İslam Hukukuna Giriş

Yanıt Açıklaması: Tâbi cezalar, aslî cezaya hükmedilmesiyle suçlunun doğrudan katlandığı ve ayrıca hükmedilmesine gerek olmaksızın kesinleşen cezalardır. Mûrisini öldüren kâtilin mirastan mahrum kalması ya da zina iftirasında bulunan kimsenin şahitlik ehliyetini kaybetmesi tâbi cezalardandır.

Yanıt Açıklaması: Muhâsemât daha çok yargılama hukukuna paraleldir.

Yanıt Açıklaması: Bu kaidenin anlamı şudur: Meydana geldiği, var olduğu kesin olarak bilinen bir durumun, sonradan ortaya çıkan bir şüphe ve tereddüt sebebiyle ortadan kalktığına hükmedilmez. Aynı şekilde bir şeyin mevcut olmadığı kesin olarak biliniyorsa, aksine delil olmadıkça salt tereddüt (şek) ile o şeyin var olduğuna hükmedilmez.

Yanıt Açıklaması: Kocaları vefat eden ve hamile de olmayan kadınların iddeti 4 ay 10 gündür.

Yanıt Açıklaması: Ebu Hanife, önce Kitâb’ a, sonra Sünnet’e müracaat ederdi. Bu ikisinde bir delil bulamazsa sahabe görüşleri içerisinde tercih yapar, onların ictihadlarının dışına çıkmazdı. Bu verilerden hareketle Ebu Hanife’nin başvurduğu kaynakların Kitâb, Sünnet, en genel anlamıyla Sahabe kavli ve ictihad olduğunu söyleyebiliriz.

Yanıt Açıklaması: Mülkiyet, sahibine eşya üzerinde en geniş ve tam yetkiler veren aynî haktır. Mülkiyet hakkı hukukta rastlayabileceğimiz en geniş kapsamlı yetkidir. Ayrıca insanın eşya ve tabiat üzerinde ferdi hakimiyet kurmasıyla ilgilidir. İnsanın ihtiyaç duyduğu mallara kimin ne şekilde sahip olacağı, özellikle üretim araçlarının özel mülkiyete mi yoksa toplum mülkiyetine mi konu olacağı değişik felsefi görüşler tarafından tartışılmaktadır. Mülkiyetin eşya hukuku bağlamında alacağı şekil de hukuk alanının dışına taşan bu genel mülahazaların ve bakış açılarının tesirinde gelişmiştir. İslam hukuku açısından da mülkiyet, İslam kültürünün genel anlayışları doğrultusunda şekil almış bir hukuki kurumdur.

Yanıt Açıklaması: Tahavi, yukarıda belirtilen öğrencilerden sonra, sonraki kuşaklarda yetişen Hanefi alimlerden biridir.

Yanıt Açıklaması: Mekruh, kesin olmayan bir şekilde yapılmaması istenen bir fiildir. Bir kesinlik olmamasına rağmen yapılması istenmeyendir.

Yanıt Açıklaması: Bir İşten Maksat Ne İse Hüküm Ona Göredir külli^ ka^idesi, şahısların davranışlarının (söz ve fiillerinin) ve hukuki bir sonuç elde etmek üzere dışa vurdukları irade beyanlarının hükmünün belirlenmesinde onların niyet ve amaçlarının öncelikli olarak dikkate alınacağını ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Haksız fiiller, hukuka aykırı olarak bir kimsenin şahsına veya mal varlığına zarar veren fiildir. Başkasının malını hukuka aykırı olarak tahrip etme anlamına gelen itlaf, haksız fiillere örnektir. Sebepsiz zenginleşme (haksız iktisap), bir kimsenin mal varlığının, haklı bir sebep bulunmaksızın; diğer bir kimsenin zararına olarak çoğalması veya azalmaması demektir. Mükafat vaadi, tek taraflı hukukî işlemlere örnektir. Borçların en yaygın kaynağı olan hukuki işlem, hukuk düzeninin uygun bulduğu bir sonuca yöneltilmiş irade açıklamalarıdır.

