İslam Hukukuna Giriş

Yanıt Açıklaması: Kitâb ve Sünnet’te yasaklanmış, fakat kendilerine herhangi bir cezaî yaptırım öngörülmemiş davranışlar oluşturmaktadır. Diğer bir ifadeyle, söz konusu davranışlar birer suç olarak ilahî irade (S¸âri’) tarafından düzenlenmiş, ancak bunların nasıl cezalandırılacakları bildirilmemiştir. Cana ve vücut bütünlüğüne yönelik suçlar, adam öldürme suçu ile darp, yaralama gibi müessir fiilleri kısâs suçlar kapsamındadır. Had suçları terimi ise dar anlamında zina, zina iftirası (kazf), içki içme (şürb-sükr), hırsızlık (sirkat), yol kesme (hırâbe/kat’-i tarîk), isyan (bağy) ve dinden dönme (irtidâd) suçlarını ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Batıl akit unsurlarında ya da in’ikat şartlarında bozukluk/eksiklik olduğundan dolayı sahih olmayan akittir. Fasit akit ise unsur ve rüknün şartlarında bozukluk taşımamakla birlikte bunların dışındaki bazı vasıflarında (ikincil derecede, harici bazı vasıflarında) bozukluk olan akittir. Nafiz akit, akdi yapan tarafların dışında başka bir kişinin hakkıyla ilgili olmayan, herhangi başka birinin rızasına, onayına gerek kalmadan sonuç doğuran akittir. Mevkuf akit, başkasının hakkı ile ilgili olduğu için, işlerlik kazanması için tarafların irade beyanları dışında, hakkı olan bu kişinin iradesine de ihtiyaç duyulan akittir. Aynî akitler normal akitlerden farklı olarak akdin kurulması ve tamamlanması için bir malın (aynın) teslim şartı olan akitlerdir.

Yanıt Açıklaması: Unsurları ve in‘ikad şartları tamam olmakla birlikte sıhhat şartlarından biri eksik olan evliliğe fâsit evlilik denir. Lüzûm şartlarını taşıyan evliliğe lâzım evlilik, bu şartlardan birini taşımayan evliliğe gayr-ı lâzım evlilik denir. Unsurları ya da in‘ikad şartlarından biri eksik olan evlenme bâtıl evlenmedir. Unsurları ile birlikte in‘ikad ve sıhhat şartlarını taşıyan evlenme akdi sahih evlenme akdidir.

Yanıt Açıklaması: Zina iftirası suçunu işleyen kimseye ceza olarak seksen celde (sopa) vurulması öngörülmüştür. Ayrıca zina iftirası suçunu işleyen kimsenin, çoğunluğa göre tevbe edinceye kadar, Hanefîlere göre ise tevbe etse bile ebedî olarak şâhitliği kabul edilmez.

Yanıt Açıklaması: Şer‘î hükümlerin kaynakları, hem hükümlerin delillerini hem de bu delillerden hüküm çıkarmada kullanılan yöntemleri ifade ettiğine göre, ictihad edecek kişinin öncelikle, Kur’an, Sünnet ve icmâı bilmesi gerekir.

Yanıt Açıklaması: İstilâ yani sahipsiz (mubah) malın ele geçirilmesi aslen kazanmaya en tipik örnektir. Satım akdi, hibe ve hukuki tağyir mülkiyetin naklen kazanılmasına örneklerdir. Bir şahsın miras ve vasiyet yoluyla diğer bir şahsa halef olması sonucu kazanma halefiyet ile kazanmaya örnektir.

Yanıt Açıklaması: Genellik ilkesi, cezaların tüm kişilere aynı şekilde uygulanması anlamındadır., İslam ceza hukukunda cezaların aynı statüdeki kişilere eşit şekilde uygulanması ilkesidir.

Yanıt Açıklaması: Zina ve içki içme suçları sırf Allah hakkını ihlâl eden suçlara örnek verilebilir. Bunların işlenmesinde başka kişilere doğrudan verilen bir zarar bulunmamaktadır. İçki içen kimse başka bir kişinin hakkını değil, aklın korunması ilkesine aykırı davranarak, kamusal bir hakkı ihlâl etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Aynî akitler normal akitlerden farklı olarak akdin kurulması ve tamamlanması için bir malın (aynın) teslim şartı olan akitlerdir. Bunlar, hibe, ariyet, vedia, karz ve rehin akitleridir.

Yanıt Açıklaması: Zina ve içki içme suçları sırf Allah hakkını ihlâl eden suçlardandır. Bunların işlenmesinde başka kişilere doğrudan verilen bir zarar bulunmamaktadır. Zina suçu işleyen kimselerin birbirlerine verdikleri bir zarardan değil, neslin korunması ilkesine aykırılıktan ve evlilik kurumuna yönelik bir saldırıdan söz edilebilir. Benzer şekilde içki içen kimse de başka bir kişinin hakkını değil, aklın korunması ilkesine aykırı davranarak, kamusal bir hakkı ihlâl etmektedir.

Yanıt Açıklaması: İmamının usulünü ve kurallarını aşmaksızın müstakil olarak delili takrir edebilen, tahrîc ve istinbata muktedir olan müctehid. Bu tabakada yer alan müctehidlere ashâbü’l-vücûh denir.

Yanıt Açıklaması: Haksız fiiller, hukuka aykırı olarak bir kimsenin şahsına veya mal varlığına zarar veren fiildir. Başkasının malını hukuka aykırı olarak tahrip etme anlamına gelen itlaf, haksız fiillere örnektir. Sebepsiz zenginleşme (haksız iktisap), bir kimsenin mal varlığının, haklı bir sebep bulunmaksızın; diğer bir kimsenin zararına olarak çoğalması veya azalmaması demektir. Mükafat vaadi, tek taraflı hukukî işlemlere örnektir. Borçların en yaygın kaynağı olan hukuki işlem, hukuk düzeninin uygun bulduğu bir sonuca yöneltilmiş irade açıklamalarıdır.

