İslam Hukukuna Giriş

Yanıt Açıklaması: Evlenecek taraflar arasında dinî, iktisadî ve sosyal konum bakımından bir denkliğin varolmasına kefâet denir. Evlilik akdinin yürürlüğe girmesi ve sonuçlarını doğurması için gerekli olan şartları taşıyan akde nâfiz, bu şartlardan birini taşımayan akde mevkuf denir. Mehir, erkeğin evlenirken kadına verdiği veya vermeyi taahhüt ettiği malî değeri olan bir şeydir. Müt‘a, kişinin gelir seviyesine göre mehr-i mislin yarısını geçmemek üzere ayrıldığı eşine verdiği mal ya da para cinsinden bir hediyedir.

Yanıt Açıklaması: Bir akdin kurulması için tarafların akit yapma ehliyetine sahip olmaları, iki tarafı da tek kişinin temsil etmemesi, akdin konusunun, akdin hukuki sonuçlarını taşımaya elverişli olması, icab ile kabulün karşılıklı ve birbirine uygun olması, icab ve kabulün aynı mecliste beyan edilmeleri gerekmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kur’an’ın şer‘î hükümlerin asıl kaynağı olduğu ve onu bilmenin gerektiği konusunda görüş ayrılığı yoksa da bu bilginin ölçüsü hususunda farklı görüşler bulunmaktadır. Gazzâlî gibi muhakkik usulcülerin çoğunluğu, Kitab’ın tamamını bilmenin şart olmayıp şer‘î hükümlere ilişkin ayetleri (500 civarında) bilmenin yeterli olduğu görüşündedir. Bu görüş sahiplerine göre, hüküm bildiren ayetleri ezbere bilmek de şart olmayıp ihtiyaç anında bulabilecek biçimde yerlerini bilmek yeterlidir.

Yanıt Açıklaması: İslam hukukunun diğer ilahi^ hukuk düzenleri ile kaynak birliği bulunmaktadır. Kaynak da, tarih boyunca peygamberler aracılığıyla gönderilen vahiydir. İslam hukuku da da^hil, ilahi^ hukuk düzenlerinin her biri, ilahi^ iradeyi temsil eden vahye dayalı ilkeler üzerine kurulmuştur. İslam hukuku ile diğer ilahi^ hukuk düzenleri arasında amaç birliği de mevcuttur. İlahi^ hukuk düzenlerinin asıl amacı, insanları a^hiret mutluluğuna ulaştırmaktır.

Yanıt Açıklaması: İslam ceza hukukunda gayr-i müslim vatandaşlara da ceza hukuku kuralları ilke olarak aynı şekilde uygulanır. Kendisinden su isteyen kimseye su vermekten kasten kaçınan kişi, o kimsenin susuzluktan ölmesi halinde adam öldürme suçunu işlemiş sayılır. Had suçlarını işleyen kölelere aynı suçu işleyen hürlere verilen cezanın yarısı uygulanır.

Yanıt Açıklaması: Yaygın anlamıyla mua^mela^t alanını ele aldığımızda mua^mela^tın gerek mahiyet ve gerekse kapsam açısından medeni hukuk ve hatta özel hukukla büyük ölçüde örtüştüğü söylenebilir. Mahiyet açısından konuya yaklaştığımızda gerek mua^mela^t ve gerekse medeni hukuk ya da özel hukuk dallarının, insanların normal yaşantılarında ihtiyaç duydukları hukuki ilişki ve işlemleri düzenlediği ve bu ilişkilerdeki tarafların iradelerinin birbirine eşit seviyede bulunduğu görülür.

Yanıt Açıklaması: İslam hukukunda, mülkiyet hakkının da dahil olduğu, eşya üzerinde en güçlü ve doğrudan kurulan yetkileri “milk” terimi ifade eder. Eşyayı zilyetliğinde bulundurma, kullanma, yararlanma, semerelerini alma, tüketme, yok etme fiili tasarruflardandır. İslam hukukçuları, bir eşyanın somut maddi yapısına, daha doğrusu bizzat eşyanın kendisine ayn derken, bu eşyanın kullanılması, ondan istifade edilmesini ise menfaat terimiyle ifade ederler.

Yanıt Açıklaması: Ceza hukuku kurallarının zaman bakımından uygulanması ile bir suç tanımı yapan kuralın, ancak o kural yürürlüğe girdikten sonra işlenecek suçlara uygulanabileceği kastedilmektedir. Ceza kuralı, kural yürürlüğe girmeden önce işlenen suçlara uygulanamaz.

Yanıt Açıklaması: Bütün fıkıh kitapları ibâdât ana bölümü altındaki konularla başlar ve genellikle ilk olarak temizlik bölümü (kitâbu’t-tahâre) incelenir. Bundan sonra dört temel ibadet olan namaz, zekât, oruc ve hac, her biri müstakil bir başlıkta (kitâbu’s-salât, kitâbu’z-zekât, kitâbu’s-savm, kitâbu’l-hacc) tüm detaylarıyla ele alınır.

