İslam Mezhepleri Tarihi

Yanıt Açıklaması: A şıkkı ve B şıkkı ehl-i sünnetin imamet anlayışını C şıkkı İsmailiyye’nin, D şıkkı Osmaniyye’nin imamet anlayışını göstermektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Zeyd b. Ali’nin, imam olacak kişinin bizzat kılıcını çekerek mücadele etmesi gerektiği fikri ve Ebû Bekir ile Ömer hakkındaki kanaatleri, Zeydiyye’yi döneminin diğer Şiî hareketlerinden ayırmıştır. Zeyd’e göre Ali’nin Fatıma’dan gelen neslinden âlim, zâhid, cömert ve zulme karşı çıkan kim olursa olsun imamdır. Takiyyeye uyarak evinde oturan, siyasete karışmayan ve cihattan geri kalan kimse ise imam sayılamaz. İmam Allah yolunda gerçek anlamda cihat eden ve mensuplarını savunan kimsedir. İmamın Hasan veya Hüseyin evlâdından olmasının bir önemi yoktur, her ikisinin soyundan da olabilir. O, bu görüşüyle imâmeti sadece Hüseyin soyunun hakkı olarak gören İsmâiliyye ve İmâmiyye’ye muhalefet etmiş bulunmaktadır. Bu sebepten dolayı, daha sonra Hasan neslinden gelen bir çok Ehl-i Beyt mensubu Zeydiyye’ye tabi olmuştur. Zeyd’e göre, imâmet şartlarını taşıyıp da imâmetini iddia eden kişinin, insanları kendisine tabi olmaya çağırması şarttır. C seçeneğinde imamlığın sadece Hüseyin soyunun hakkı olduğu söylendiği için cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Hz. Muhammed’in ölümünden sonra Müslümanlar ilk sınavlarını vermişlerdir. Peygamberimizin ölümünden sonra yerine kimin geçeceğini tayin etmemiş olması yaşanan sorunun temelini oluşturmuştur.

Yanıt Açıklaması: Hz. Ömer ölmeden önce yerine kimin geçeceği sorulmasına karşılık herhangi bir fikir belirtmemiştir. Bu durumu daha çok Hz. Ali, Hz. Talha, Hz. Zübeyr , Hz. Sa’d b. Ebi Vakkas ve Hz. Abdurrahman b. Avf’tan oluşan 6 kişilik bir şura heyetine sevk etmiştir. Hz. Ömer, Hz. Osman’dan önce halifelik yapmıştır.

Yanıt Açıklaması: İslâm düşüncesinin itikadî, ideolojik ve politik geçmişini ve bugüne yansımasını mezhepler ve akımlar üzerinden incelemek isteyen bir Mezhepler Tarihi araştırmacısının ele alacağı belli başlı meselelerİ şu şekilde sıralamak mümkündür: a) Mezhep ve akım isimlerinin kaynakları, b) Mezhep ve akımların doğuş sebepleri, c) Teşekkül süreçleri, d) Bulundukları mekân ve coğrafya ile olan ilişkileri, e) Kimler ve hangi toplumsal yapılar ile başladıkları, f) İlk ve sonraki temsilcileri, g) Temel fikir ve kavramları, h) Oluşturdukları edebiyat, i) Yaşadıkları iç bölünmeler, j) Yayıldıkları bölgeler, k) Diğer dini ve siyasi oluşumlarla ilişkileri ve tartışma konuları, l) Günümüzdeki durumları, m) İslâm düşüncesine katkıları, n) Haklarında yapılmış çağdaş araştırmalar. Doğru cevap E'dir. B durumda tüm seçenekler doğru olduğundan doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Şiî müelliflerin tariflerine gelince, onlardan Kummî ve Nevbahtî Şîa’yı, “Nebi’nin zamanında Ali’nin taraftarları diye isimlendirilen ve ondan sonra da ona bağlılık gösterip onun imâmetini ileri sürenler olarak bilinenlerin teşkil ettiği Ali’nin fırkasıdır” (Nevbahti, 1936, s. 15-16, Kummî, 1963, s. 15) şeklinde izah etmektedirler. Şeyh Müfîd (ö. 413/1022) de Şîa’nın, Hz. Peygamber’in vefatından sonra, ilk üç halifenin imâmet ve hilâfetini reddederek Ali’nin imâmetini kendi istek ve iradeleriyle kabul edenler olduğunu, imâmetin kesintisiz olarak devam edeceğini, kendilerinin Ali’ye tabi olduklarını, fakat Ali’nin kimseye tabi olmadığını düşünen Ali taraftarlarına verilen isim olduğunu ifade eder. Talebesi Şeyh Tûsî (ö. 460/1067) ise hocasının tarifine nass ve vasiyet kavramlarını ekleyerek, Şiîliğin, “Allah’ın iradesi ve Peygamber’in vasiyetiyle Ali’nin, Hz. Peygamber’in vefatını takiben bütün Müslümanlar’ın imamı tayin edildiğine inanmak” olduğunu belirtir (Tûsî, 1963, II, 56). Çağdaş yazarlardan Muhammed Cevâd Muğniye’ye göre “Şîa, diğer fırkalardan şu görüşleriyle ayrılır: İmam, Nebi’den gelen bir nasla tayin olmuştur. Nebi’nin, halifesinin tayinini unutması ve halifelik işini ümmetin seçimine bırakması caiz degildir. İmam, büyük ve küçük bütün günahlardan korunmuştur. Nebi imâmete başkasını değil, Ali b. Ebî Tâlib’i tayin etmiştir ve o ashâbın kesinlikle en üstünüdür” (Muğniye, 1989, s. 12-3).

