İslam Kurumları ve Medeniyeti

Yanıt Açıklaması: Kültürün ne olup olmadığını belirlemenin bir yolu da onun özelliklerini bilmeye bağlıdır. Kültürün başlıca özellikleri şunlardır: -Kültür öğrenilmiş davranışlar topluluğudur. -Kültür tarihîdir ve süreklidir. -Kültür toplumsal bir üründür. -Kültür ihtiyaçları giderici bir özelliğe sahiptir -Kültür sürekli değişme gösterir. -Kültür dengeli bir bütün oluşturma eğilimindedir. -Kültür dışarıdan aldığı unsurlar konusunda seçicidir.

Yanıt Açıklaması: İslâm bilimi, felsefesi ve kültürünün Batı’ya geçiş yolları: -Endülüs İslâm medreseleri (Kurtuba, Sevilla, Toledo, Gırnata), -Sicilya Müslümanları, -Yahudi tercümanlar, -Hint ticaret yollarının aranması (coğrafya kitaplarının tercümesiyle), -Haçlı seferleri, -Balkanlara yerleşen Osmanlı müesseseleri vb

Yanıt Açıklaması: Hz. Peygamber’den sonra onu bütün yönleri ile örnek alan Müslüman toplumlar İslâm tarihi sürecinde devlet başkanlarına “halife” dediler. Çünkü: Halife, Hz. Peygamber’in yerine geçip onun dünyevî otoritesini yani devlet başkanlığını temsil ediyordu. Ona halifetü Resûlillah/Resûlullah’In halifesi denilmesi de bu sebepledir.

Yanıt Açıklaması: “Hilâfet” kelime anlamı itibariyle, bir kimsenin arkasından gelip onun yerine geçmek, onun yerini/ makamını almak, onun arkasından gitmek, onu temsil etmek anlamlarına gelir. Terim olarak ise, Hz. Muhammed’den (as) sonra Hz.Ebubekir’in halife seçilmesiyle birlikte kurulan devlet başkanlığı kurumunu ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Yerleşim alanlarının, iklim ve doğal imka^nların kültürün gelişmesine, teknolojik ve ekonomik ilerlemeye olan etkisini görmemezlikten gelemeyiz. Bu sebeple eskiden beri insanlar coğrafi^ şartların toplum üzerindeki etkilerini düşünmüşlerdir.

Yanıt Açıklaması: Halife, teokratik sistemdekine benzer şekilde, otoritesini Allah’tan değil, dinî sınırlar içinde idare edeceği halkın biatından (itaatından) alır. Halife, masum (günahsız) değildir, sorumluluklarında denetime tâbidir. Görevini ihlal ettiğinde halifelikten uzaklaştırılır. Göreve getirilmesiyle ilgili belirli bir yöntem yoktur. Hulefâ-i Râşidîn’in her birinde uygulandığı gibi bu, halka bırakılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Kültür, insanın kendini, kendi evinde duymasını sağlayacak bir dünya ortaya koymasıdır. Bu tanıma göre kültür; teknik, ekonomi, hukuk, estetik, bilim, devlet, yöntem, kısaca insanın meydana getirdiği her şeyi kapsamakta ve bütün maddî ve manevî eser ve ürünlere ad olmaktadır. Bu tanımda kültür ve medeniyet, aynı anlamı paylaşan birer ortak kavram olmakta ve aralarında bir ayrılık ve karşıtlık göze çarpmamaktadır. Kültür, toplumsaldır, tarihseldir, kalıtsaldır, işlevseldir, birlik içinde çokluktur ve değişkendir.

Yanıt Açıklaması: Medeniyet kavramı on sekizinci yüzyılın ikinci yarısından itibaren Batı’da kullanılmaya başladı. Fransızlar, İngilizler daha sonraları da diğerleri bu kavrama, kendilerinin daha önceki dönemlerinden ve çağdaşı olan diğer milletlerden farklı ve ileri olduğunu öne sürdüğü hayat tarzı anlamını yüklediler.

Yanıt Açıklaması: Zerdüşt inançlarının/Mecûsiliğin hâkim olduğu ülkede Sâsânî hükümranlığı ile birlikte, Mardin doğumlu olan Mani (215-275), peygamber olduğunu ilan etmiştir. “Âlemin ve içindeki her şeyin aslının, nur ve zulmet olmak üzere iki asıldan olduğunu söyleyen” Mani dini, bölgenin birçok kentinde kabul görmüştür.

