İslam Kurumları ve Medeniyeti

Yanıt Açıklaması: Emeviler devrinde kadıların verdiği kararların toplandığı defterlerin bulundurulması ihtiyacı doğdu. Bu yöntem Hasımların birbirine düşman haline gelmesi sebebiyle bu tür siciller tutuldu.

Yanıt Açıklaması: İslâm dünyasında dinî, iktisadî ve sosyal hayatın vazgeçilmez bir unsuru olarak kabul edilen vakıfların büyük bir yekûn tuttuğuna daha önce işaret edilmişti. Bu büyüklükteki bir müessesenin düzenlenmesi ve varlığını sürdürmesi, ancak iyi yönetilmesi ile mümkündür. Bu bakımdan daha işin başında bu konuda sıkı tedbirlere başvurulduğu görülmektedir. Nitekim her vakfın bir vakfiyesinin (vakfın hukukî senedi) bulunması, vakfiyedeki şartların nass gibi telakki edilmesi, vakfiyelerin kadı mahkemelerinde tescil ettirilmesi ve ayrıca bunların idaresi için birer nazırın tayin edilmesi bunu göstermektedir.

Yanıt Açıklaması: Müşât veya reccâle, kılıç, kalkan ve mızrakla donatılmış yaya birlikleri idiler. Fürsân denilen atlı birlikler miğferli ve zırhlı olup mızrak ve savaş baltaları taşırlardı. Rumât adı verilen özel yetiştirilmiş okçu birlikleri vardı. Neffâtün, neft yani petrole bulaştırılmış paçavraları düşman üzerine atan askerî birliğin adıydı. Verilen tüm öncüller doğrudur.

Yanıt Açıklaması: Hendesehane Mektebi (Humbarahan: Islahat döneminin açılan ilk askerî mektebidir. Ahmed Paşa, 1734’te Üsküdar’da açılan bu mektebin kurucusu ve ilk öğretmenidir. Humbarahane de denilen bu mektepte ordunun ihtiyacını karşılamak amacıyla çağa uygun teknik ve uzmanlık eğitimi yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Kur’ân evliliği teşvik etmiştir. Çünkü evlilikte eşler arasında karşılıklı yakınlık ve ülfet vardır. Aralarında sevgi ve hürmet duyguları ile birbirlerine karşı bağlılık vardır. Bu bağlılık, ailenin bütün fertlerini her türlü kötülükten koruyacak ölçüde sağlam bir yapıya sahiptir. Çünkü fertler birbirlerine karşı göz nuru derecesinde bağlıdırlar. Böylece sevgi, saygı ve bağlılık üzerine kurulu aile müessesesinin nikâh, mehir, miras ve nafaka gibi hukukî bağları bulunduğunu görmek, bu müessesenin sağlam temellere oturduğunu anlamamıza kâfidir.

Yanıt Açıklaması: Kadı (hakim, yargıç) bulunduğu şehrin hem adlî, hem beledî, hem de askerî yöneticisi durumundadır.

Yanıt Açıklaması: İslâm dünyasındaki vergileri önce iki kısma ayırmak gerekir. Bunlar, şer‘î vergiler ile örfî vergilerdir. Bu vergileri göz önüne aldığımız zaman beytülmalın gelir kaynaklarını üç kategoride değerlendirmek mümkün olmaktadır. Bunlar: a)Müslümanlardan tahsil edilen bütün vergiler, b)Gayrimüslim tebeadan (Müslüman olmayan vatandaşlar) alınan vergiler (fey), c)Savaşta düşmandan alınan ganimetler.

Yanıt Açıklaması: Vakıfların kuruluş gayeleri itibariyle çok yönlü oluşları göz önüne alınırsa, vakıf eserlerinin çeşitlerinin de ne derece farklı olabilecekleri anlaşılır. Bu itibarla vakıfları dinî ve ilmî, sağlık ve sosyal gayelere yönelik olmak üzere iki ana noktada toplamak mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Emevîler devri, iç ve dış savaşlar, göçebelikten yerleşik hayata geçiş ve bu hayata intibak çabası, Yunan ve İran kültürleri ile irtibat kurulması ve bu kültürleri tanıma ve anlama gayretleri yönünden oldukça faal bir devre olarak bilinmekle beraber, bu devrede bir mektepler sistemi kurulamamış, eğitim ve öğretim fertlerin kişisel çabalarıyla sınırlı kalmakta devam etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Devlet idaresindeki değişik idari, mali ve askeri hizmetlerin yerine getirilmesinde kullanılan defterlere mecaz olarak bu defter ve ilgili memurların bulundukları yere verilen isim  Divandır.