Yanıt Açıklaması: İsmâiliyye, Ehl-i Beyt imamı Cafer Sâdık’tan (ö. 148/765) sonra imâmetin, onun küçük oğlu Musâ Kâzım’ın (ö. 183/799) değil de, büyük oğlu İsmail’inve ondan sonra onun soyundan gelenlerin hakkı olduğu iddiasıyla, 2/8. asrın ikinci yarısında İmâmiyye’den ayrılanların oluşturduğu bir Şiî mezhebidir. Sözkonusu fırka için Ta‘lîmiyye, Bâtıniye, Melâhide ve Seb‘iyye isimleri de kullanılmaktadır. Musta‘liyye ve Nizâriyye bunların tali kolları arasında yer aldığından doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Türkçe’de “bir dinin görüş, yorum ve anlayış ayrılıkları sebebiyle ortaya çıkan kollarından her birini” tanımlamak için kullanılan mezhep sözcüğü, hem bu kolların mensuplarını hep birden belirterek sosyolojik bir oluşumu betimlemekte, hem de çevresinde söz konusu mensubiyet bağının geliştiği fikrî ve fiilî bir sisteme işaret etmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Şiilere göre Hz.Peygamberiden sonra halife olması gereken kişi Hz.Ali'dir

Yanıt Açıklaması: Sebeiyye

Yanıt Açıklaması: Dinler tarihi ve mezhepler tarihi Kelam ilmi ile ortaklaşa çalışmıştır. Kelam ilmi gözettiği gayeler bakımından “kesin deliller kullanmak ve vaki olacak şüpheleri gidermek suretiyle dini inanç esaslarını ispata kudret kazandıran bir ilim dalı olarak tanımlanmaktadır. Çoğunlukla diğer dinlerden ve İslamiyet içerisindeki çeşitli mezheplerden kaynaklanan inançlar üzerindeki şüpheleri gidermeyi amaçlayanlar kelam ilminden yaralanmak durumundadır.

Yanıt Açıklaması: "tehir edenler veya erteleyenler" anlamındaki Mürcie bir mezhebe ad olarak kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Ehl-i Şurât Haricilerin kendilerini tanımlamak için kullandığı isimlerden biridir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Peygamberlerden sonra en üstün insanlar sırasıyla Ebu Bekir, Ömer b. Hattab, Osman b. Affan ve Ali b. Ebi Talip'tir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Mezheplerin bir din gibi sunulması ve bu sunumun topluma dayatılmasıyla birlikte çoğulcu yapı bozulmuş, dinin özündeki hoşgörü ve kucaklayıcı tavır ortadan kalkmıştır. Mezhep ve dini grupların liderleri zaman zaman yanlış yollara sapmışlar, siyasi ya da mali çıkarları doğrultusunda din istismarına kalkışmışlardır. Liderlik sultası ve liderlerin kutsanması, mensuplar kitlesinin aldatılması, ekonomik sömürüye maruz kalması, bu bağlamda belirtilmesi gereken diğer olumsuzluklardır.

Yanıt Açıklaması: Mürtekib-i kebireyi kafir saymayıp günahkar mü'min olarak telakki eden mezhep Mürcie'dir.

Yanıt Açıklaması: Bu sebepler Haricilik mezhebinin ortaya çıkmasına nden olmuştur.

Yanıt Açıklaması: İslam Mezhepleri Tarihinde kader konusunu gündeme getiren ilk kişi Ma'bed el-Cühenî'dir.

Yanıt Açıklaması: Şiî müelliflerin tariflerine gelince, onlardan Kummî ve Nevbahtî Şîa’yı, “Nebi’nin zamanında Ali’nin taraftarları diye isimlendirilen ve ondan sonra da ona bağlılık gösterip onun imâmetini ileri sürenler olarak bilinenlerin teşkil ettiği Ali’nin fırkasıdır” (Nevbahti, 1936, s. 15-16, Kummî, 1963, s. 15) şeklinde izah etmektedirler. Şeyh Müfîd (ö. 413/1022) de Şîa’nın, Hz. Peygamber’in vefatından sonra, ilk üç halifenin imâmet ve hilâfetini reddederek Ali’nin imâmetini kendi istek ve iradeleriyle kabul edenler olduğunu, imâmetin kesintisiz olarak devam edeceğini, kendilerinin Ali’ye tabi olduklarını, fakat Ali’nin kimseye tabi olmadığını düşünen Ali taraftarlarına verilen isim olduğunu ifade eder. Talebesi Şeyh Tûsî (ö. 460/1067) ise hocasının tarifine nass ve vasiyet kavramlarını ekleyerek, Şiîliğin, “Allah’ın iradesi ve Peygamber’in vasiyetiyle Ali’nin, Hz. Peygamber’in vefatını takiben bütün Müslümanlar’ın imamı tayin edildiğine inanmak” olduğunu belirtir (Tûsî, 1963, II, 56). Çağdaş yazarlardan Muhammed Cevâd Muğniye’ye göre “Şîa, diğer fırkalardan şu görüşleriyle ayrılır: İmam, Nebi’den gelen bir nasla tayin olmuştur. Nebi’nin, halifesinin tayinini unutması ve halifelik işini ümmetin seçimine bırakması caiz degildir. İmam, büyük ve küçük bütün günahlardan korunmuştur. Nebi imâmete başkasını değil, Ali b. Ebî Tâlib’i tayin etmiştir ve o ashâbın kesinlikle en üstünüdür” (Muğniye, 1989, s. 12-3).