İslam Mezhepleri Tarihi

Yanıt Açıklaması: Hak’ka yürüyen bir kimse için “helallik alma” temelli yapılan erkân dardan indirme erkânıdır. Bektaşîlik’te vefat eden bir kimse için “Hak’ka yürüdü” deyimi kullanılır. Gerçekte, insan Tanrı’dan gelmiş ve O’na dönmektedir. Ölüm bu dönüşün adıdır. Hak’ka yürüyen bir kimse için “helallık alma” temelli yapılan toplantıya “dârdân indirme”, yapılan erkâna da “dârdan indirme erkânı” denir. Özü bakımından bu erkân ölen bir canın velisi veya vasîleri tarafından tıpkı o can hayatta imiş gibi düşünülerek, başta yakınları olmak üzere birlikte olduğu insanlarla helâlleşmesi, varsa onların haklarını verilmesi ya da yerine getirilmesinden ibarettir. Bu erkânda ölenin velisi veya vasîsi ölen kişi adına dâr-ı Mansûr’a durur ve “ağrınmış, incinmiş, gücenmiş kimseler varsa gelsin hakkını talep etsin, Allah, eyvallah” diyerek tercüman okurlar. Merhumun ödenmemiş borcu kalmışsa veya alacaklı çıkarsa vasîler ödemeyi kabul ederler. Cem “öz gönül birliğiyle biz suçlarından vazgeçtik, Allah da affetsin. Ruhu şâd olsun. Hak, erenlerin yardımcısı olsun” derler. Zâkirler ölünün ruhunu ta‘zîz amacıyla nefes ve düvâz okurlar. Doğru seçenek "E" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Haricilik,"çıkmak,itaatten ayrılıp isyan etmek"anlamında bir mezhebe ad olarak kullanılmıştır?

Yanıt Açıklaması: Safeviler

Yanıt Açıklaması: Azerbaycan, Nahçıvan gibi yerleri ele geçirip büyük zaferler elde ederek Tebriz’de şahlık tahtına oturan, On İki İmam adına hutbe okutup para bastıran ve 1501 yılında resmen Safevî Devleti’ni kuran isim Şeyh İsmail'dir. Böylece şeyhlikten şahlığa geçmiştir. Doğru seçenek "E" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Fırkaya göre, ölümden sonra ruh bedenden ayrılınca bir başka bedene girerek yeniden dünyaya gelir. Bu yeni beden kişinin inanç ve yaşayışına göre değişir. Nusayrî bir mümin, sırları bilerek ve onların gerektirdiği biçimde hayat sürdüğünde yedi tahavvül (değişim) geçirip yıldızlar arasında yerini alır. İnkarı ve kötülüğü seçenler fıtratlarına göre köpek, deve, katır, koyun şeklinde doğarlar; çok çirkin davranış sergileyenler ise necis hayvanların yahut birtakım haşerelerin bedenlerine girerek gelirler. Kafirler için hayvan olarak dünyaya gelme, devirler boyu devam eder, sonunda Muhammed Mehdî ortaya çıkarak bunları insan şekline döndürüp öldürür. Bu inançlar sebebiyle Nusayrî çevrelerde çok sayıda yeniden doğuş ( reenkanasyon) öyküleriyle karşılaşılmakta, birçok insan önceki hayatından söz etmektedir. Ahiret tasavvurları oldukça müphem bir nitelik taşıyan Nusayrîler, dualarında cennet ve cehennem inancına yer verirler. C seçeneğinde reenkarnasyona inanmadıkları söylendiği için doğru cevap C dir.

