İslam Hukukuna Giriş

Yanıt Açıklaması: Fıkıh kuralları, insanların birbirleri ile olan ilişkileri, Allah insan ilişkisi, insan eşya ilişkisini konu eder ve bunları hükme bağlar. İnsan eşya ilişkisi, insan ile insan dışı canlı ve insan ile cansız varlık ilişkisini de kapsar.

Yanıt Açıklaması: İstihsan, sözlükte, güzel bulmak anlamına gelir. Terim olarak ise değişik biçimlerde tanımlanmıştır. Hanefi usulcü ve fakih Serahsi istihsanı yukarıdaki şekillerde tanımlamışlardır.

Yanıt Açıklaması: İmam Malik, kuşaktan kuşağa aktarılan Medine amelinin Hz. Peygamber ve sahabe dönemindeki uygulamayı yansıttığına inanırdı.

Yanıt Açıklaması: Ruhsat, kulların özürlerine bağlı olarak ve geçici olmak üzere konulmuş istisnâî hükümlerdir. Hanefilere göre ruhsat hükümleri dört tür olup bunların ilk ikisi gerçek anlamda ruhsat diğer ikisi ise mecâzî anlamda ruhsat olarak isimlendirilir.

Yanıt Açıklaması: Soruda bahsedilen dönemin özellikleri Abbasilere aittir.

Yanıt Açıklaması: Fıkıh kelimesi fıtnat (zek kelimesiyle açıklanmaktadır ki, bu, onun yalnızca derin ve ince kavrayışa değil, aynı zamanda bir kimsenin kavrayış yeteneğindeki üstünlüğe dair bir vurgu da içerdiğini göstermektedir.

Yanıt Açıklaması: Önce Kitâb ve Sünnet’e başvururdu. Kitâb ve sünnette bulunmayan konularda, sahabenin ittifak ettiği görüşlere, daha sonra da sahabenin ihtilaf halindeki görüşlerine başvururdu. Son müracat ettiği delil ise kıyastır. Buna karşın prensip olarak mürsel hadisleri kabul etmezdi.

Yanıt Açıklaması: Şia’nın yalnızca ehl-i beyt ve onların taraftarı olan sahabilerin rivayetlerini kabul etmektir. Bu nedenle diğer gruplardan ayrılır.

Yanıt Açıklaması: Vicdâniyyât, insanın zühd, rıza, sabır, huşu gibi içsel (bâtınî) tutumları anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Hukuk-ı Aile Karanamesi dayandığı kaynaklar açısından, ilk kanun olan Mecelle’den farklı bir nitelik taşımaktadır. Bu kanunun dikkat çekici özelliği, hazırlanışı esnasında Hanefi mezhebi dışındaki diğer mezheplerin, hatta görüşleri kurumsal anlamda mezhepleşememiş müctehidlerin ictihadlarından da yararlanılmış olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Ebu Hanife’nin hukuk anlayışı ile ilgili dikkate değer bir başka yön ise “hiyel” meselesidir. Hiyel, sözlük anlamı olarak çözüm ve çare demek olan “hîle” kelimesinin çoğuludur. Arzu edilmeyen sonuçların, yine hukuk içerisinde kalarak ve hukukun imkânları ile aşılması şeklinde ifade edebileceğimiz hiyel uygulamaları ile ilgili Ebu Hanife’den birçok örnek nakledilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Kısa adıyla Mecelle olarak bilinen Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye 1869-1876 yılları arasında hazırlanmış, 1851 maddelik bir kanundur. Esas itibarıyla eşya, borçlar ve yargılama hukukuyla ilgili kısımları kapsamaktadır. İslam hukukunda kanunlaştırma hareketinin ilk örneğidir. Hanefi mezhebine bağlı kalarak hazırlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: İmam Malik’in Medine ehlinin amelini hüccet kabul ettiği yaygın olarak bilinmekle birlikte bunun mahiyeti konusunda farklı değerlendirmeler bulunmaktadır. Kimileri İmam Malik’in Medine ehlinin amelini icma^ mesabesinde tuttuğunu söylerken, kimileri başlıca icma^ın Medine ehlinin icma^ı olduğu görüşünü Malik’e nisbet etmişlerdir. Maliki^ ekolü dışında kalan usulcülerin büyük çoğunluğu ise Medine uygulamasına özel bir değer atfetmemişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemin en önemli özelliklerinden biri mükellefiyetlerin aşama aşama belirli bir hazırlık ve alıştırma süreciyle yürürlük kazanmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Tafsîlî delil, her bir davranışla ilgili hükmün dayandığı özel delil anlamındadır. Bir hükme delil olan tek bir âyet ya da hadis, tafsîli delil niteliğindedir.

Yanıt Açıklaması: Din, Ahlak, Hukuk, Örf-adet ve Görgü Kuralları toplumsal düzen kurallarındandır.

Yanıt Açıklaması: Hz. Peygamber döneminin aksine, sahabe zamanında ictihad bağımsız bir hukuk kaynağı olarak nasların yanında yer alıyordu. Dolayısıyla sahabe döneminde İslam hukukunun üç kaynağından bahsedebiliyoruz: Kitâb, Sünnet ve ictihad.

Yanıt Açıklaması: Cevaplar içinde sadece Mübah kelimesi Hanefilere bir teklif hükmüdür. Diğer cevaplar Usulcülere göre teklif hükümleridir.

Yanıt Açıklaması: Sorudaki hitab ve ifadesi önemlidir. Cevaplar içinde sadece Nedb kelimesi sorunun cevabına karşılık düşer.

Yanıt Açıklaması: Zera^i‘, harama, kötü ve zararlı bir sonuca götüren şey anlamındaki zeri^‘a sözcüğünün çoğuludur. Sed, ise kapamak, engel olmak, set çekmek anlamına gelir. Buna göre sedd-i zeri^‘a kötülüğe giden yolun kapatılması demektir. Diğer çeldiriciler maslahat ile ilgili kavramlardır.