Yanıt Açıklaması: Birçok özelliği açısından diğer akitlerden ayrılmakla birlikte sonuçta evlilik akdi de bir akittir. Bundan hareketle klasik dönem fakihleri evliliği, “tarafların birbirinden cinsel yönden yararlanmasını mümkün kılan bir akittir” şeklinde tanımlar. Fakihlerin yaptığı evlilik tanımı, evliliği sadece cinsel faydalanmaya indirgiyor gibi görünse de bu, diğer hususların görmezlikten gelindiği anlamına gelmez. Bu, daha ziyade tanım tekniği açısından, nikahın mevzuu (gayesi) gözetilerek yapılmış bir tanımdır. Çünkü akitleri birbirinden ayıran temel özellikleri, mevzuları olup bu da akdin ne için yapıldığıdır.

Yanıt Açıklaması: Fıkıh kitaplarının ele aldığı konu ve bölümler genel bir sınıflama ile üç alana ayrılır. Bunlar: 1. İbâdât, 2. Muâmelât, 3. Ukûbât alanlarıdır. Zaruret alanlardan biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Bir yaptırım olarak cezada, adaletin sağlanması, toplumsal düzenin korunması, suç işleyenin ıslahı, toplumdaki diğer kimselerin korkutularak suç işlemekten alıkonulması gibi amaçlar gözetilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Her iki yöntemin kendine özgü bazı üstünlüklerinden bahsedilebilirse de meseleci yöntemle yazılmış bir hukukun eğitimi ve öğrenilmesinin soyut metotla yazılana göre bir nebze daha zor olduğundan bahsedilebilir. Bu açıdan meseleci metotla yazılan hukuku öğrenenlerin, farklı meselelerin bağlı olduğu genel ilkeleri ve hukukun tabiri caizse mantığını kavramasının nispeten daha uzun bir zaman aldığı söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: Îlâ, bir kimsenin dört ay veya daha fazla hanımına yaklaşmayacağına Allah’ın adını anarak yemin etmesi veya yaklaşmamayı ağır bir ibadete bağlamasıdır. Cahiliye döneminde koca tarafından eşine zarar vermek amacıyla kullanılan bu âdeti Kur’an, düzelterek birtakım kayıt ve şartlara bağlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Unsurları ve in‘ikad şartları tamam olmakla birlikte sıhhat şartlarından biri eksik olan evliliğe fâsit evlilik denir. Lüzûm şartlarını taşıyan evliliğe lâzım evlilik, bu şartlardan birini taşımayan evliliğe gayr-ı lâzım evlilik denir. Unsurları ya da in‘ikad şartlarından biri eksik olan evlenme bâtıl evlenmedir. Unsurları ile birlikte in‘ikad ve sıhhat şartlarını taşıyan evlenme akdi sahih evlenme akdidir.

Yanıt Açıklaması: Baba ve koca hakimiyeti Roma hukukunda yer alır. İslam hukukunda bunlar yoktur.

Yanıt Açıklaması: Anlam potansiyeli güçlü olsa bile naslar tamamlanmış sınırlı açıklamalardan ibaretti. Bu noktada Kur’an ve Sünnet’i, aktif ve dinamik hale getirmek üzere Hz. Peygamberin beyan işlevine benzer bir işlevi üstlenecek birilerine ihtiyaç vardı. Bu ihtiyaç, “re’y ictihadı” kavramını gündeme getirdi. Bu işlevin temellendirilmesinde Muaz hadisi kullanılmıştır. Bu hadiste Mua^z b. Cebel, Kitap ve Sünnet’te hükmünü açıkça bulamadığı konularda re’yini devreye sokacağını söylemekte ve Hz. Peygamber de bunu onaylamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Hariciler, siyasi açıdan muhalif oldukları sahabilerin rivayet ya da fetvalarına değer vermemiş, Müslümanların çoğunluğundan farklı, sünnet malzemesini önemli ölçüde dışlayan, ayrı bir hukuk anlayışı geliştirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Zorunluluk (zaruret, ıztırar) hali, bir kişinin bilerek neden olmadığı bir hayatî tehlikeden kendisini ya da başkasını kurtarmak amacıyla suç teşkil eden davranışta bulunması demektir. Zorunluluk hali, ceza hukuku kuralında suç olarak tanımlanmış olan davranışı suç olmaktan çıkartır.