Din Sosyolojisi

Yanıt Açıklaması: Kamusal, özelde olabilecek olmayan demektir. “Özel”de olabilecek iken kamusal olan ise, aslında kamusal değil, devletleştirilmiş olandır. Dolayısıyla kamusal ancak özelin sınırları içerisine giremeyecek, özel tarafından doldurulması mümkün olmayan bir varlık kazanmaktadır. Rappa da kamusal alan karamının boyutlarını şu şekilde açıklamaktadır: (1) Kamusal alan insanlar arası iletişim ve karşılıklı etkileşimin gerçekleştiği alandır. (2) İnsan faaliyetlerinin oluşturduğu metafor alanıdır. (3) Taraflar arasında farklı tarz ve biçimlerde gerçekleşen bilgi bilgi alışverişlerinin yapıldığı mekandır. (4) Her türlü ilişki ve tartışmaların yapıldığı mekandır. (5) Gerek devlet gerekse devlet dışı oluşumların politikalarının gerçekleştirildiği alandır.

Yanıt Açıklaması: Yaşanan din kitabi din ve halk dini olmak üzere iç içe geçmiş iki katmandan oluşmaktadır. Halk dini kuruluşların veya ilahiyatçıların söylemlerinin yanında dinin gelenek içinde aldığı biçimini tanımlamaktadır. Halk dini resmi söylemlerin dışında bazı inanç ve uygulamaları da içermektedir. Bu nedenle paralel din olarak da tanımlanmaktadır. Ancak halk dini kitabi dinden tamamen farklı değildir.

Yanıt Açıklaması: Sosyal bilimlerde tartışılan teorilerden ilki Immanuel Wallerstein’a aittir. Wallerstein, küreselleşme kavramını “modern dünya-sistemi” ile tanımlamaktadır.

Yanıt Açıklaması: A, B, C sosyo-kültürel yapının din üzerindeki etkilerinden ibadetle ilgilidir. D toplumsal kurumların etkisiyle ilgilidir. Toplumlar Müslüman olurken kendi inançlarının bir kısmını yeni dinlerine taşımışlardır. Bazı taşlara, ağaçlara, dağlara kutsallık atfetmek, mezarlarda yatan şahısların ölmüş ruhlarından yardım dilemek bunun örneğidir.  Dolayısıyla ölmüş kişiden yardım istemek inançla ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Birlik içerisinde yer alan ülkelerin genel politikalarını da belirlemekte, Birlik içinde öne çıkarılan ilkeler temel standartlar haline gelmektedir. Bu ülkeler, devletlerarası ilişkiler ve tüm politikalarında standart hâline gelen ilkeleri uygulamaya çalışmaktadırlar. Dolayısıyla Avrupa Birliğide böyle bir yapılaşmadır.

Yanıt Açıklaması: Kamusal alanın oluşumunda, burjuvazinin göz ardı edilmeyecek bir yeri vardır. O dönemde Batı’da yeni bir kent-soylu sınıfı olan burjuvazi ortaya çıkmıştı. Burjuvazi sınıfı ekonomik bakımdan elde ettikleriyle de görünürdü. Bu çerçevede burjuvazinin en büyük endişelerinden birisi de sahip olduğu ekonomik birikimlerin monarklar tarafından müsadere edilmesiydi. Dolayısıyla monarkların konumunun zayıflaması, burjuvaziyi sevindirecek bir durumdu. Burjuvazinin genel desteği ile edebi kamu oluştu ve edebi kamuda şairler, yazarlar, entelektüeller var oldu.