Yanıt Açıklaması: Bâbîlik-Bahâîlik, tıpkı Ahmedîlik gibi, 19. Yüzyılda, beklenen kurtarıcı söyleminin yüksek sesle dile getirildiği bir kaos ortamı üzerinde şekillenmiş dini bir harekettir. Ahmedîlik, Hint alt kıtasında ve Sünni İslâm anlayışı ekseninde oluşmuş bir hareket iken, Bâbîlik-Bahâîlik İran’da daha çok Şiî İslâm anlayışı merkezinde gelişmiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Muhammed b. Hasan Müntecibüddin (ö. 595/1198), Ebü'l-Feth Muhammed b. İsmetü'ddevle (ö. 700/1300), Ahmed b. Câbir el-Gassânî (ö. 803/1400), Hasan el-Acrûd el-Aynî'nin (ö. 836/1432) de bulunduğu kimseler topluma rehberlik etmiştir.Fırka Muhammed b. Yunus el-Kilâzî (1011/1602) 369) zamanında Kitâbü'l-Mecmû'daki Hz. Muhammed ve Hz. Ali'den bahseden bazı ibarelerin yorumu ile ilgili konularda ikiye ayrılmış, ana yapı Haydarîlik (Şemsiye) adıyla, sayıca daha az olan kesim ise İbn Yunus elKilâz'a nispetle Kilâziyye (Kameriye) adıyla anılmış, zaman zaman iki kesim arasındaki soğukluklar birbirlerine düşmanca tutum sergilemeye kadar varmıştır. Cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bir Bektaşî, yıllık gelirinin beşte birini Ehl-i Beyt hakkı olarak Hacı Bektaş Veli Dergahı’na, Kızılbaşlar da dedelere ve ocaklara verirler. Yörelere göre birtakım farklılıklar olmakla birlikte, hakkullah kara kazan hakkı, mürşit hakkı ve çerağ hakkı diye üçe ayrılır. Kara kazan hakkı dergahın giderleri için harcanırken mürşit hakkı pirlere verilir, çerağ hakkı da darda kalan muhiplere dağıtılmak üzere taksim edilir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Keysâniyye

Yanıt Açıklaması: Buna göre insan, can ve malını kurtarmak için, hakikatte sahip olduğu görüş ve inancını saklayabilir veya aksini izhar edebilir. Şîa, siyasî baskılardan korunmak ve masûm kabul ettiği imamların kendi iddialarına uymayan söz ve fiillerine inandırıcı açıklamalar getirebilmek için bu ilkeye başvurmuştur. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Gulam Ahmed, eserlerinde verdiği bilgilerin, bu çerçevede sezgisel bir nitelik taşıdığını ve Hz. Peygamber’in bilgilerini çağrıştırdığını öne sürdü. Gulam Ahmed’in bu iddiaları, kaos ortamının da etkisiyle çok fazla eleştiriye maruz kalmadı. O bundan cesaret bularak 1885 yılında kendisinin hicri 19. yüzyılın müceddidî olduğunu ve İslâm dinini yenilemek üzere gönderildiğini açıkça ilan etti. Bu ilan, kuracağı dini hareketin de teşekkülünü başlatan bir sürecin habercisi niteliği taşımaktaydı. Nitekim aradan üç yıl geçtikten sonra 1888 yılında taraftarlarından biat aldı ve hareketi fikri çerçeveden toplumsal platforma taşıdı.

Yanıt Açıklaması: A, B, C ve D seçenekleri siyasal ıslahatçılıkla ilgili doğru bilgileri içermektedir. Fakat Said Nursi kültürel ıslahatçılıkta yer alan isimlerdendir. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: A seçeneğinde, 132/750 yılında Abbasîler’in iktidara gelip Alioğuları’nı yönetimden dışlamalarıyla birlikte safların değişmesinden sonra olan olaylar anlatılmıştır. B seçeneğinde, S¸îa’nın erken dönemlerinde siyasete doğrudan karışmayan Cafer Sâdık’ın fikirleri etrafında, kelamî ve fıkhî meselelerle ilgilenen ve onlara aklî çözümler üretmeye çalışan bir halka şekillenmeye başlandığından, ancak bu halkanın içinde yer alanların tamamı, insicamlı bir bütünlük arzetmediği ve sonraları birbirinden farklı düşünen kimselerin ortaya çıktığı dile getirilmiştir. C seçeneğinde, Sâdık’ın oğlu Musâ Kâzım döneminde İmâmiyye mezhebinin teşekkülünde ele alınan meselelere değinilmiştir. D seçeneğinde, Abbasî halifesi Memun’un, Ali Rızâ’yı veliaht olarak tayin etmesiyle Memun dönemi ve daha sonraki tartışmaların, S¸iî imâmet nazariyesinin olgunlaşmasını ve İmâmiyye çizgisinin aşırı (ğulât) fırkalardan ayrılmasını ve daha mutedil bir yapı kazanmasını sağlayacağından bahsedilmiştir ki, bu dönemden sonraları da küçük yaştaki halefler sorunları baş göstermiştir. E seçeneğinde de, Hasan el-Askerî’nin ölümünden sonraki haleflik sorunlarından yani, Askerî’nin, göz önünde olan bir oğlu bulunmadığı için kendisine bir halef tayin etmeden hicri 260 yılında Samarra’da vefat etmesinin doğurduğu sonuçlardan bahsedilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Muhammed b. Abdülvehhab İslamiyet’in ilk asrına kadar tarihi geriye giden Ehl-i Hadis geleneği üzerine Vehhabiliği tesis eden kişidir. Vehhabilik, gelişen ulaşım ve iletişim imkanları, farklı ülkelerdeki değişik cemaat ve kuruluşların Necd uleması ile irtibatlarını kolaylaştırmıştır. Kendilerine Cemaat-i Ehl-i Sünnet adını tarikat geleneğine yaslanan oluşumlar vermektedirler. Yine bu oluşumlarda tarikat değil medrese geleneği baskındır. Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Mütaşabih ayetleri tevilden çekinmeye Selefilik'te İmsak denilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Sahip olduğu batınî özellik, mensuplarının kapalı toplum olarak yaşaması, öğretilerin başkalarına yansıtılmaması gerektiği konusunda vurgulu tutum dolayısıyla Dürzîlik’in inanç esasları ve amelî hayatla ilgili anlayış ve uygulamaları yüzyıllarca bilinememiştir.