Yanıt Açıklaması: Muâmelât kelimesi klasik bir tanıma göre “şahısların yaşamlarındaki normal ihtiyaçlarını gideren ve onlara fayda temin eden ilişkileri düzenleyen hükümlerdir. Yaygın anlamıyla muâmelât alanını ele aldığımızda muâmelâtın gerek mahiyet ve gerekse kapsam açısından medeni hukuk ve hatta özel hukukla büyük ölçüde örtüştüğü söylenebilir. Muâmelât alanının diğer başlığı da Terikâttır.

Yanıt Açıklaması: İslam Hukuku’nun kaynaklarını ifade etmek için kullanılan terimlerden birisi ictihad tır ve bu tanıma uymamaktadır. Benlik ilkesi, zorlaştırma ilkesi ve icma ilkesi bu tanıma uymamaktadır.Hz. Peygamber döneminde İslam hukukunun oluşum süreci açısından bazı özellikler dikkati çekmektedir. İlgili hususlar daha ziyade hükümler vaz edilirken gözetilen hukuk siyasetini yansıtmaktadır. Bu bağlamda tedrice riayet, kolaylık ilkesi ve toplumun maslahatının gözetilmesi, üç temel özellik olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Klasik fıkıh kitaplarının genellikle son kısımlarında yer alan bölümler ukûbât ana başlığına dâhildir. Ukûbât kelimesi, ceza anlamına gelen ukûbe kelimesinin çoğuludur. Bu alanı ifade için bazen ‘caydırıcı cezalar’ anlamına gelen “mezâcir” kelimesi de kullanılır. Bu sebeple bu ana bölüm öncelikli olarak ceza hukuku alanına giren konuları, yani İslam hukuku açısından suç kabul edilen fiilleri, bunlara verilecek cezaları ve bu cezaların nasıl uygulanacağını ele almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Sırf Allah hakkını ihlâl eden suçlar: Zina ve içki içme suçları örnek verilebilir. Bunların işlenmesinde başka kişilere doğrudan verilen bir zarar bulunmamaktadır. Zina suçu işleyen kimselerin birbirlerine verdikleri bir zarardan değil, neslin korunması ilkesine aykırılıktan ve evlilik kurumuna yönelik bir saldırıdan söz edilebilir. Benzer şekilde içki içen kimse de başka bir kişinin hakkını değil, aklın korunması ilkesine aykırı davranarak, kamusal bir hakkı ihlâl etmektedir. Çünkü toplum bireylerden oluşmaktadır. Bireylerin fıtratı bozarak kendilerini sağlıksız hale getirmeleri, toplumsal yarar ve düzen açısından bir zarar doğurmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Mülkiyet hak sahibinin sayısı bakımından tek şahıs mülkiyeti (müstakil/ferdi mülkiyet) ve hisseli (birlikte) mülkiyet şeklinde ikiye ayrılır. Müstakil mülkiyet, belirli ve bütün halinde bir eşya üzerinde tek bir şahsa ait olan mülkiyettir.

Yanıt Açıklaması: Ehliyet, meclis birliği, evlenme engelinin bulunmaması ve süreklilik evliliğin in‘ikad şartlarındandır. Ancak şahitlerin bulunması evliliğin sıhhat şartlarındandır.

Yanıt Açıklaması: Yol kesme sırasında yalnızca mal alınırsa cezası sağ el ile sol ayağın bilekten çaprazlama kesilmesidir.

Yanıt Açıklaması: Aynî haklarla ilgili dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri bu hakkın kapsamıdır. Bir aynî hak sahibine eşya üzerinde mümkün olan tasarruf şekillerinden tamamını ya da bunlardan bazılarını verebilir. Bu tasarruf yetkileri başlıca şunlardan oluşur: Eşyayı zilyetliğinde bulundurma, kullanma, yararlanma, semerelerini alma, tüketme, yok etme gibi fiili tasarruflar; eşyanın mülkiyetinin başkasına geçirilmesi, sınırlı aynî haklarla yüklenilmesi ya da hakkın bedel karşılığı düşürülmesi gibi hukuki tasarruflar.

Yanıt Açıklaması: Kan bağı geçici bir evlenme engeli değildir.

Yanıt Açıklaması: İbâdât, ibâdet kelimesinin çoğulu olup “ibadetler” demektir. İbadet kelimesi en genel anlamıyla mükellefin yaratanına karşı saygı ve itaatini simgeleyen, dinin yapılmasını istediği belirli ve düzenli bir takım söz ve davranışlardır.

Yanıt Açıklaması: Bâin talak, yeni bir akit ve yeni bir mehir ile evlenmedikçe kocaya, boşadığı eşine dönme imkanı vermeyen talaktır. Kocanın sahip olduğu boşama hakkını gelişigüzel kullanmaması ve boşadıktan sonra evliliği tekrar devam ettirmeye imkanı olması açısından Hz. Peygamber bazı tavsiyelerde bulunmuştur. Hz. Peygamberin bu tavsiyelerine uygun olarak yapılan boşamaya, sünnî talak denir. Ric‘î talak, yeniden nikah ve mehire gerek olmaksızın kocaya, boşadığı eşine dönme imkanı veren talaktır. Bid‘î talak, sünnete aykırı olan boşamadır.