Yanıt Açıklaması: Medeniyet ilk defa civilisation kelimesine karşılık olarak Sadık Rifat Paşa tarafından 1838 yılında kullanılmış, 1845’lerden sonra da yaygınlaşmıştır. Giderek aynı anlamda kullanılan civilizasyon, hadariyet, temeddün kelimeleri bırakılmıştır. 1890’lardan sonra medeniyet kelimesi artık tamamen bugünkü teknik özellikleri ifade eden bir terim haline gelmiştir. 1940’lardan sonra medeniyet yerine uygarlık kelimesi dilimize girmiştir. Günümüzde her iki kelime birlikte kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Gerçekten VII. asırdan başlayıp XIII. asra kadar devam eden dünya medeniyeti tarihi, İslâm medeniyetinden ibarettir. Tarihin kabul ettiği reddedilmez gerçeklerden birisi de, milâdın VII. yüzyılından XIII. yüzyılın ortalarına kadar hem Avrupa’nın, hem de Ön Asya’nın en medenî ve ileri memleketlerinin İslâm ülkeleri olduğudur. Bu devirde Bağdat ve Kurtuba, dünya zenginliklerinin aktığı, ticaretin son derece hareketli olduğu ve çeşitli sanatların geliştiği en zengin şehirlerdi. Bütün bu gelişmeler İslâm’ın ilme verdiği değer sayesinde olmuştur. (Bammat, 1975).

Yanıt Açıklaması: Kültür toplumsal bir üründür: Bir grubun üyeleri tarfından paylaşılan alışkanlıklar, kabul edilen davranış, tutum ve değerler o grubun kültürüdür. Bu da kültürün toplumsal bir ürün olduğu ve ancak toplumun bulunduğu yerde kültürden söz edilebileceğini, zira toplum üyelerinin paylaşmış olduğu değer ve inanç sistemlerinin kültürü meydana getirdiğini gösterir. Şu halde toplumun olmadığı yerde kültür olmaz.

Yanıt Açıklaması: Hz. Ali döneminde “Şam Emiri” sıfatını kullanan kişi Muaviye olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Ku^fe Mescidi’nde halkın genel biatını alan Muaviye böylece yıllardır sürdürdüğü mücadelede hedefine ulaştı. Geçici bir süre için de olsa iktidar mücadelesi sona ermiş ve birlik sağlanmıştı. Bu sebeple bu yıla “birlik yılı” adı verildi (661).

Yanıt Açıklaması: Bir hayli tartışmadan sonra, Ensar’dan Beşir b. Sa’d ayağa kalktı ve kısa bir konuşmadan sonra Hz. Ebubekir’e halife olarak biat etti. Onu Hz. Ömer ve Ubeyde takip etti. Daha sonra, pek azı hariç, orada bulunanlar sırayla Hz. Ebubekir’e biat ettiler. Oradan Mescid-i Nebevî’ye geldiler ve olanları anlattılar. Hz. Ali ve Hz. Abbas başta olmak üzere Hâşimiler ve az sayıda sahabe hariç Medineliler Mescid-i Nebevî’de Hz. Ebubekir’e biat ettiler. Böylece Hz. Ebubekir Müslümanların ilk halifesi olarak göreve başladı.

Yanıt Açıklaması: Hoşgörü esasını öğütleyen “Dinde zorlama yoktur” (Bakara, 2/256) ayeti, İsla^m’ın başka din, anlayış ve felsefelere sahip olan insanlara bakış açısını ortaya koymaktadır. Bunun içindir ki, İsla^m tarihinde zorla İsla^mlaştırma gibi bir harekete rastlanmaz.

Yanıt Açıklaması: İki türlü ilişki vardır: -Fizikî ilişki, sosyal ilişki. Varlıkların birbiriyle haberleşmeden ve varlıklarının bilincine ermeden kurdukları ilişkiler fizikî ilişkidir. -Bir bilgisayarla masa arasında, dünya ile güneş arasında, ateşle duman arasında, iki kimyasal unsur arasındaki ilişkiler böyledir. Eşyanın karşılıklı haberliliği temeline dayanan ilişkiye ise sosyal ilişki denir

Yanıt Açıklaması: Osmanlı sultanlarının halife olmaları Yavuz Sultan Selim ile başlar. Yavuz, Mısır’ı fethinden sonra “Ha^dimü’l-Haremeyni’ş-S¸eri^feyn” ünvanı ile dönemin Abbasi halifesi III. Mütevekkil Allah'dan halifeliği teslim almıştır.

Yanıt Açıklaması: Karahanlılar döneminde Türkler arasında sadece İslâm kültürü gelişmemiş, Türk kültürü de buna paralel olarak önemli bir seviyeye ulaşmıştır.