Yanıt Açıklaması: İslam düşüncesinin teşekkülünde önemli bir yer işgal eden Şiîliğin en önemli kolunu oluşturan İmâmiyye, İran nüfusunun üçte ikisinden fazlasını oluşturmaktadır ve bu ülkenin resmi mezhebi durumundadır.

Yanıt Açıklaması: İhvân-ı Müslimîn (Müslüman Kardeşler) teşkilatı, Mısırlı bir öğretmen olan Hasan el-Bennâ (1906–1949) öncülüğünde 1928 yılında İsmailiye’de kuruldu. 1933’de merkezini Kahire’ye taşıdı. Siyasi, ilmi, sportif, kültürel ve sosyal alanlarda faaliyet gösteren bir teşkilat olarak gelişti. Kuruluşundan itibaren içeride örtülü İngiliz sömürgeciliğine karşı tam bağımsızlığı savundu. Filistin sorunuyla yakından ilgilendi. 1953’de cumhuriyetin ilanından sonra ise yönetimin İslâmi esaslara göre ıslahı için çalışmalarını yürüttü. Kapsamı bir hayli geniş olan bu ıslah programının, fertlerden başlayarak, aile, toplum, devlet ve tüm insanlığı içine alması amaçlandı. Mısır dışındaki Suriye, Ürdün-Filistin, Sudan gibi Arap ülkelerinde de şubeler açarak teşkilatlandı.

Yanıt Açıklaması: İmamiye’ye göre, on birinci imam Hasan el-Askerî, on ikinci imamı, yani oğlu Muhammed’i, doğduğu zaman ve kendi vefatına kadarki zaman zarfında yakınlarından birçok kişiye göstermiş ve onun, kendisinden sonra Allah’ın hucceti ve ümmetin imamı olacağını bildirmiştir. Ancak Askerî 260/874 yılında vefat edince, oğlu Muhammed de gizliliğe (gaybet) çekilmiştir. Bu tarihten itibaren başlayıp Muhammed’in döneceği kıyamete yakın bir vakte kadar devam edecek döneme Gaybet Dönemi denir Bu dönem, Gaybet-i Suğrâ (Küçük Gaybet) ve Gaybet-i Kübrâ (Büyük Gaybet) adıyla iki devreye ayrılır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Nusayrîlik’te fırkanın temel öğretileri “sır” olarak kabul edilmiş ve bunların Nusayrî olmayanlara açıklanması şiddetle yasaklanmıştır. Nusayrîlik’te ergenlik çağına gelen erkekler “sırlar”ı öğrenmek üzere “din amcası” adı verilen Nusayrîliği bilen bir kimsenin yanına gönderilir.Çocuk din amcasının manevi bir evladı kabul edilir ve kalacağı birkaç hafta içinde bazı “kuddas”larla Kitabü’l-Mecmû’u ezberler. Bir çeşit özel eğitimden geçirilir.Fırkada dinî hiyerarşi büyük şeyhlik, şeyhlik, nakiplik ve neciplikten oluşur. Doğru cevap D seçeneğidir.