İslam Kurumları ve Medeniyeti

Yanıt Açıklaması: İdadiler: 1869’da orta öğretimin ikinci kademesi olarak açılan okullar 1869 tarihli Maarif-i Umumiye Nizamnamesi’yle açılmıştır. Bu okullar, bugünkü lise karşılığı okullardır.

Yanıt Açıklaması: Bursa ve havalisinde Osmanlı yükseköğretim kurumlarının ilki olan İznik medresesi Orhan Gazi tarafından l330/1331 yılında kurulmuştur. Böylelikle Orhan Gazi, İznik Orhaniyesi adıyla da anılacak olan bu medrese ile bir “ilk”e imza atmış ve eğitim-öğretim alanında vakıf kuran ilk Osmanlı padişahı olma ünvanını da elde etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Tarih felsefesi ve sosyolojinin kurucusu kabul edilen İbn Haldun,umrâna; uygarlık ve sosyal kalkınma, sosyal ilerleme anlamını yüklemiştir.

Yanıt Açıklaması: İkinci halife Hz. Ömer devrinde ise her alanda büyük hamleler yaşanmıştı. Çocukların öğretimi için özel olarak tespit edilen ilk program Ömer bin el-Hattâb tarafından kaleme alınmış ve ülkenin her bölgesine gönderilmişti.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nin sonuna kadar devam eden Evkaf-ı Hümâyûn Nezâreti, 3 Mart 1924 tarihinde çıkarılan 429 sayılı kanunla ortadan kaldırılarak Başbakanlığa bağlı bir genel müdürlük haline getirildi.

Yanıt Açıklaması: I, II ve IV. öncüller Hz. Ömer dönemine ait iken, III. öncül Endülüs Emevîleri döneminde el-Mansur Kalavûn önderliğinde yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bazı devlet görevlilerinin şu veya bu şekilde halka karşı sergiledikleri haksızlıkları ortadan kaldırmaya yönelik faaliyetlerin sonucu ortaya çıkan ve günümüz hukuk anlayışına göre İstinaf mahkemesi, Temyiz, Danıştay, Ağır Ceza mahkemesi veya Adalet Bakanlığı gibi terimlerin karşılığı olarak kullanabileceğimiz mezalim, insan haklarının korunmasına büyük bir rol oynamıştır. Bu müessese İslam dünyasında özellikle halkın şikâyetlerini dinleme ve bir anlamda onu devlete karşı koruma hususunda küçümsenmeyecek bir hizmeti yerine getirmiştir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Ortada başkumandanın emrinde savaşan merkez birlikleri (kalbü’l-ceyş), sağ kanat (meymene), sol kanat (meysere), süvarilerden oluşan öncü birlikler (talîa veya mukaddeme) ve artçı birliklerden (sâkatü’l-ceyş) meydana geliyordu.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı döneminde davacılarla davalıları mahkemeye çağıran ve duruşma sırasında hazır bulunmalarını sağlayan muhzır adındaki bir görevli vardı.

Yanıt Açıklaması: Mahkemelerde davacılarla davalıları mahkemeye çağıran ve duruşma sırasında hazır bulunmalarını sağlayan görevlinin  adı Muhzırdır.

Yanıt Açıklaması: İslâm ülkesi vilâyetlerine kadılar tayin eden ilk kişi Hz. Ömer’dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlının ilk ilimler akademisinin adı, Encümen-i Daniş'dir.

Yanıt Açıklaması: Kadıların bakmaktan aciz kaldıkları bu davalara sâhibü’l-mezâlim veya kâdi’l-mezâlim denilen görevliler bakar, halife veya vali adına hüküm verirlerdi. Bunların çok geniş yetkileri vardı. Zaman zaman halife ve valiler de mezâlim mahkemelerine başkanlık ederlerdi. Bu mahkemelerdeki duruş- malarda muhafızlar, kadılar, fakihler, kâtipler ve şahitlerden müteşekkil beş grup görevlinin mutlaka hazır bulunması gerekirdi.

Yanıt Açıklaması: İslâm hukukunda vakıf, “Menfâatı ibâdullaha (kullara) ait olmak üzere bir aynı (vakfolunan malı) Cenab-ı Hakk’ın mülkü hükmünde olarak temlik ve temellükten (sahiplenmekten) ile’l-ebed habsetmektir” şeklinde tarif edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Asker kadısı veya ordu kadısı anlamındaki kazaskerlik görevi Abbasilerde ortaya çıkmış, daha sonraları Harzemşahlarda, Eyyubilerde, Memluklerde, Anadolu Selçuklularında ve hatta Karamanoğullarında da bu makam korunmuştu.

Yanıt Açıklaması: İsla^m’ın ana kaynaklarına (Kur’a^n ve Sünnet) dayanan vergilerdir ki buna şer‘i^ vergiler (teka^lif-i şer‘iyye) diyoruz. Diğeri de zamanın ihtiyaçları göz önünde bulundurularak konulmuş vergilerdir ki, bu da örfi^ vergiler (teka^lif-i örfiyye) diyoruz.

Yanıt Açıklaması: Ortak hak, Allah ve insan hakkının bir arada bulunduğu haklardır. Bunların bazılarında kul, bazılarında Allah hakkı üstün olur. Sözgelimi insanın hayatını, aklını, sağlığını ve malını korumada iki hak vardır; fakat Allah hakkı, toplum yararının genel olması yüzünden daha baskındır. Kul hakkı üstün olan hakların başında ise kısas ve diyet gelir. Toplumu katl suçundan temizlemek Allah hakkı, maktülün velisinin kinini dindirmek ve onun gönlünü hoş etmek ise kulun hakkıdır. Bu hak daha üstün kabul edilmiştir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Oruç, ferdîlik arzetmesine rağmen, insanların nefislerinin eğitilerek kendinden başkalarını da düşünmelerine imkân sağlamaktadır.