuştur. Kamusal alanın sınırları başörtüsü yasağına konu olacak bir düzeyde tartışılmıştı. Diğer yandan Türkiye’de özel olarak kamusal alanın içeriği, hizmet alanlar ve hizmet verenler şeklindeki bir ayrım üzerinden de tanımlanmaya çalışılmıştır. Bu ayrımda hizmet verenlerin dini sembollerle çalışamayacakları ileri sürülmüştür.

Yanıt Açıklaması: Batı’dan dünyaya yayılan yeni dini hareketleri şu başlıklar altında da sınıflandırabiliriz: a. Hıristiyanlığın yeni yorumuna dayanan hareketler (Tanrı’nın Çocukları, Mormonlar gibi). b. Uzakdoğu kökenli olup Batı’da yaygınlaşan hareketler (Zen Budizmi, Hare Krişna gibi). c. Kişisel gelişimci olup Hıristiyanlığa veya diğer dinlere ilgisiz olan hareketler (Sayentoloji gibi).

Yanıt Açıklaması: İslam ve şiddet arasında ilişki kurulmasına neden olan kavram Cihad’dır.

Yanıt Açıklaması: İnsanların karşılıklı ilişki ve etkileşimleri, tarihsel süreç içerisinde farklı bir hal almakta, toplumsal yapıda ortaya çıkan başkalaşma veya farklılaşmalar da toplumsal değişimi doğurmaktadır. Ancak toplumsal yapıda ortaya çıkan değişikliklerin toplumsal değişim olarak nitelendirilmesinin ön şartı, köklü ve kalıcı değişiklikler olmasıdır. Bu durumda denilebilir ki toplumsal değişimler, toplumun tarihî akışını, kaderini değiştiren değişikliklerdir. Yani geçici ve yüzeysel değişiklikler, toplumsal değişim kapsamında değillerdir.

Yanıt Açıklaması: “Bir dini diğerlerinden ayıran en önemli husus akidesidir” cümlesindeki “akide” kelimesinin anlamı, inanç esaslarıdır.