Yanıt Açıklaması: Sosyo-kültürel yapının din üzerindeki etkilerini inanç, ibadet ve diğer toplumsal kurumlar olmak üzere üç açıdan incelenebilir. Bu bağlamda toplumlar Müslüman olurken kendim inançlarının bir kısmını yeni dine taşımışlardır. Bazı taşlara, ağaçlara, dağlara kutsallık atfetmişler ya da mezarda yata şahısların ölmüş ruhlarından yardım dilemek buna örnek olarak verilebilir. Diğer bir yandan dinin temel uygulamaları olan ibadetler de bir ölçüde sosyo-kültürel yapıdan etkilenirler. Bu bağlamda ibadetlerin yapılma biçimi yeni usullere bağlanır ya da ibadet olarak düşünülen yeni uygulamalar ortaya çıkar. Günümüzde Ramazan ayının vazgeçilmez ibadetlerinden biri olan hatimler esas olarak Hz. Muhammed’in hayatında bireysel olarak yapılıyordu. Ancak hatimler daha sahabe ve tabiin zamanında toplu icra edilen merasimler haline gelmiştir. Dolayısıyla ölmüşlerin ruhlarından yardım dilemek ve hatim merasimleri sosyo-kültürel yapının din üzerindeki etkisine örnektir. Helallik istemek ise dinin, gündelik yaşam üstündeki etkisine örnektir.

Yanıt Açıklaması: Batı’da ortaya çıkan ve dünyayı reddeden yeni hareketlerin özellikleri şunlardır; sekülerizm karşıtlığı, tavizsiz bir akideye ve ahlaki prensiplere sahip olmaları ile dini bir otoritelerinin olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Devlet organizasyonunu oluşturan halk ve genel umum, aslında hem borçların hem de bankaların asıl sahibidir. Fakat bilhassa modern zamanlarda devlet, halktan bağımsız, kendinden menkul bir anlam da kazanmıştır. Bu çerçevede devletin, halkın kendisi için oluşturduğu bir organizasyon olduğu gerçeğinden mesafe alınarak, özelde kamu alanının tek belirleyicisi ve sahibi olarak da görülmüştür. Bilhassa modern-ulus devletin homojen ve tektipçi yapısı, kamusal alanda da tek bir ideoloji, düşünce ya da felsefî görüşün hâkim hâle gelmesine ve farklılıklara izin verilmemesine sebep olmuştur. İşte kamusal alan tartışmalarının en önemli boyutunu tam da bu nokta oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Küreselleşme çok boyutlu ve karmaşık ilişkiler ağına sahiptir. Bu açıdan kavramı, sadece bir boyutuyla tanımlamak eksik olacaktır. Bu boyutlar, küreselleşmenin bütüncül bir şekilde ele alınmasını sağlayacaktır. Bu boyutları, ekonomik, politik, kültürel, iletişim ve ekolojik küreselleşme olarak sınıflandırmak mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Mcluhan’a göre elektronik karşılıklı bağımlılık (internet gibi), dünyayı“küresel bir köy” olarak yeniden oluşturmaktadır. “Küresel köy” ifadesi, hem dünyayı yeni imajlarla inşa etmekte, hem de tümüne erişilebilir oranlarda küçültmektedir.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişimin temel etkeni olarak dine İslamiyet bağlamında bakılacak olursa, görülür ki İslâm, büyük karizmatik önder olarak Hz. Muhammed’in 23 yıllık peygamberlik döneminde giriştiği hareketle Medine’de Ashabı ile birlikte inşa ettiği sosyal sistem ve yapıda değişimin temel etkenidir. Ataların geleneksel dinine ve dünya görüşüne karşı yeni bir ruh, inanç ve hayat tarzı ortaya çıkartmıştır. Arabistan’da toplumun dini, sosyal, kültürel, siyasal, ekonomik, ahlaki, hukuki bütün alanlarında etkili olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Şiddet ve terör olaylarında dini inanç ve sembollerin başlıca rolü eylemleri meşrulaştırmaktır.

Yanıt Açıklaması: 1930 yılında ABD’ye taşınan Wallace D. Fard’ın kurduğu ve “ilk insan siyahtı ve siyahlar Arabistan-Mısır coğrafyasında yaşıyorlardı. Beyaz ırk sonradan ortaya çıkmıştı ve kıyamet beyaz ırkın üstünlüğünün sona ermesi demektir.” inancını paylaşan yeni dini hareket, İslam Milleti’dir.

