İslam Kurumları ve Medeniyeti

Yanıt Açıklaması: 1869’da orta öğretimin ikinci kademesi olarak açılan idadiler, bugünkü lisenin karşılığı olan okullardır. Son öncül yanlıştır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı döneminin XV ve XVI. asırlarında müspet ve dinî ilimlerin her alanı ile meşgul olan bilginlerin meydana getirdikleri eserler sebebiyle bu asırlara “Türk Asırları” denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Müsellemler atlı askerlerdi.

Yanıt Açıklaması: Devlet hazinesi olan beytülmal, devlete ait malların muhafaza edildiği fizikî mekânı ifade ettiği gibi devlete ait taşınır taşınmaz malların bütününü ve bunların idaresiyle ilgili hukukî kurumu da ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı sıbyan mekteplerinin en önemli öğesi olan öğrenciler, bu kurumlara 5-6 yaşlarında başlar ve en az 3-4 yıl süreyle eğitim-öğretim alırlardı.

Yanıt Açıklaması: Kadıların Kur’an, Sünnet, İcmâ ve Kıyası bilmesi şart koşulur. İslâm dünyasında, Hz. Peygamber devrinden itibaren varlığı bilinen ve İslâm dünyasının önemli bir kurumu olan hisbe kurumu ise, “iyiliği emretmek, kötülüğü yasaklamak” esprisine dayanıyordu.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı dönemindeki mahkemelerde tarafların iddia ve savunmalarını, şahitlerin beyanını tam ve doğru bir şekilde kaydetmekle görevli kişilere kâtib denirdi.

Yanıt Açıklaması: İslâm ülkesi vilâyetlerine kadılar tayin eden ilk kişi Hz. Ömer’dir. Kadılar, halife tarafından veya umumî valiler (yani namaz kıldırma ve vergi işlerini birlikte yürüten) tarafından tayin ediliyorlardı. Hz. Ömer, Ebu’d- Derdâ’yı Medine kadılığına, daha sonraları “Kadı Şureyh” olarak şöhret bulan Şureyh b. Haris el-Kindî’yi Kûfe kadılığına, Ebu Musa el-Eş’arî’yi Basra kadılığına, Osman b. Kays’ı da Mısır kadılığına tayin etti. Şam bölgesi kadılığını ise müstakil bir kadılık haline getirdi. Hz. Ömer, bu kadıların davaları halletmekte uygulayacakları bir kanun oluşturdu.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’da ilk Türk donanması I. Kılıçarslan zamanında Çaka Bey tarafından kuruldu. Çaka Bey, donanması ile birçok Ege adasını fethetti. Anadolu Selçukluları, Sinop ve Antalya fethedildikten sonra biri Karadeniz’de, diğeri Akdenizde olmak üzere iki ayrı donanma kurdular. Donanmaların başında Reisü’l-Bahr denilen iki ayrı amiral bulunuyordu. Gemi kaptanlarına reis deniliyordu. Sinop, Antalya ve Alanya (Alâiye)’da tersaneler kurmuşlardı. Alaaddin Keykubad devrinde Hüsamettin Çoban Bey komutasındaki Karadeniz donanması ile Kırım fethedildi.

Yanıt Açıklaması: Selçukluların islam medeniyetine kazandırdıkları  en önemli kurum medreslerdir.

Yanıt Açıklaması: Abbasiler, Türklerin onlu askerî sistemini uygulamaya başladılar. Buna göre arîf 10 askere, halîfe 50 askere, nakîb 100 askere, kâid 1.000 askere, emîr 10.000 askere komuta ediyordu. Yüz neferin oluşturduğu askerî birlik bölüğü, çok sayıda bölükler de taburu (kurdûs) meydana getirirdi.

Yanıt Açıklaması: Selçuklularda adalet bakanı veya başsavcı durumunda bulunan Emir-i Dâd’ın başkanlık ettiği bir çeşit “mezâlim mahkemesi” vardı ve bu mahkemede daha ziyade örfî hukuk geçerli idi. Burada idareciler ve halk arasında çıkan ihtilâflara, devletin emirlerine, kanunlarına uymamak, siyasî suç işlemek ve düzeni bozmak gibi suçları işleyenlerin davalarına bakılırdı. Emir-i Dâd olağanüstü yetkilere sahipti. Doğrudan sultanın emri ile hareket eder ve gerekirse vezir, divan üyeleri ve yüksek dereceli devlet memurlarını tutuklatabilirdi. Hatta bunları dövme hakkına bile sahipti. Emir-i Dâd, taşrada kendi yetkisine giren konulardaki davalara bakmak için adamlarını görevlendirirdi. Verilen tüm öncüller doğrudur.

Yanıt Açıklaması: Sıbyan mekteplerinin programlarının geliştirilmesiyle meydana gelen bu orta seviyedeki okullar II. Mahmut tarafından 1839 tarihinde açılmıştır.

Yanıt Açıklaması: İslâm hukukuna göre vergiler ana hatları ile iki kısma ayrılır. Bunlardan biri İslâm’ın ana kaynaklarına (Kur’ân ve Sünnet) dayanan vergilerdir ki buna şer‘î vergiler (tekâlif-i şer‘iyye) diyoruz. Diğeri de zamanın ihtiyaçları göz önünde bulundurularak konulmuş vergilerdir ki, bu da örfî vergiler (tekâlif-i örfiyye) diyoruz.

Yanıt Açıklaması: 16 Ağustos 1855 tarihinde yayınlanan resmî bir tebliğ ile ihtisâb nezâreti ortadan kalkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bu anlayışla yapılan eserlerin başında imaretler gelmektedir. Devrin üniversite öğrencilerinin de yararlandığı ve yoksullarla yolcuların yemek ihtiyacının temin edildiği ve dar manasıyla “aşevi” demek olan imaret terimi geniş anlamıyla, bir şehrin veya kasabanın nüvesini teşkil eden külliye diyebileceğimiz bu müesseselerin kapsamına giren cami, medrese, bîmârhane, aşevi, tâbhane, mektep, kervansaray, kütüphane, hângâh, arasta, hamam, meşrûta binâlar vs. gibi insanlara faydalı tesisler anlamına gelmektedir. İmaret (külliyenin) kapsamına giren tesislerin azlığı veya çokluğu, vakfın imkânlarına göre değişmektedir.

Yanıt Açıklaması: Başşehirde bulunan ve doğrudan halifeye bağlı olarak görev yapan muhafız birliğidir.

Yanıt Açıklaması: Kamu düzeniyle (asayiş) ilgili işleri kontrol etmek mezalimin görevi değil uhtesibin görevidir.

Yanıt Açıklaması: İslâm medeniyetinde varlığını devam ettiren iktisadî kurumları şöyle bir tasnife tabi tutabiliriz: Beytülmal, Divan, İhtisab, Vakıf, Ahilik.

Yanıt Açıklaması: Nakîb 100 askerin; Emîr ise 10.000 askerin komutanıdır. III ve IV. öncüller yanlıştır.