Yanıt Açıklaması: Börk Osmanlı devletinde Yeniçeri askerlerinin kafalarına giydikleri başlığın adıdır.

Yanıt Açıklaması: Devlet hazinesi olan beytülmal, devlete ait malların muhafaza edildiği fiziki^ meka^nı ifade ettiği gibi devlete ait taşınır taşınmaz malların bütününü ve bunların idaresiyle ilgili hukuki^ kurumu da ifade etmektedir. Bu geniş anlamıyla beytülmal, devlete ait her türlü mal varlığının ve gelirlerin toplandığı, harcamaların yapıldığı, haklara ve borçlara ehil bağımsız bir kurum olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Zekât almaya hakkı olanların başında; 1-Fakir ve yoksullar, 2-Düşkünler, 3-Daha sonra, âmiller (zekât işlerinde çalışan ve çalıştırılanlar), 4-Müellefe-i kulûb (kalpleri Müslümanlığa ısındırılacaklar) geliyor, 5-Ayrıca kölelikten kurtulacaklar, 6-Borçtan kurtulacaklar, 7-Allah yolunda çalışmakta olanlar ve 8-Yolda kalanlar da zekât almayı hak edenler arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Ey inananlar! Biliniz ki bana pek çok mal geldi. İsterseniz size bu malları ölçekle ölçerek, isterseniz sayarak dağıtayım” diyen halife  Hz. Ömer’dir.

Yanıt Açıklaması: Kadıların temel görevi kazâ/yargı olmakla birlikte İslâm ülkelerinde bazı yer ve zamanlarda onlar mâlî, idârî, askerî, dinî eğitim ve öğretim işleriyle de yükümlü kılınmıştır.

Yanıt Açıklaması: Sağlık kurumlarının İsla^m dünyasında çeşitli adlar aldıkları görülmektedir. Bunlar arasında en yaygın olanı da^rüşşifa^dır. Sağlık yurdu demek olan da^rüş-şifa^dan başka, aynı manada kullanılan diğer isimleri şöyle sıralayabiliriz: Da^-ru’s-Sıhha, Da^ru’l-A^fiye, Da^ru’r-Ra^ha, Da^ru’t-Tıb, Ma^ristan, Bi^ma^rha^ne, Ta^bha^ne, S¸ifa^iye vb. Hastaların tedavi edildikleri ilaçların yapıldığı bu yerlere günümüzde hastahane denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud tarafından 1824’de çıkarılan Talim-i Sıbyân Hakkında Fermanında, ilköğretimin zorunlu hale getirildiğini göstermektedir.

Yanıt Açıklaması: Abbasiler zamanında asker sayısı daha da arttı. Buna rağmen mürtezika denilen ücretli dâimî askerlere maaş ödemeleri sürdürüldü. Maaşlar, aylık, birkaç aylık veya yıllık ödenirdi. Devletin kuruluşu sırasında yaya askere ödenen ortalama ücret, yılda 960 dirhem idi.

Yanıt Açıklaması: Devlet hazinesi olan beytülmal, devlete ait malların muhafaza edildiği fizikî mekânı ifade ettiği gibi devlete ait taşınır taşınmaz malların bütününü ve bunların idaresiyle ilgili hukukî kurumu da ifade etmektedir. Bu geniş anlamıyla beytülmal, devlete ait her türlü mal varlığının ve gelirlerin toplandığı, harcamaların yapıldığı, haklara ve borçlara ehil bağımsız bir kurum olarak karşımıza çıkmaktadır. Onun tespit edilmiş bir hukuku ve bu hukuku uygulayacak görevlileri vardır.

Yanıt Açıklaması: Sipahilere, yaptıkları askerî hizmetlerin karşılığı olarak maaş değil, bunun yerine Selçuklularda iktâ, Osmanlılarda dirlik veriliyordu.