Yanıt Açıklaması: Rappa’ya göre kamusal alan kavramının beş farklı boyutu vardır. Bunlar;(1) Kamusal alan insanlar arası iletişim ve karşılıklı etkileşimin gerçekleştiği alandır. (2) İnsan faaliyetlerinin oluşturduğu metafor alanıdır. (3) Taraflar arasında farklı tarz ve biçimlerde gerçeklesen bilgi alışverişlerinin yapıldığı mekandır. (4) Her türlü ilişki ve tartışmaların yapıldığı mekandır. (5) Gerek devlet gerekse devlet dışı oluşumların politikalarının gerçekleştirildiği alandır. Bu boyutlara baktığımız zaman, kamusal alanın öncelikle farklı düşünce, inanç, felsefi görüş, düşünce ve tarza sahip insanların ortak mekânı olduğu anlaşılmaktadır. İnsanlar arasında iletişim ve bundan daha önemlisi etkileşim kamusal alanda sağlanabilmektedir. Kamu alanında görünen her şeyin herkes tarafından görülebilir ve duyulabilir. Ancak kamusal alan insanların üzerinde hareket ettikleri sınırlı bir mekânı ve organik yaşamın genel durumunu oluşturan yeryüzü ya da doğayla aynı değildir. Daha çok insan eseri bir dünyada birlikte yaşayanlar arasında olup biten meselelerle olduğu kadar insan elinden çıkma şeylerle, insan faaliyetleriyle ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Liberal kamu anlayışı özünde liberal özellikleri taşımaktadır. Liberal kamu anlayışı erkesin kabullenmesini sağlayan değersel bir ‘iyi’ fikrinin tespiti ve sabitleştirilmesine karşıdır. Tüm iyileri temsil edecek nötr ve objektif bir ahlak ve ‘iyi’liğin olması söz konusu değildir. Dolayısıyla dini kaynaklı ‘iyi’lere kapalıdır. Aşkın ya da vahyi bir ‘iyi’ için referans ta bulunmamayı liberal kamunun insanı için bir ön koşul olarak kabul eder. Ancak bu anlayış, aşkın, yani vahyi ya da dini bir ahlakilik ya da iyilik düşüncesi ve önerisini kabul edemez.

Yanıt Açıklaması: Eğitim seviyesinin yüksek olduğu çevrelerde saldırganlık ve çatışma güdülerinin bastırılması ve törpülenmesi mümkün olduğundan bu tarz eğilimler diğerine oranla daha az görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Din gündelik hayattaki en önemli öğelerden bir tanesidir. Din, bir kere toplumun bünyesine dahil olup kökleştiğinde geleneksel kültürün bir parçası olur. Ama aynı zamanda din popüler kültürün de önemli bir parçası haline gelebilir. Çünkü popüler kültür meta haline getirebildiği her şeyi kullanma eğilimindedir. Din de kolaylıkla bir tüketim nesnesi, ticari bir amaçla kullanılabilecek bir meta haline getirilebilir.

Yanıt Açıklaması: Daha çok boş zaman faaliyetlerine veya tüketim eylemlerine yönelik olarak belirli üreticiler tarafından bir meta olarak ortaya konulan, dolayısıyla elde edilmesi için belirli bir ücret ödenen ve hızla değişiklik gösteren kültüre, popüler kültür adı verilir.

Yanıt Açıklaması: Şiddet ve terör olgusuna bir yurttaş, ideolog ve güvenlik uzmanı olmaktan ziyade bir araştırmacı olarak yaklaşma eğiliminde olan ve şiddetle doğrudan karşı karşıya gelen güvenlik kuvvetlerinden veya konuya taraf olan aktörlerinkinden farklı bir bakış açısı üreten yaklaşım, akademik/bilimsel yaklaşımdır.