Yanıt Açıklaması: Bir nesnenin mütekavvim mal olup olmasının en temel üç sonucu vardır: 1. Aynî haklara konu olabilme, 2. Hukuki işlemlere konu olabilme, 3. Hukuki koruma altında olma. Yani bu malları tahrip edenin tazmin yükümlülüğü olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Aralarında anlaştıkları bir bedel karşılığında kadının, kocayı, kendisini boşamaya razı etmesine muhâlea denir. Kadının, hâkime başvurmak suretiyle ayrılmayı istemesi ve bu talep üzerine hâkimin ayrılığa hükmetmesine tefrik denir. Talak, belli sözler ile evlilik bağını çözmek ve ortadan kaldırmaktır ve İslam hukukunda evlilik birliğini sona erdirmenin en yaygın yoludur. Kocanın boşama hakkını, evlilik akdi sırasında veya daha sonra eşine vermesine tefvîz-i talak denilir. Fesih, akit sırasında veya sonradan meydana gelen bir eksiklik veya bozukluk sebebiyle evliliğin sona erdirilmesidir.

Yanıt Açıklaması: Tarafların rızalarını gösteren îcâb ve kabûlün birbirine, araya herhangi bir işin veya îcabdan dönme anlamına gelebilecek bir davranışın girmediği aynı toplantıda bağlanması gerekir. Buna meclis birliği (ittihâdü’l-meclis) denir.

Yanıt Açıklaması: Klasik doktrinde had suçları (cerâimu’l-hudûd) teriminin daha çok dar anlamında kullanıldığını da belirtmemiz gerekir. Buna göre had suçları terimi dar anlamında zina, zina iftirası (kazf), içki içme (şürb-sükr), hırsızlık (sirkat), yol kesme (hırâbe/kat’-i tarîk), isyan (bağy) ve dinden dönme (irtidâd) suçlarını ifade etmektedir. Kısâs suçları (cinâyât/cerâimu’l-kısâs) denildiğinde, insanın canına ve vücut bütünlüğüne yönelik saldırı niteliği taşıyan yasaklanmış davranışlar kastedilmektedir. Cana ve vücut bütünlüğüne yönelik suçlar, adam öldürme suçu ile darp, yaralama gibi müessir fiilleri kapsamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Hüküm ve delilde mezhep imamını taklid etmeyip sadece ictihad ve fetvâ hususunda onun metodunu izleyen ve onun mezhebine davet eden müctehid. Bunlar, mutlak müntesip müctehid olarak da anılır.

Yanıt Açıklaması: Miktarları tartı, hacim ölçüsü, uzunluk ölçüsü, ya da adet hesabıyla belirlenen mallar kural olarak misli maldır. Mesela, buğday, kumaş¸, yumurta ve para mislî mal olup akitlerde genellikle fert olarak belirlenmeyip cins olarak belirlenirler. Kıyemî mallar ise tam olarak aynı değer ve şartlarda aynı cinsini bulmanın kolayı olmadığı mallardır. Büyükbaş¸ bir hayvan, arazi, ikinci el bir araba böyledir.

Yanıt Açıklaması: İstiftâ ictihad ehliyetine sahip olmayan kişilerin, fetvâ sorması demektir.

Yanıt Açıklaması: Ayn-menfaat ayırımı fıkhın en temel ayırımlarından biridir. Buna göre milk teriminin kısımlarını ayn ve menfaat üzerinde kurulu olmasını da dikkate alarak şöyle belirtebiliriz. 1.Mutlak milk: Kâmil (ya da tam) milk de denilen bu yetki mülkiyet hakkıdır. Bir eşyanın hem ayn’ı hem de menfaati üzerinde kuruludur (milku’l-ayn ve’l-menfaa). Bir eşya üzerinde mümkün olan her türlü yetkiyi içeren ya da başka bir deyişle kapsamı en geniş olan milk türü mülkiyettir. Burada eşyanın hem aynı hem de menfaati yani her türlü kullanma yetkisi milk’e konu olduğundan eşya üzerindeki hakimiyet en geniş kapsamına ulaşmaktadır. 2.Sınırlı (nâkıs) milk: Mülkiyette bulunan yetkilerden birini veya bir kaçını verdiği için kapsamı mülkiyete göre daha dar olan milk türüdür. Sınırlı milk birden çok farklı hak türünü içine alır. Kendi içinde şu gruplara ayrılır: Bir eşyanın sadece menfaatlerini içerin milk (milku'l-menfaa bilâ ayn). Mülkiyet hakkından sonra milk’in en yaygın kısmı olan bu hak türünde hak sahibi, başkasına ait bir eşyayı kullanma ve ondan istifade etme hakkına sahiptir. Eşyanın ayn’ı başkasına ait olduğu için ayn üzerinde bir yetki söz konusu değildir. Menfaatler, bir eşyanın ayn’ından müstakil olarak hak konusu olarak düşünülmektedir. Özellikle irtifak hakları bu grupta yer alır. Sadece ayn üzerinde kurulu olup menfaatleri içermeyen milk (milkü'l-ayn bilâ menfaa). Buna çıplak mülkiyet de denilir. Bir eşyanın tüm menfaatleri bir başkasına ait ise, mal sahibinin bu eşya üzerindeki mülkiyeti böyledir. Bir eşyanın aynını elinde tutma ve zilyetliğinde (yed) bulundurma konusundaki milk (milku’l-habs ve’l-yed). Hanefîlere göre rehin hakkı bu tür bir aynî haktır.